Het champagne-abc | Met deze termen maak je indruk tijdens de feestdagen

Deze term geeft de zoetheid aan. ‘Brut’ bevat minder toegevoegde suikers dan ‘sec’ of ‘demi-sec’, die tussen zeventien en vijftig gram suiker per liter kunnen bevatten (de term ‘sec’ moet dus niet worden verward met ‘droge wijn’!). Terwijl zoetere champagnes vroeger populair waren, verschuift de trend naar lager gedoseerde varianten, zoals ‘brut nature’, waarin geen extra suiker wordt toegevoegd.

Een zeldzame champagne van het huis Krug die de unieke expressie van één enkel chardonnayperceel uit één oogstjaar onthult. Deze 1,84 hectare grote wijngaard, omringd door eeuwenoude muren, ligt naast de dorpskerk in Le Mesnil-sur-Oger. Dankzij de beperkte productie en uitzonderlijke kwaliteit is Clos du Mesnil een van de meest gewilde champagnes ter wereld. Vintage champagnes (uit één oogstjaar) en uit een specifiek microterroir (zoals één enkel perceel) behoren altijd tot het pre­miumsegment van champagnes.

Een cruciaal proces in de productie van mousserende wijnen, waarbij de gistresten uit de hals van de fles worden verwijderd. Die gistresten ontstaan tijdens de tweede fermentatie (op fles), die het koolzuur en een hoger alcoholpercentage doet ontstaan. Na het bevriezen van de hals wordt de kroonkurk verwijderd, waardoor de druk in de fles de gistprop naar buiten duwt. Dat is essentieel voor het verkrijgen van een heldere wijn. Bij bepaalde exclusieve cuvees wordt dat proces zelfs nog handmatig uitgevoerd, ‘à la volée’.

Na het ‘dégorgement’ wordt er ‘liqueur d’expédition’ toegevoegd: een mengsel van suiker en oudere wijn. De ‘dosage’ bepaalt mee de smaak: weinig of geen suiker resulteert in ‘brut nature’ of ‘extra brut’, terwijl een hogere suikerinhoud leidt tot ‘sec’, ‘demi-sec’ of ‘doux’.

Een van de iconische steden in de Champagnestreek, waar veel beroemde huizen zijn gevestigd, zoals Moët & Chandon, Vranken en Mercier. Vooral bekend om zijn Avenue de Champagne, Unesco-werelderfgoed.

Gelegen in het zuidelijkste deel van de Champagne, wordt dit bijzondere huis geleid door de vierde generatie van de familie Fleury. Sinds 1989 zijn ze pio­niers van de biodynamische wijnbouw in de Champagnestreek.

De hoogste classificatie voor champagnewijngaarden, met slechts zeventien van de ongeveer 320 gemeenten die deze status hebben. Deze wijngaarden beschikken over de allerbeste bodems en leveren unieke, hoogwaardige champagnes.

Hoewel geen wijn, wordt deze Belgische lambiek vaak de ‘champagne van België’ genoemd. Geuze is een mengsel van jonge en oude lambiekbieren die samen op fles een tweede vergisting ondergaan, vergelijkbaar met de ‘méthode champenoise’.

In het pittoreske Hautvillers leefde eind zeventiende eeuw de monnik Pierre ‘Dom’ Pérignon. Hij is bekend als de vader van de champagne, en als uitvinder van de ‘méthode champenoise’.

Bij de eerste fermentatie speelt inox een cruciale rol. Dit neutrale materiaal voorkomt ongewenste smaken en aroma’s, waardoor de pure essentie van de wijn behouden blijft. Sommige wijnmakers kiezen ervoor om deze wijn verder te laten rijpen op houten vaten, wat tot een complexere smaakontwikkeling leidt. Hierna volgt de tweede fermentatie (op fles), en de vorming van koolzuur.

Een champagnefles met drie liter inhoud, een dubbele magnum dus, die behoorlijk getrainde armspieren vergt bij het serveren. Als algemene regel geldt dat grotere flessen meer potentieel hebben om te rijpen, en zich beter laten bewaren.

Zullen we in 2100 nog kunnen proosten met een glas champagne? Veel wijnboeren maken zich zorgen over de klimaatcrisis. De gemiddelde temperatuur in de champagnestreek is de afgelopen twintig jaar met ongeveer één graad gestegen. Droge zomers en milde winters versnellen de rijping van de druiven, wat leidt tot een hoger suikergehalte en zo het unieke karakter van champagne bedreigt. Veel telers passen maatregelen toe om de warmte te beheersen, en er wordt onderzoek gedaan naar nieuwe druivensoorten die trager rijpen en beter bestand zijn tegen ziektes.

Dit grand-crudorp, gelegen in de Montagne de Reims, is beroemd om zijn uitstekende wijnbouw. Het staat vooral bekend om de topkwaliteit pinot-noirdruiven die hier worden geteeld.

Dit proces, waarbij scherpe appelzuren worden omgezet in zachtere melkzuren, wordt steeds vaker toegepast in de champagneproductie. Dat resulteert in een romigere textuur en rijkere smaken, met aroma’s van toast, brioche of karamel. Merken zoals Krug en Ruinart passen de techniek toe om de volheid en diepte van hun champagnes te verbeteren.

Champagne is een mengwijn, gemaakt van druiven van verschillende jaargangen. De ‘non-vintage’ champagnes stellen producenten in staat om een constante stijl te behouden, zelfs wanneer de oogsten variëren. In tegenstelling tot de non-vintage, is er de zeldzamere ‘vintage’ of ‘millésimé’ champagne, die uitsluitend gemaakt wordt met druiven uit één enkel oogstjaar. Het beroemde merk Dom Pérignon produceert alleen ‘vintage’ champagnes en bracht zijn eerste fles uit in 1936.

Wanneer we de kleur van rosé champagne beschrijven, gebruiken we vaak termen als zalmroze of uienkleur, maar sommige proevers noemen het ook ‘oeil de perdrix’. Deze benaming vindt zijn oorsprong in de middeleeuwen, toen wijnbouwers in de Champagne streefden naar een groter marktaandeel door een witte wijn uit blauwe druiven te creëren. Deze ‘blanc de noirs’ werd gemaakt door de druiven direct te persen, zonder maceratie. Ondanks deze zorgvuldige methode behield de wijn altijd een subtiele roze gloed, wat leidde tot de poëtische term ‘oeil de perdrix’, oftewel ‘patrijzenoog’.

Een van de drie belangrijkste druivenrassen die gebruikt mogen worden in de productie van champagne, samen met pinot noir en chardonnay. Pinot meunier is bekend om zijn frisse, opwekkende florale aroma’s met hints van levendig fruit.

De wereld kent talloze verzamelaars, maar een placomusofiel heeft een zwak voor champagnecapsules. Claude Lambert publiceert om de twee jaar een catalogus met een overzicht van alle capsules en hun actuele marktwaarde, wat het kopen en ruilen vergemakkelijkt. Het huis Pol Roger introduceerde ooit de allereerste gepersonaliseerde capsule, met zijn eigen naam erop. Inmiddels zijn sommige exemplaren al duizenden euro’s waard.

Reservewijnen rijpen soms in magnumflessen onder lagere druk (anderhalve bar in plaats van zes). Bijvoorbeeld, het huis Bollinger gebruikt een ‘quart de mousse’ voor de rijping van zijn reservewijnen, wat helpt de frisheid optimaal te behouden.

Het proces waarbij champagneflessen langzaam ondersteboven worden gedraaid om de gistresten naar de hals te verplaatsen, zodat ze later kunnen worden verwijderd. Dit wordt tegenwoordig vooral mechanisch uitgevoerd, met ‘gyropalettes’.

In 2024 zijn reservewijnen een hot topic in de champagnewereld. Ze bieden niet alleen bescherming tegen slechte oogsten, maar spelen ook een cruciale rol in het verbeteren van de kwaliteit van de assemblage. Door hun invloed kunnen ze jonge champagnes ronder en toegankelijker maken. Dankzij nieuwe wetgeving kunnen producenten meer reservewijn opslaan, wat het aandeel kan verhogen tot dertig procent of meer, vooral in jaren met een mindere oogst.

Met een sierlijke zwaai van de sabel de champagne ontkurken: een feestelijke traditie die door Napoleons soldaten werd geïntroduceerd als symbool voor overwinning en bravoure. Al snel omarmd door aristocraten, wordt deze spectaculaire manier van openen nog steeds gebruikt bij bijzondere gelegenheden.

Champagne krijgt zijn diepgang door de rijping ‘sur lie’: de wijn rust jaren op dode gistcellen, die complexiteit en verfijnde aroma’s afgeven. Dat proces resulteert in een romige textuur en de kenmerkende brioche- en amandelaroma’s. Non-vintage champagne moet minimaal vijftien maanden ‘sur lie’ rijpen, vintage champagne minstens 36 maanden. Veel huizen laten hun vintage champagnes echter langer liggen.

In deze context verwijst terroir naar de specifieke natuurlijke omstandigheden die het unieke karakter van champagne bepalen, zoals de bodem en het klimaat. Champagne ligt in een relatief koele, noordelijke regio en de bodem bevat dikke lagen kalk en krijt. Dit alles leidt tot een frisse zuurgraad in de druiven, wat cruciaal is voor de levendige en verfijnde smaak van deze godendrank.

Nog maar sinds 2004 actief, maar nu al een gerenommeerde champagnemaker. Olivier Collin produceert zijn champagnes onder de naam ‘Ulysse Collin’. Hij werkt zo natuurlijk mogelijk, zonder certificering. Door elke wijngaard apart te vinifiëren en de wijnen een lange rijping te geven, ontwikkelen zijn champagnes een sterke identiteit.

Barbe-Nicole Ponsardin, beter bekend als ‘weduwe Clicquot’, was een pionier in de champagne-industrie en een inspirerend voorbeeld van vrouwelijk ondernemerschap in de negentiende eeuw. Na het overlijden van haar man nam ze op 27-jarige leeftijd het champagnehuis over. Met innovatieve technieken, zoals de ‘pupitre’ voor de ‘remuage’, transformeerde ze het merk. Onder haar leiding groeide Veuve Clicquot uit tot een icoon.

Champagne die uitsluitend is gemaakt van witte druiven, voornamelijk honderd procent chardonnay. Dit in tegenstelling tot ‘blanc de noirs’, die wordt gemaakt van alleen maar blauwe druiven.

Sherry wordt soms als smaak­referentie gebruikt voor oudere of geoxideerde champagnes.

Een oude term die de grootte en finesse van de bubbels in champagne beschrijft en letterlijk ‘paddenogen’ betekent.

‘Brut nature’ of ‘zéro dosage’ is een pure champagne zonder toegevoegde suikers, wat resulteert in een extra droge smaak die geliefd is bij fijnproevers. Deze stijl legt de nadruk op fruitige en minerale tonen, waardoor het terroir van de druiven zeer goed tot uiting komt. Pioniers van dit genre zijn onder andere Ayala en Roederer.