Mee op de eerste rit van de nachttrein Brussel-Berlijn

Als ik tien minuten later de nachttrein perfect op tijd in de verte hoor bollen, beginnen de fototoestellen lustig te klikken en klinkt er achter mij een Nederlands-Limburgse ‘tjonge jonge, wat fantastisch’. De jonge stewards openen de wagondeuren manueel zodra de trein tot stilstand is gekomen – de buitenkant stelt een beetje teleur, want alleen het logo van het Nederlands-Belgische spoorweginitiatief European Sleeper lijkt vliegjesvrij. Ze begroeten de reizigers die zich reppen naar de wagon waar ze – de meesten vooral letterlijk – een bewogen nacht zullen doorbrengen.

Het is drummen in de smalle gang waarin iedereen op zoek gaat naar de juiste coupé. Ik zit in een gedeelde ‘women only’-coupé, met zes ligplaatsen. Mijn roomies moeten de fotografe en mezelf hebben horen naderen, want als we ons hoofd om het hoekje draaien, roepen ze al: ‘Seid ihr aus Belgien?’ Het zijn Christine (29) en Julia (22), een copywriter en een psychologiestudent onderweg naar een vriendin in Rijsel. ‘Ik ben geen ochtendmens’, geeft Christine toe. ‘Daarom hebben we ervoor gekozen om de trein te nemen in plaats van het vliegtuig.’ Een stom toeval, want ze komen er nu pas achter dat ze de eerste officiële rit van deze nachttrein meemaken.

Terwijl ik verder kennismaak en mijn coupé inspecteer, wandelen vier andere reizigers de coupé binnen, alsof het opendeurdag is. Het Duitse viertal is lid van het Europese ‘Back-on-Track’-collectief, dat ijvert voor de terugkeer van de nachttrein. ‘We zijn trots dat we dit ondanks de vele politieke belemmeringen mee hebben kunnen realiseren’, zegt een van hen. Met een plastic bekertje goedkope roséwijn proosten ze op een toekomst vol soortgelijke succesverhalen van het grensoverschrijdende nachttreinverkeer in Europa. ‘Het ecologische belang is groot’, klinkt het.

Hoewel Elmer van Buuren, de directeur en medeoprichter van European Sleeper, het mooi meegenomen vindt dat dit een duurzame manier van reizen is, is zijn belangrijkste beweegreden persoonlijker. Ik spreek hem op de trein: ‘Als kind al was ik gefascineerd door de nachttrein. En het is simpelweg een topmanier van reizen. Het heeft iets magisch dat je samen in een soort van cocon de nacht in rijdt en mensen ontmoet met wie je anders nooit zou praten. Ik mag dan niet zo’n fan zijn van gedeelde coupés, de verbondenheid tussen de reizigers vind ik fantastisch.’

Als ik hem vraag naar zijn fijnste nachttreinervaring, kan hij niet kiezen. ‘Toen ik nog Russisch studeerde, ben ik samen met wat studiegenoten met de nachttrein naar Sint-Petersburg gereisd. Het was heel bijzonder om mijn eerste contact met Rusland te beleven op een nachttrein vol dronken conducteurs bij -20 °C’, lacht van Buuren. Dankzij de prachtige landschappen, de best luxueuze slaaprijtuigen en de fijne mensen blijft ook zijn nachttreinrit naar Turkije hem bij. ‘Toen ik op het perron stond te wachten, zaten wat spoorwegmedewerkers op krukjes rond een kolenkachel thee te zetten. Ze vroegen of ik erbij wilde komen zitten. Dat vergeet je nooit.’

Even later komt ook steward Nathan zich voorstellen. ‘Maandelijks zal ik meereizen met deze trein. Zo kan ik dit werk combineren met mijn job in de psychiatrie’, zegt de twintiger. Hoewel het zijn eerste dagen als flexi-jobber op een trein zijn, lijkt het door zijn passie voor reizen en zijn ervaring in de horeca alsof hij dit al jaren doet. ’s Avonds voorziet hij koukleumen van extra dekens en ’s morgens doorkruist hij de wiebelende wagon met overvolle bekertjes koffie en thee.

Als iedereen rond middernacht onze coupé verlaat om de zijne weer op te zoeken, bouwen we de ietwat stoffige, authentieke stoffen blauwe zetels uit 1967 om tot drie paar comfortabele bedden. Met een hoofdkussen, een dekbedovertrek zonder dekbed en een deken – allemaal kraakvers – maken we de stapelbedden klaar voor een hobbelige nacht. Of ze in de luxecoupés ook zelf hun bed moeten opmaken? Nee. In de babyroze coupés vind ik drie opgedekte bedden mét dekbed, een houten kast waarin een wastafel met een lavabo en een spiegel schuilgaan, en een blauwe zetel.

In tegenstelling tot de luxepaarden poets ik mijn tanden in een grijzig clean hokje wat verderop in de gang. De ruimte is zo klein dat als ik de neus van mijn schoenen tegen de wastafel houd, de deur net dicht kan. Meer dan een lavabo, een spiegel en een zeeppompje van ‘Château Beau Savon’ – je waant je in Frankrijk, maar ik vond het product gewoon op de website van Action – heb ik niet nodig. Het dichtstbijzijnde toilet bevindt zich in de volgende wagon. Ben je 1,67 meter, dan pas je net op de toiletpot zonder gekke houdingen te moeten aannemen. Voor langere mensen moet dit een sanitair avontuur zijn dat ze het liefst zo lang mogelijk uitstellen.

Na een nacht in een goed bed dat ik meermaals heb moeten verlaten door een openzwaaiende coupédeur, geniet ik rond 6 uur van de eindeloze Nederlandse weilanden die worden opgewarmd door de eerste zonnestralen van de dag. Als ik opgefrist ben, graai ik benieuwd naar het ontbijtzakje dat steward Nathan de avond voordien is komen afleveren met de woorden ‘verwacht er niet te veel van’. Gastronomisch tafelen zit er inderdaad niet in. Bij een zalig frisse bries – de ramen kunnen trouwens gevaarlijk ver open – bijt ik van mijn niet zo kraakverse sandwich uit een plastic zakje, met wat confituur.

Hou je net als ik van traag reizen, dan zul je een rit met de nachttrein ongetwijfeld kunnen appreciëren. Opgekleed genieten van culinaire hoogstandjes, je helemaal terugtrekken en even heerlijk ontspannen onder de douche zit er niet in. Maar die luxe kan niet opwegen tegen de onvergetelijke ontmoetingen, de campingvibes en het zachtjes collectief indommelen op het ritme van de nacht – een tip: vergeet je oordoppen niet! De eerste nacht in een nieuw bed is altijd moeilijk, maar ik geef de nachttrein zeker een tweede kans.