De strikte regels over wat vrouwen wel en niet mogen dragen in de topsport laten weinig ruimte voor interpretatie. Toch kleuren steeds meer atletes buiten de lijntjes.
‘Paris dicte la mode au monde entier’, zei operazangeres Maria Callas. Nu de Olympische Spelen voor de derde keer plaatsvinden in de Franse modehoofdstad, mét het luxeconcern LVMH als hoofdsponsor, is de kans groot dat er evenveel inkt zal vloeien over wat er op en naast het veld gedragen wordt als over de sportprestaties.
Flashback naar het Parijs van 1900. Het is niet alleen de eerste keer dat de Olympische Spelen in de Lichtstad plaatsvinden, maar ook de eerste keer dat vrouwen er welkom zijn. Al was dat niet meteen naar de zin van Pierre de Coubertin, de grondlegger van de moderne Spelen. Die liet zich ooit ontvallen dat ‘vrouwen slechts de taak hebben om de winnaars met lauwerkransen te huldigen’.
De 22 aanwezige vrouwen nemen in Parijs deel in vijf disciplines: tennis, zeilen, croquet, ruitersport en golf. In het zeilen, croquet en paardrijden moeten ze zich bewijzen in de mannencompetities. Voor golf en tennis is er wel een aparte vrouwendivisie. De 30-jarige Britse Charlotte Cooper wint de allereerste gouden medaille in het vrouwentennis. Ze is – volledig volgens de normen van die tijd én van het Internationaal Olympisch Comité – gekleed in een witte, enkellange victoriaanse jurk. Haar haar netjes in een chignon, een brede riem en een gestreepte das maken de outfit af. Comfortabel is iets anders, maar moeilijk gaat ook, bewees Cooper.
Black Panther-pak
Het contrast met Serena Williams’ nauw aansluitende, gitzwarte bodysuit op de French Open in 2018 kan niet groter zijn. Naar goede gewoonte uitte Williams haar grensverleggende stijlgevoel, maar de outfit was vooral ook een technologisch hoogstandje. De onesie was door kledingsponsor Nike en Williams zelf ontworpen om haar bloedcirculatie te bevorderen. Een beetje zoals compressiekousen, maar dan voor haar hele lichaam. Sinds ze bevallen is van haar eerste dochter loopt de tennisster immers een verhoogd risico op levensbedreigende bloedklonters.
Een overwinning voor vrouwen én moeders op topsportniveau, zou je denken. Niet volgens de Franse tennisfederatie. Die liet weten dat Williams’ ‘Black Panther’-pak voortaan in de kast moest blijven hangen. ‘We moeten het spel en zijn regels eerbiedigen’, stelde voorzitter Bernard Giudicelli in Tennis Magazine. Giudicelli was niet de eerste man – en waarschijnlijk ook niet de laatste – die zich genoodzaakt voelde om zich uit te laten over wat topatletes wel of niet mogen dragen. In 2004 zei Sepp Blatter, de toenmalige voorzitter van de wereldvoetbalbond FIFA, dat de aandacht voor het vrouwenvoetbal zeker zou toenemen als voetbalsters wat ‘strakkere shortjes’ zouden dragen. De boksassociatie AIBA suggereerde in 2011 nog dat vrouwen de ring misschien beter zouden betreden in… rokjes.
Strenge kledingvoorschriften zijn niet uitzonderlijk in de topsportscene, maar voor vrouwen namen die regels in het verleden onredelijke proporties aan. Daarbij ging het zelden over kleding waarin vrouwen zich het comfortabelst voelen, of waarin ze het best presteren. ‘Vanaf het moment dat vrouwen mochten deelnemen aan de Olympische Spelen lag de focus van de organisatie op hun uiterlijk en vrouwelijkheid, prestaties kwamen op de tweede plaats’, stelde Janice Forsyth, directeur van het International Centre for Olympic Studies aan de University of Western Ontario enkele jaren geleden in The The New York Times.
Lange broekspijpen
Het protest tegen de strenge en absurde kledingvoorschriften bleef de jongste jaren dan ook niet uit. Tijdens het EK beachhandbal in 2021 koos het Noorse vrouwenteam voor korte shortjes in plaats van de gebruikelijke bikinislips. De topsportsters kregen evenwel van de tuchtcommissie een fikse boete.
Op de Olympische Zomerspelen van 2021 in Tokio maakten de Duitse turnsters een vestimentair statement door te kiezen voor een turnpak met lange broekspijpen. ‘We wilden tonen dat elke vrouw – iedereen – moet kunnen kiezen wat ze draagt’, zei een van hen. Het is geen geheim dat veel jonge meisjes sport in de puberteit vaarwel zeggen omdat ze zich niet comfortabel voelen in de te nauw aansluitende outfits.
Vorige zomer droegen de Kazachse Elena Rybakina en de Amerikaanse Shelby Rogers zwarte shortjes onder hun tenue op Wimbledon, nochtans bekend om de strenge ‘all-white’ dresscode.
Het Britse grandslamtoernooi besloot om – eindelijk – tegemoet te komen aan de verzuchtingen van speelsters die zich tijdens hun menstruatie niet comfortabel voelen in de compleet witte shorts. Volgens de nieuwe regels mogen tennissters een effen donkerkleurig shortje dragen dat niet langer is dan de rok of de short erboven.
Comfort troef
‘Voor zevenkampsters zijn er geen strikte kledingvoorschriften, wij zijn dus behoorlijk vrij’, zegt Nafi Thiam. ‘Voor mij is het belangrijkste criterium voor een sportoutfit dat ik me er comfortabel in voel. Mijn kleding moet tijdens het springen en lopen soepel meebewegen.’
Tijdens de meeste wedstrijden heeft Thiam een overvloed aan keuzemogelijkheden. Van haar sponsor Nike krijgt ze pakketjes vol opties. ‘Ik kan kiezen voor croptops of lossere T-shirts, met lange of korte mouwen, leggings met lange pijpen of net korte shorts, in heel veel verschillende kleuren. Of iets me aanstaat of niet kan ik in een oogopslag bepalen. Als ik de kleur of vorm van een bepaald stuk niet leuk vind, trek ik het niet eens aan.’
Tijdens grote competities, zoals de Olympische Spelen, heeft Thiam minder keuzeopties. ‘Dan draag ik het officiële Team Belgium-uniform.’ Tijdens de vorige Spelen droeg ze de typische croptop met de Belgische driekleur en een kort zwart shortje, ook wel ‘buns’ genoemd.
Denktank
Om de producten van haar kledingsponsor mee te verbeteren stapte Thiam in 2022 in de Nike Athlete Think Tank. Die denktank, waarvoor dertien vrouwelijke topatletes samenkwamen, moest adviezen geven om de producten van Nike te optimaliseren én de community rond vrouwensport te versterken. Behalve Thiam behoorden ook Serena Williams, de Britse voetbalster Ada Hegerberg en de Amerikaanse basketbalspeelster Sabrina Ionescu tot de eerste selectie sporters.
‘De Nike Athlete Think Tank was voor mij vooral een opportuniteit om samen te komen met medeatleten uit verschillende sporten, die ook dezelfde uitdagingen en moeilijkheden als ik moeten doorstaan’, vertelt Thiam. ‘Daarnaast zijn er ook de concrete verwezenlijkingen. Zo heeft Nike eindelijk zijn sportschoenenlijnen aangepast aan vrouwen.’
Jarenlang boden merken damesloopschoenen aan die vrijwel identiek waren aan de sneakers voor heren, verpakt in wat fellere kleurtjes en in kleinere maten. Uit onderzoek blijkt echter dat bepaalde blessures waar vrouwelijke atleten onevenredig veel last van hebben, gedeeltelijk veroorzaakt worden door schoeisel dat niet voor hen geschikt is.
Intussen is er ook op andere vlakken vooruitgang, meldt de sportwebsite ispo.com. In 2020 kwam het wielerkledingmerk Veloine als eerste met fietsmaillots voor zwangere vrouwen, destijds een unicum. Fietsenfabrikant Ergon Bike Ergonomics bracht onlangs nieuwe dameszadels en fietsframes op de markt, nadat röntgenfoto’s en CT-scans de noodzaak daarvan hadden bewezen. En het bergsportmerk LaMunt ontwikkelt naar eigen zeggen uitsluitend collecties voor en door vrouwen.
Toch is er nog werk aan de winkel. Nog geen maand geleden was er immers opnieuw een kledingrel over de Nike-outfits voor de Amerikaanse olympische atletes, die wel heel hoog zijn uitgesneden in de schaamstreek. ‘Dit is een kostuum dat is ontstaan uit patriarchale krachten die niet langer welkom of nodig zijn om de vrouwensport onder de aandacht te brengen’, reageerde Lauren Fleshman, gewezen Amerikaans kampioene op de 5.000 meter. Het sportmerk verdedigde zich door het brede aanbod te beklemtonen: de controversiële outfit is slechts een van de vele waaruit de atleten kunnen kiezen. De race naar gelijkwaardigheid is niet alleen op het vlak van verloning en exposure, maar ook op het vlak van outfits nog lang niet gelopen.
