Visite privée: Casa Wabi van topkunstenaar Bosco Sodi

Kunstenaar Bosco Sodi is intussen een intimus van de familie Vervoordt. ‘Ik beschouw Boris Vervoordt als een van mijn beste vrienden’, vertelt Bosco Sodi ons. ‘We gaan twee keer per jaar samen met vakantie. We skiën samen en hij kwam al naar mijn huis in Griekenland. Mijn kinderen zien hem als hun oom.’ Boris Vervoordt omschrijft Bosco Sodi als ‘een sjamaan’. ‘Hij werkt vanuit de natuur. Hij gebruikt de kracht van de elementen om de mensen dichter bij elkaar te brengen.’

Toch was het niet de natuur, maar de architectuur die Sodi en de Vervoordts bij elkaar bracht. ‘Ik ontmoette Axel Vervoordt acht jaar geleden, toen ik mijn woning slash artiestenresidentie Casa Wabi aan het bouwen was, samen met de Japanse architect Tadao Ando. Ik wilde eigenlijk dat Axel de interieurs zou doen, maar dat lukte toen niet. We hielden er wel een warme vriendschap aan over.’

En een logeerplek. Tijdens de voorbereiding voor zijn Venetiaanse soloshow verbleef Sodi in Palazzo Alverà, het privéappartement van Vervoordt aan het Canal Grande. Vandaaruit is het twintig minuten stappen naar het Palazzo Vendramin Grimani, tenminste als je niet verdwaalt.

Voor zijn tentoonstelling daar vertrok Bosco Sodi (52) van het idee dat Venetië een eeuwenoude handelsstad is waar kooplui en koopwaar van over de hele wereld samenkomen. ‘Als een handelaar importeerde ik mijn exotische producten naar het Palazzo Vendramin Grimani. Goud, rode stenen, klei: in mijn verbeelding werd al mijn materiaal in Venetië verhandeld en uitgewisseld’, zegt hij.

Op de gelijkvloerse verdieping van het palazzo, dat hij omtoverde tot studio, verwerkte hij die geïmporteerde elementen tot een reeks nieuwe kunstwerken. ‘De werken die ik in het palazzo maakte, liet ik wekenlang liggen op de grond, om ze bloot te stellen aan de energie van Venetië. Die materieschilderijen vertalen voor mij de unieke ziel van de stad. Het zijn locals geworden. Mocht ik die op een andere plaats maken, zouden ze er compleet anders uitzien. Ze hebben de energie van de plek opgeslorpt. Je lacht misschien, maar ik geloof daar ook letterlijk in. Kijk naar onze jongste zoon Alvaro, die in Japan is verwekt. Ik voel in zijn karakter die typische Japanse rust. Hij is zen. Zijn cellen hebben de energie van Japan geabsorbeerd, ook al groeide hij daar niet op.’

‘What comes around goes around’ heet zijn tentoonstelling in Venetië. ‘Omdat alles met elkaar verbonden is, zowel cultureel, spiritueel als economisch. Zeker in een stad als Venetië, een plaats die draait rond goederen en cultuur uitwisselen’, zegt Sodi. Met als schaduwzijde dat de - sowieso al fragiele - stad onder de voet wordt gelopen door toeristen. En om de twee jaar door horden kunstliefhebbers. ‘Ze komen en gaan. Maar ze geven weinig terug aan de stad’, zegt Sodi. ‘Ik heb het moeilijk met dat onevenwicht. Daarom wilde ik iets terugdoen. Van lokale klei uit Oaxaca, de plaats in Zuid-Mexico waar ik mijn Casa Wabi bouwde, draaide ik bollen. In de laatste ruimte van de expo vulde ik de zaal met één enorme bol en 195 kleinere errond. Eén voor elk land van de wereld, met de grote bol als de mensheid. Elke bezoeker mag zo’n bol doen bewegen. ‘We zijn één’ is de titel van het werk. Als de expo afgelopen is, mogen echte Venetianen een bol meenemen uit de installatie. Mijn werk gaat altijd over het evenwicht tussen balans en wanorde. Zo wil ik mijn passage in evenwicht brengen’, zegt hij.

Of de bol die Rusland voorstelt dan niet weggehaald moest worden? ‘Het is niet aan mij om politieke boodschappen te brengen. Mijn hoop is dat de mens zichzelf beter kan begrijpen doorheen mijn werk. Via mijn kunst wil ik mens en natuur dichter bij elkaar brengen. Ik ben zo’n romantische kunstenaar die daarin gelooft.’ 

Sodi brak begin 2000 internationaal door met zijn aardse sculpturen en elementaire schilderijen vol natuurlijke pigmenten. Grote soloshows had hij onder meer in het Dallas Museum of Art, het Museo Nacional de Arte in Mexico City en het Noguchi Museum in New York. Toch is het succes niet zo evident om te dragen, vindt Sodi. Het haalt hem zelfs uit balans. ‘Kunst is voor mij een noodzaak. Een therapie zelfs’, zegt hij. ‘Als kind werd bij mij dyslexie en hyperactiviteit vastgesteld. In plaats van me medicijnen te geven, schreef mijn moeder me in aan de kunstacademie. Ik maakte er kunst voor mijn plezier en mijn mentale welzijn. En ik werd er nog succesvol mee ook. Nog altijd heb ik het moeilijk om die irrationele bedragen te begrijpen die in de kunstwereld omgaan. Ik durf tegen mijn kinderen zelfs niet te zeggen wat mijn werken kosten. Ze zouden dat nooit begrijpen. Omdat ik daar moeilijk mee om kon, had ik het gevoel dat ik veel moest teruggeven. Aan Mexico in de eerste plaats: het land waar ik geboren en getogen ben.’

‘Aan de lokale mensen in Oaxaca, de plaats waar ik vaak ging kamperen, omdat er zo’n bijzondere energie hangt. Maar ook aan mijn collega-kunstenaars, omdat ik weet hoe lastig een carrière kan zijn in het begin. Daarom bouwde ik Casa Wabi: een plaats waar artiesten werk kunnen komen maken. En waar enkele toparchitecten hun sporen nalieten.’ 

Kort nadat Sodi met Tadao Ando het hoofdgebouw van Casa Wabi had gerealiseerd, werd hij voorgesteld aan Álvaro Siza, ook al een winnaar van de Pritzker-architectuurprijs. Die zag het meteen zitten om op de site een keramiekatelier te ontwerpen. Voor de torenhoge keramiekoven in datzelfde atelier deed Sodi een beroep op de Mexicaanse topper Alberto Kalach – die vooral bekendheid verwierf met zijn ‘meerconcepten’ die de waterbevoorradingsproblemen in Mexico City zouden moeten wegwerken. ‘En de Japanse architect Kengo Kuma ontmoette ik in Tokio, waar ik ook een klein huisje heb. We gingen lekker eten en drinken, want dat doet Kuma even graag als ik. En ‘s avonds vertelde hij me dat hij bezig was met een mausoleum voor insecten aan de Kencho-ji-tempel in Kamakura. Kuma probeert in zijn werk, net als ik, mens en natuur altijd dichter bij elkaar te brengen. Dus toen ik hem vertelde dat ik een kippenren wilde maken op Casa Wabi, nam hij de uitdaging aan. Gratis.’

Het resultaat: een kippenhotel dat bestaat uit houten planken die perfect in elkaar passen en een zelfdragende roosterstructuur vormen. Elke kip heeft daardoor niet alleen haar eigen plekje waar ze kan uitrusten, door de open structuur komt de verse lucht ook constant de kippenren binnen. Ongetwijfeld het mooiste kippenhok ter wereld, vooral omdat Kuma voor zijn bouwsel uitsluitend gebruikmaakte van verkoold hout - een methode die typisch is voor zijn geboorteland Japan.

‘Ook Kuma wilde iets teruggeven aan de gemeenschap’, zegt Sodi. ‘Ik vind architecten vaak genereuzer voor de maatschappij dan kunstenaars. Artiesten zouden bezig moeten zijn met de universele problemen van vandaag. Ik faal zelf ook, ik weet het. Maar ik probeer zoveel mogelijk voor mijn medemens te doen. Mochten er veel Oekraïense vluchtelingen zijn in Mexico, dan zou ik Casa Wabi er onmiddellijk voor openstellen.’

Bosco Sodi woont en werkt in New York, maar spendeert veel tijd in zijn geboorteland Mexico, vooral in de kuststreek rond Puerto Escondido, een van dé surfspots daar. Naast zijn artiestenresidentie Casa Wabi bouwde Sodi daar intussen een cluster van vakantiehuizen. ‘Ik ben geen architect, maar wilde eens experimenteren met de materialen’, aldus de kunstenaar.  

Op 15 minuten stappen van Casa Wabi tekende hij Casa Cons en liet het inrichten door Década Muebles, de interieurstudio van zijn vrouw Lucía Corredor. Het retreat, dat te huur wordt aangeboden op Airbnb, is opgetrokken uit beton, klei, hout en baksteen. Traditionele rieten daken uit Oaxaca bieden bescherming tegen de tropische zon.

Een experiment dat blijkbaar in de smaak viel. Voor het beach resort Las Marianas ontwierp hij nóg enkele vakantiehuizen. Onder meer Casa Liebre, een plek voor twaalf personen te midden van de natuur en eveneens te huur.

Voor de bakstenen muren deed Sodi trouwens een beroep op dezelfde ambachtslui die hij ook inzette voor ‘Muro’, zijn 2 meter hoge en 6 meter lange installatie die hij in 2017 bouwde voor het Washington Square Park in Manhattan. Een werk dat wereldwijd werd opgepikt, want een harde sneer naar de voormalige Amerikaanse president Donald Trump, die een muur probeerde te bouwen tussen Mexico en de VS.

Casa Wabi zelf blijft een artiestenresidentie. De kunstenaars die er mogen verblijven, worden uitgekozen door een curatorenteam. Al kunnen niet-kunstenaars de artiestenresidenties wel bezoeken. ‘We verwelkomen vooral kunst- en architectuurliefhebbers’, zegt Sodi. ‘Logeren kan niet, een rondleiding van 2,5 uur volgen wel. Al komen er ook mensen die alleen uit zijn op een selfie’, zucht hij.

‘Ikzelf ben er vaak in de zomer. Ik kom er dan mijn grote werken in klei maken. Van lokale aarde draai ik grote bollen, die een jaar moeten drogen. Pas dan kan ik ze afbakken. Hoe die er zullen uitzien, weet ik nooit vooraf. Die imperfectie en toevalligheid zijn eigen aan mijn werk. Deze zomer zullen we de bollen bakken die we vorig jaar hebben geboetseerd. Het is als wijn maken: een proces dat lang duurt, veel onvoorspelbare parameters heeft én veel geduld vergt. Een uitdaging voor iemand die hyperactief is.’