Sabato sprokkelde insidertips bij artiesten en curatoren op de Biënnale van Venetië.
‘Venice is like eating an entire box of chocolate liqueurs in one go’, zei de Amerikaanse schrijver Truman Capote over de Noord-Italiaanse dogestad. Maar Venetië is meer dan pralines. Van klassieke trattoria’s over iconische terrassen tot – natuurlijk – massa’s kunstplekken.
01 Het Venetië van Eva Wittocx
Voor de kunsthistorica heeft Venetië nog maar weinig geheimen. De senior curator van het Leuvense Museum M werkte mee aan verschillende paviljoenen –
in 2017 cureerde ze de Belgische inzending samen met kunstenaar Dirk Braeckman – en kent bovendien de dogestad al sinds de jaren 1990, toen ze er op Erasmus ging. Sindsdien keert ze er om de twee jaar terug.
Naar welk paviljoen kijk je uit? ‘Melanie Bonajo maakt voor het Nederlandse paviljoen een uitdagende video-installatie over spiritualiteit en feminisme. Nederland stelt dit jaar uitzonderlijk tentoon in de kerk Chiesetta della Misericordia(1). Het is een van de geprivilegieerde landen met een vast paviljoen in de Giardini della Biennale, maar dit jaar droeg het zijn plekje over aan Estland.’
‘Ik kijk ook uit naar Sonia Boyce, de Britse Afro-Caribische kunstenares die Groot-Brittannië vertegenwoordigt(2). In België was er wat kritiek dat we een zeer bekende kunstenaar naar de Biënnale sturen, en ook een blanke man van middelbare leeftijd.’
‘Zelf ben ik dit jaar betrokken bij het Luxemburgse paviljoen (3), waar Tina Gillen, die al twintig jaar in België woont en schilderkunst doceert aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen een reeks monumentale schilderijen voorstelt.’
Wat is je favoriete museum? ‘De Fondazione Querini Stampalia (4) , die in de jaren 1980 gerenoveerd werd door architect Carlo Scarpa. Je vindt er prachtige klassieke werken, maar ook goede tentoonstellingen in een intrigerend architecturaal kader. Tijdens de Biënnale is er een expo waarin werk van Danh Vo, Park Seo-Bo en Isamu Noguchi met elkaar in dialoog gaat.’
‘In elke kapel en kerk hangen prachtige werken. In de kerk Santi Giovanni e Paolo (5) vind je prachtige sarcofagen.’
Wat is je favoriete hotel? ‘Het Bauer Palazzo (6). Een modernistisch hotel met respect voor de echtheid en geschiedenis van het eiland.’
Wat is je verborgen parel? ‘Het Isola di San Michele (7). Het is één grote begraafplaats voor Venetianen. Je kunt er prachtige graven bezichtigen.’
Wat is je favoriete restaurant? ‘Locanda Cipriani (8) op het eilandje Torcello. Het heeft een indrukwekkend gastenboek: van Charlie Chaplin tot Lady Diana. Toen ik in 2017 curator was, hielden we ook enkele diners in de Osteria Alle Testiere (9).’
Waar drink je het beste aperitief? ‘Op de Via Garibaldi, bij Nevodi (10). Ook Harry’s Bar (11) is een klassieker. En toen ik als student in Venetië op Erasmus was, ging ik graag naar Paradiso Perduto (12), een café in de bruisende studenten- en arbeidersbuurt in het noorden van de stad. Ik ga er nog altijd naartoe.’
02 Het Venetië van Anne-Claire Schmitz
Toen Anne-Claire Schmitz, hoofdcurator bij het Muhka in Antwerpen, voor het eerst Venetië bezocht, was ze
sceptisch. Is het meer dan een door toeristen overrompelde stad? Het antwoord luidde ‘ja.’ Ze was curator voor het Belgische paviljoen in 2019 en werkte toen samen met Jos de Gruyter en Harald Thys.
Naar welk paviljoen kijk je dit jaar het meest uit? ‘Behalve projecten van bevriende kunstenaars en curatoren wil ik zeker de internationale tentoonstelling ‘The Milk of Dreams’ (2 en 3) zien, gecureerd door Cecilia Alemani. Het paviljoen geeft een overkoepelende visie op hedendaagse kunst. Door covid heeft Alemani iets langer de tijd gehad om die expositie voor te bereiden. Eén jaar is gewoonlijk veel te kort om artistieke stromingen en praktijken uit de hele wereld samen te brengen.’
Wat is je favoriete museum? ‘De Gallerie dell’Accademia (13). Niet alleen voor de uitgebreide collectie, maar ook voor de manier waarop de werken er tentoongesteld zijn. Dat bijzondere systeem, uitgekiend door architect en ontwerper Carlo Scarpa, heeft ook veel andere musea geïnspireerd.’
Wat is je favoriete restaurant? ‘Trattoria alla Rampa (14) op de Via Giuseppe Garibaldi, vlak bij de Giardini. Het is een rustiek restaurant waar de vele werklieden van de Biënnale gaan lunchen. Je vindt er een uitstekende lokale keuken en het personeel is er ongedwongen.’
Waar kun je het best aperitieven? ‘Ik raad altijd klassieke restaurants aan, zoals Ristorante Al Covo (15) of Corte Sconta (16).’
Wat is je verborgen parel? ‘Op de Biënnale moet je niet alleen naar de kunst gaan kijken, ook de paviljoenen zelf zijn de moeite waard. 28 landen, waaronder België, hebben in de Giardini della Biennale, in het stadsdeel Castello, hun eigen paviljoen. Die tentoonstellingsgebouwen zijn prachtige staaltjes architectuur uit de 20ste eeuw. Het Oostenrijkse paviljoen (2) door Josef Hoffmann, het bekende Nederlandse paviljoen (2) van Gerrit Rietveld en het Finse ontwerp (2) door Alvar Aalto zijn mijn favorieten.’
Wat doe je telkens als je in Venetië bent? ‘Koffiedrinken op de talloze terrasjes en me met de watertaxi van de ene plek naar de andere laten brengen.’
03 Het Venetië van Angel Vergara
De Spaanse kunstenaar en regisseur Angel Vergara voelt zichzelf ‘een beetje een Venetiaan’. Hij gaat al naar Venetië sinds de jaren 1970. De kalmte en rust van toen is de stad kwijt, maar ‘het blijft één groot openluchtmuseum, waarbij op elke straathoek schoonheid te vinden is.’ Vergara vertegenwoordigde ons land op de Biënnale van Venetië in 2011.
Naar welk paviljoen kijk je het meest uit? ‘Dat van Oekraïne (17), waar Pavlo Makov ‘The Fountain of Exhaustion. Acqua Alta’ voorstelt. Door de oorlog zal de kunst een grotere urgentie bevatten dan in de andere paviljoenen.’
Wat is je favoriete museum? ‘Ik hou van de Gallerie dell’Accademia (13). Je kunt er meesterwerken van Paolo Veronese, Vittore Carpaccio, Giovanni Bellini en Tintoretto bewonderen.’
Wat is je favoriete restaurant? ‘Il Nuovo Galeon (18): een restaurant op de bekende Via Garibaldi, vlak bij de Giardini. Ik ontdekte het tijdens mijn eigen deelname aan de Biënnale in 2011. Op de foto’s aan de muren, herkende ik medekunstenaars en vrienden. Het is een plek waar veel Belgen elkaar treffen. Museumdirecteurs als Jan Hoet en Laurent Busine stonden er klinkend op de foto met de koning en koningin. Ook tijdens mijn eigen vernissage mocht ik er met de koningin en veel van mijn vrienden gaan eten.’
Wat is je verborgen parel? ‘De San Geremia-kerk (19), waar je de relieken van Sint-Lucia van Syracuse, een christelijke martelares en de patroonheilige van de blinden, kunt bezichtigen.’
Welke galerie bezoek je graag? ‘Ik ga liever naar de ‘galleria commerciale’ rond het San Marco-plein (20) dan naar echte kunstgaleries. Je vindt er hoeden, schoenen en kleren van de hoogste Italiaanse kwaliteit.’
04 Het Venetië van Dirk Braeckman
Kunstenaar Dirk Braeckman vertegenwoordigde ons land op de Biënnale van Venetië in 2017 met zijn typische abstracte zwart-witfoto’s. Tijdens de rondleiding vroeg koningin Mathilde hem waar een bepaalde foto genomen was. Braeckman antwoordde dat hij die info nooit vrijgeeft. ‘Ze vroeg lichtelijk ontstemd: “Zelfs aan de koningin niet?” En ik antwoordde: “Zelfs aan de koningin niet.”’ Gelukkig wil hij zijn coups de coeur wél kwijt.
Naar welk paviljoen kijk je dit jaar het meest uit? ‘Uiteraard naar het Belgische (2). Ik ben heel erg benieuwd wat Francis Alÿs er samen met curator Hilde Teerlinck zal brengen. Ook is er de expo ‘The Milk of Dreams’ (2 en 3).’
Wat is je favoriete museum? ‘Het liefst loop ik willekeurig een kerk binnen en bekijk ik wat er daar te zien is. Allemaal zonder voorafgaande kennis of gids. Daar kun je nog grote meesterwerken zien hangen van Italiaanse meesters in hun originele context.’
‘Voorts herinner ik me een bezoek aan het Palazzo Ducale (21), het dogepaleis aan het San Marcoplein. Ik was verstomd toen ik voor het schilderij ‘Paradiso’ van Tintoretto stond: een van de grootste schilderijen ter wereld.’
Wat is je favoriete restaurant? ‘Ik ga het liefst een simpele pizza eten in kleine trattoria’s. Aan de andere kant van het spectrum raad ik Taverna La Fenice (22) aan.’
Wat is je verborgen parel in Venetië? ‘Mijn parels liggen buiten het toeristische deel van de stad. Achter de Giardini ligt de authentieke wijk Santa Elena (23), waar ik geregeld logeerde.’
Wat betekent Venetië voor jou? ‘Ik dwaalde ooit een hele nacht door de stad. Het was mistig en heel stil. Een heel mystieke sfeer waarin ik alleen mijn eigen voetstappen hoorde.’
