Op ecotour in het Mexicaanse Tulum, voor het te laat is

Amar is duidelijk al even wakker. Nog voor we de slaap uit onze ogen kunnen wrijven, heeft hij al de parallellen getrokken tussen onze huidige maatschappij en het precolumbiaanse Maya-rijk dat hier twaalf eeuwen geleden ten val kwam.

Daar ziet hij de link met vandaag. Met dat verschil dat de mens de klimaatverandering ditmaal wél zelf veroorzaakt. 'Als de klimaatverandering niet hoog op de agenda komt, als we blijven voortdoen zoals we bezig zijn, dan voeren we een slecht politiek beleid. Dat kan leiden tot een collaps.'

Uit mijn ooghoek zie ik mijn zus, doctoraalstudente in de biologie, denken: 'Heel interessant. Maar daar heb ik meer koffie voor nodig.'

De kuststreek en het oerwoud rond Tulum zijn een van de meest paradijselijke plekken in de Mexicaanse staat Quintana Roo. Het is de enige ommuurde stad die het Maya-volk aan zee bouwde, op zo'n 130 kilometer van het bekendere Cancún.

Als Cancún het Mexicaanse Benidorm is, dan is Tulum het Mexicaanse Ibiza. Toegegeven, Tulum is kleiner en er zijn geen megadiscotheken. Maar aan Instagramklare reizigers die 'zichzelf proberen te vinden' in zweethutten en 's avonds eerst in de Noma-pop-up dineren en later gaan feesten, is er geen gebrek.

Zou Bart De Wever daar geen goede term voor weten? 'In Tulum spot je zelfs meer modemensen dan tijdens de Fashion Week van New York', zo omschreef de Britse krant The Guardian de plek.

Al is de vraag hoelang nog. Want het hippieparadijs wordt bedreigd. De nieuwe Mexicaanse president Andrés Manuel López Obrador is vastbesloten zijn verkiezingsbelofte waar te maken: een meer dan duizend kilometer lange Maya-trein die de bekende badplaatsen en steden als Cancún verbindt met kleinere, minder bekende dorpjes en archeologische sites in landelijke gebieden en het regenwoud.

De nieuwe treinverbinding moet niet alleen een boost geven aan de Mexicaanse economie, maar vooral (nog) meer toeristen lokken. Het eerste stuk, tussen Cancún en de hippe badplaats Tulum, zou de komende jaren al klaar moeten zijn.

Dat het presidentiële megaproject niet overal met open armen wordt onthaald, is een eufemisme. Volgens experts bedreigt de treinverbinding, die gedeeltelijk door het tropisch regenwoud loopt, niet alleen de jaguars en de andere wilde dieren.

Ook de ondergrondse waternetwerken in de regio zijn in gevaar. Onder de poreuze kalksteenbodem ligt immers een kilometerslang grottenstelsel, gevormd na de jongste ijstijd, toen het schiereiland - een voormalig koraalrif - droog kwam te staan. Doordat de bodem soms instort, liggen sommige van die met water gevulde grottenbekkens bloot. Technisch gezien zijn het zinkgaten, maar cenotes - afkomstig van het Maya-woord D'zonot - is een veel mooiere term.

Voor de Maya was het een heilige plek die bekendstond als een toegang naar de onderwereld. Tegenwoordig worden ze door toeristen gebruikt om erin te zwemmen, te snorkelen en te duiken.

Ook het meertoerisme heeft zijn prijs. Tropische bomen zullen moeten plaatsmaken voor luxeresorts, mangroves worden gevuld met zand en hippe strandfeestjes jagen de zeeschildpadden weg.

Voor wie nog in Tulum geraakt voor de treinlijn er ligt, wordt volop de kaart van de natuur getrokken. Miguel Amar gidst al dertien jaar in de regio. Sinds enkele jaren is hij een partner in het lokale tourbedrijf Mexico Kan Tours, dat werd opgericht door de Belg Johan De Clercq, een archeoloog, en de Ier Frank Wall, die zijn fietstourbedrijfje bij Mexico Kan Tours onderbracht.

Mexico Kan Tours geeft per persoon 1 dollar aan een lokale ngo en probeert ook zo zero-waste mogelijk te werk te gaan. In plaats van voorverpakte snacks krijgen we zelfgemaakte koekjes en frisse fruitsla die Amar thuis heeft klaargemaakt in tupperware-potjes.

Voor wie het 'natuur met iets meer' mag zijn, opende het ecoresort Azulik onder de auspiciën van Santiago Rumney Guggenheim - de achterkleinzoon van de beroemde kunstverzamelaarster Peggy - vorig jaar de kunstgalerie IK LAB. Intussen is Guggenheim junior niet langer actief bij het project, maar naar de recentste tentoonstellingen te oordelen, heeft de artistiek directeur Claudia Paetzold de artistieke teugels stevig in handen.

Intussen is het licht geworden, en zijn de vogels ontwaakt. Ver van ons vertrekpunt en de bewoonde wereld moeten we niet. De boom naast de nachtwinkel bulkt van de kleine, kleurrijke zangvogeltjes die wel tikkertje lijken te spelen in de lucht. De fruitbomen wat verderop zijn zeer populair bij onder meer de zwavelborsttoekan. Met zijn roze, oranje en gifgroen gestreepte bek is hij nog kleurrijker dan zijn bekendere soortgenoot, de reuzentoekan.

Met mijn verrekijker probeer ik scherp te stellen op zijn bek. Ik kom, gevoelsmatig toch, tot op minder dan een meter van de vogel. Later spotten we ook nog een uiterst snoezig pygmee-uiltje, een wenkbrauwmotmot en enkele kaneelkleurige amazilia. Maar de mooiste vogel is misschien wel de minst extravagante: de bruine, onopvallende grays-lijster.

'Deze vogel zingt net op het moment dat de lokale bevolking zich klaarmaakt om bomen en gewassen te planten', legt Amar uit. 'De Maya gelooft dat het gezang van deze vogels de mais helpt te ontkiemen. Onder de grond, de onderwereld voor de Maya, is het zaadje bang. Het gezang van de grays-lijster helpt het zaadje te ontkiemen. Kijk, daarom vind ik vogelspotten een ideale ecotour: je wandelt, dus het is erg low-impact, én dankzij deze vogels krijg je een beter idee van, en misschien ook meer respect voor de relatie tussen mens en natuur. Ik denk dat we met meer vogelspotters de wereld kunnen redden.'

Plastic nulbeleid

Sorry kinderen: in het all-in Catalonia Royal Tulum Beach & Spa Resort zijn uitsluitend volwassenen toegelaten. Het hotel ligt dicht genoeg bij de jungle, de mangroves en de cenotes om als uitvalsbasis te dienen. Van de Rainforest Alliance kreeg het een duurzaamheidslabel voor zijn plastic nulbeleid en afvalrecyclage.

Vanaf 244 euro per nacht. 

Schildpadden

Mayakoba betekent 'dorp boven het water' in de Maya-taal. Dat klopt wel in het geval van de Banyan Tree Mayakoba, een resort tussen lagunes en de Caribische Zee. Het omvat iets meer dan honderd privévilla's met zwembad. Op eco-sociaal vlak scoort het hotel onder meer dankzij zijn programma om de zeeschildpadden te beschermen en steun voor herbebossingsprojecten in de omgeving.

Vanaf 459 euro per nacht. 

Klein maar fijn

In de categorie klein maar fijn: hotel Chiringuito. Er zijn slechts vier kamers: een met privézwembad én uitzicht op de oceaan, een suite met uitzicht op de oceaan, en twee luxekamers die uitkijken op het terras, de tuin en de 'infinity pool'. De sfeer in de bar, het restaurant en de bijbehorende strandbar is erg relaxed.

Vanaf 321 euro per nacht. 

Luxeboomhut

Geen airco, televisie, wifi of elektriciteit en toch bekendstaan als luxeresort, je moet het maar doen. De 48 villa's in het Azulik Eco Resort (waar geen kinderen zijn toegelaten) werden gebouwd met uitsluitend lokale materialen om de natuur zo weinig mogelijk te schaden. Elke villa kreeg een typisch Maya-achtig mozaïekbad en een indrukwekkend boomhutinterieur mee.

Vanaf 465 euro per nacht.

Heerlijke 'cochinita'

Taquería Honorio heeft geen website. De uitstekende taco's spreken voor zich. Wat begon als een straatkraampje is uitgegroeid tot een casual lunchplek. Probeer zeker de 'cochinita', langzaam geroosterd varkensvlees geserveerd op tortilla's. Honorio sluit kort na de middag, dus kom op tijd.

Andromeda y Satelite Sur, Tulum, Mexico.

Influencervrij

Dit romantische restaurant (mét ontbijtplek) ligt wat uit het toeristische centrum van Tulum. Misschien hebben de hordes 'influencers' daarom het restaurant Cetli en zijn pittoreske felgeel en blauw gekleurde binnenplaats nog niet ontdekt? Geniet dus nog maar van het authentieke 'eten in iemands woonkamer'-gevoel zolang het duurt.

Carretera Tulum - Coba km 2.5. Tulum, Mexico. Reserveren via Facebook. 

In huis gemaakte pasta

Voor u een Italiaans restaurant in Mexico aanraden als 'zonde' afdoet: het vlees is zwak, en soms wil het na dagen vol taco's en andere maisvarianten gewoon pasta. Los daarvan is Posada Margherita een aanrader. De vis, pasta en focaccia zijn er hypervers, en zelfs het ijs wordt er in huis gemaakt.

Carretera Tulum-Boca Paila, Tulum, Mexico.

Trendy cocktails

Wie niet van hypertrendy plekken en wachtrijen houdt, laat Casa Jaguar maar beter aan zich voorbijgaan. Hier kom je voor de prachtige jungle-meets-beton binnentuin en het lekkere eten, en blijf je voor de cocktails en de deejay. Overdag kun je in het Chai House 'masala chai', een gekruid theedrankje, drinken.

Carretera Tulum Boca Paila 7.5 km 

Nieuw wereldwonder

Nabij het charmante Valladolid, de oudste koloniale stad van het Yucatán-schiereiland, ligt Chichén Itzá, het beroemde precolumbiaanse archeologische tempelcomplex dat in 2007 tot een van de zeven nieuwe wereldwonderen werd uitgeroepen.
Vanuit Tulum is het iets meer dan een uur rijden naar Valladolid. Touroperators bieden tours aan, maar busmaatschappijen als Ado zijn goedkoop en betrouwbaar.

Maya de bij

De Franse eigenaar van het kleinschalige hotel Don Diego De La Selva richtte in Tulum een non-profitorganisatie op om de melipona-bij te redden. De inheemse bij heeft geen angel en produceert een fijne honing die de Maya als een geneeskrachtig middel zag. U kan ook naar de spa van het hotel, waar de biologische huidproducten met melipona-honing worden gemaakt.

Calle Tulum Mza 24 Lote 3, 77780 Tulum.

Atlantis in Mexico

Het meer dan 200 kilometer lange Sac Actun-grottenstelsel is verbonden met het Dos Ojos-grottensysteem. Samen vormen ze het grootste onderwatergrottenstelsel ter wereld. Daarin vonden archeologen begin vorig jaar maar liefst 200 archeologische sites, waarvan 140 uit de Mayacultuur. Een van de onderzoekers noemt het de 'belangrijkste archeologische site onder water ter wereld'. Move over, Atlantis.

Kunst tussen de lianen

De Tulumse kunstgalerie IK LAB is een gigantische boomhut vol kunst. Iets dieper in de jungle opende een tweede kunstencentrum Azulik Uh May, dat wil uitgroeien tot een multidisciplinair kunstencomplex, met residenties, een mode- en designlab, een opnamestudio en een kunstschool voor de locals.

Carretera Tulum Ruinas Km 5, Zona Hotelera, Tulum. Open van maandag tot en met zondag, 10-22 u.