Welkom in het huis van anti-apartheidsactivist en president Nelson Mandela in Johannesburg, vandaag een boetiekhotel. In kamer ‘Nel’ krijg je een krop in de keel. In het restaurant maakt zijn vroegere kokkin nog altijd zijn lievelingskost, zij het met een moderne touch.
Alles heeft een betekenis’, zegt Dimitri Maritz over de transformatie van het huis op nummer vier in Thirteenth Avenue, hier in Houghton, Johannesburg: het eerste huis dat Nelson Mandela kocht als een vrij man is nu een boetiekhotel. Hij heeft geen ongelijk. In de tuin van Sanctuary Mandela staan rozen en strelitzia’s, maar ook vetplanten als spekboom en boterboom, gekozen wegens hun overlevingskracht. Een beeldhouwwerk in de open veranda is gebaseerd op een foto van Mandela in diezelfde veranda, die binnen in de hal hangt. Hij bladert door de ochtendkranten, met bijzondere aandacht voor de beurscijfers. Om te zien wie de volgende is die hij moet bellen voor een donatie aan een van zijn filantropische organisaties.
Binnen staan geurverspreiders van Cape Island, gekozen omdat Mandela van de geur van bergamot hield, een citrusvrucht. Elk van de negen kamers staat voor een periode uit zijn leven en is getooid met een van de genummerde prints uit de reeks ‘Mandela: a life’s journey’, geschilderd door John Meyer.
Tata
‘Dit huis was een toevluchtsoord voor Tata en voor de mensen die van over de hele wereld kwamen om hem te zien’, zegt Maritz, general manager van het hotel, die steevast zijn koosnaam gebruikt als hij het over Nelson Mandela heeft. ‘Tata’ betekent ‘vader’ in de taal van de Xhosa. Maritz wijst naar een schilderij van Meyer waarop Mandela op een bank naast Bill Clinton zit. Het hangt centraal aan de muur met daarrond ingelijste foto’s van Mandela in allerlei gedaanten: als vader, als vriend en ook als staatsman. ‘Je zou kunnen zeggen dat we hier gewoon formaliseren wat altijd geweest is.’
Nadat hij in 1990 de gevangenis mocht verlaten, keerde Nelson Mandela met zijn toenmalige vrouw Winnie terug naar 8115 Vilakazi Street, het kleine huis in Soweto waar ze voor zijn arrestatie in 1962 woonden. Maar Mandela hield van Houghton, een voorstad waar rijke families al generaties lang samenhokken, in de groene gordel tussen het oude en nieuwe zakencentrum van Johannesburg. Hier kocht hij in 1992 een huis met twee verdiepingen en nam er zijn intrek met vier van zijn kleinzonen.
Ook tijdens zijn jaren als president bleef nummer vier in Thirteenth Avenue zijn favoriete huis. Hij kon er genieten van het familieleven en vond er de ruimte om na te denken over zijn volgende stap. Toen hij afscheid nam als president, richtte hij hier de Nelson Mandela Foundation op, een non-profitorganisatie die zich inzette voor sociale rechtvaardigheid. Het was een project dat al snel veel te groot werd om vanuit een gewone woning te worden gerund. Mandela was al in de tachtig, maar zou er nog tien jaar mee bezig blijven. Tot die dag waarop hij grappend zei: ‘En nu zet ik een punt achter mijn pensioen om… met pensioen te gaan.'
Presidential suite
Het is een beklijvende ervaring om de deur te openen van de ‘President’, zoals kamer negen heet. Hier sliep Mandela. ‘Zijn kleinzoon Mandla vertelde ons dat het altijd even bibberen was als je naar deze kamer werd geroepen’, zegt Maritz, en hij heeft het over Mandla Mandela, nu parlementslid voor het Afrikaans Nationaal Congres. ‘Als hij je hier wilde spreken, dan wist je dat je in nesten zat.’
De kamer werd helemaal gestript en opnieuw ingericht in een eigentijdse stijl: een ovale spiegel zonder frame, hanglampen en lederen clubfauteuils. Maar het verandert niets aan de manier waarop je deze ruimte beleeft: dat is de deur die Nelson Mandela opende, en het venster waardoor hij naar buiten keek.
Kamer nummer drie, de knusse, loftachtige ruimte waarin Mandla sliep en die nu luistert naar de naam ‘Tata’, is aangenamer. Als je er in bad zit, dan kun je niet anders of je kijkt naar die o zo krachtige foto van een gelukkige vader die herenigd is met zijn kinderen.
Maar de grootste ontroering overmant je in kamer vijf oftewel ‘Nel’, de bijnaam die Mandela op Robbeneiland kreeg van ANC-lid en medegevangene Walter Sisulu. Hier hangt een ingelijste reproductie van een brief die Mandela in 1969 schreef aan zijn dochters Zenani en Zindzi, toen tien en negen jaar. De meisjes waren drie en twee jaar toen hij achter de tralies verdween. Ze mochten hem pas een eerste keer gaan bezoeken toen ze 16 waren.
‘Mandela hield van de traditionele Xhosa-keuken. Maar voor de hotelgasten brengen we er een modernere touch aan.’Dimitri Maritz
Mandela schrijft: ‘Zindzi zegt dat haar hart pijn doet omdat ik niet thuis ben. Ze wil weten wanneer ik terugkom. Ik weet het niet, schatten van mij, wanneer ik terugkom. Je zult je herinneren dat ik in een brief die ik drie jaar geleden schreef, vertelde hoe de witte rechter heeft gezegd dat ik tot het einde van mijn leven in de gevangenis moet blijven. Maar ik weet zeker dat ik op een dag weer naar huis kom, om er tot het einde van mijn dagen gelukkig te zijn met jullie.’
Stoofpot van ossenstaart
Tijd voor de innerlijke mens: diner in het restaurant waar Xolisa Ndoyiya vandaag opnieuw de scepter zwaait achter het fornuis. Tweeëntwintig jaar lang was zij de persoonlijke kokkin van Nelson Mandela. Op het menu: ietwat droge, gebakken kingklip – lokale vis – en gekruide Cape Malay-papajasalade met ingemaakte pompoen, gevolgd door linzenfrikadel geserveerd op tahin en velouté van kikkererwten met appel, venkel en salade van radijs.
Een van Xolisa’s specialiteiten krijgen we niet, maar ze vertelt er wel over: langzaam gegaarde stoofpot van ossenstaart, ‘Tata’s lievelingsgerecht’, zegt ze. Tegenwoordig bereidt ze die in de vorm van ravioli. ‘Tata hield van de traditionele Xhosa-keuken’, zegt ze. ‘Maar voor de gasten wilden we er iets moderns in verwerken.’
Nelson Mandela Foundation
Na de dood van Nelson Mandela werd het gebouw nagelaten aan de Nelson Mandela Foundation, maar het was Jerry Mabena, directeur van de Motsamayi Tourism Group, die voorstelde om er een hotel van te maken. ‘Een museum runnen is duur’, zegt hij. ‘We wilden een levend verlengstuk van de Nelson Mandela Foundation creëren. Een contemplatieve ruimte waarvan we hopen dat ze de bezoeker zal inspireren met Mandela’s nagedachtenis.’
‘De witte rechter heeft gezegd dat ik tot het einde van mijn leven in de gevangenis moet blijven. Maar ik weet zeker dat ik op een dag weer naar huis kom, om er tot het einde van mijn dagen gelukkig te zijn met jullie.’Nelson Mandela
De afsluiter is een privérondleiding in het nabijgelegen Nelson Mandela Centre of Memory, zoals alle hotelgasten die krijgen. Absolute must. Tentoonstellingscurator Ann-Young Maharaj neemt je mee langs een fascinerende collectie voorwerpen en foto’s. Je ziet er de werkkamer van Nelson Mandela, die in tegenstelling tot het hotel ongerept is gebleven. Je bekijkt er archieven met tal van notitieboekjes, brieven, geschenken en onderscheidingen: stille getuigen van de onvermoeibare ijver en toewijding die Mandela etaleerde. Een bezoek aan dit centrum is inderdaad als een opfriscursus over het leven en de leer van een uitzonderlijk mens.
Sanctuary Mandela heeft tweepersoonskamers vanaf 230 euro, inclusief ontbijt. sanctuarymandela.com
