Chef Kobe Desramaults en kunstcurator Evelyn Simons gaan samen voor een nieuw leven op Sicilië. In deze derde aflevering van ‘Posta dalla Sicilia’ verraadt Evelyn de nummer 1 op haar ‘wishlist’ voor Horst 2023.
Chef Kobe Desramaults en kunstcurator Evelyn Simons gaan op zoek naar een plek waar de werelden van kunst en gastronomie samensmelten. En waar kan dat beter dan op Sicilië? Hoe ze hun nieuwe leven invullen, ontdek je in de maandelijkse rubriek ‘Posta dalla Sicilia’.
December is het, ook in Castelbuono: buiten giet het dat het geen naam heeft. Kobes dochter spot dat het zelfs in België beter weer is. Ik nestel me voor de open haard, en probeer een plekje te vinden met werkbaar internet terwijl ik de laatste beslissingen neem voor het kunstenprogramma van Horst 2023. Veel kunstenaars stonden al lang op mijn ‘wishlist’. Anderen zijn pas recent opgedoken. Zoals de Siciliaanse, in New York en Boston gevestigde Elisa Giardina Papa.
Op de jongste Biënnale van Venetië toonde ze de indrukwekkende installatie ‘U Scantu – A Disorderly Tale’. Het werk heeft me sindsdien niet meer losgelaten. De kunstenaar onderzoekt de waarde van burgerlijke ongehoorzaamheid, te midden van de constante on- en offlinecontrole waaraan we onderworpen zijn. Hoe kan het dat we zelfs in onze vrije tijd aan het werk zijn voor techmultinationals? Want al scrollend voorzien we ze constant van data. Hoe behouden we onze individuele en collectieve vrijheid als Google ons onderbewuste beter kent dan wijzelf?
In de installatie piepten keramieken vlechten vanuit gaten in de muren, en een video toonde rebelse tieners, gehuld in androgyne streetwear. Ze rijden op fietsen met getunede soundsystems, maar het is vooral de setting die beklijft: de betonnen landschappen van de dystopische spookstad Gibellina Nuova. In de provincie Trapani, in het noordwesten van Sicilië, bevindt zich dit megalomane bouwproject uit de jaren 80. Het moest een nieuwe stad worden, ter vervanging van het oude Gibellina, dat na een aardbeving in 1968 compleet verwoest werd. Het gemeentebestuur liet er kunstenaars en architecten op los, met onder meer het befaamde landschapskunstwerk ‘Cretto di Burri’ van Alberto Burri als resultaat.
De video hypnotiseerde me door de bevreemdende, zelf opgeëiste vrijheid van jonge vrouwen die er als outcasts ronddwalen. De zaaltekst lichtte toe dat het om een hedendaagse interpretatie van de ‘Donne di fora’ ging, een Siciliaanse volkslegende over de ‘vrouwen van buiten’, die ik in mijn onderzoek al enkele keren was tegengekomen.
‘Al mijn vooroordelen over het Siciliaanse machismo bleken tot nog toe ongegrond.’Evelyn Simons
De cultus gaat terug tot de vijftiende eeuw en vereerde deze vrouwen: overdag waren het plichtsbewuste huisvrouwen, maar ’s nachts maakte hun geest zich los van het lichaam. Ze verlieten dan hun huizen om de geesten van het hiernamaals te bezoeken. Als navolgers van de mannenwerende godin van de jacht, Diana, waren de ‘Donne di fora’ sterk verbonden met animistische natuurkrachten. Ze mediteerden, feestten en dansten. Hun scherpe rechtvaardigheidsoordeel maakte hen zowel gevreesd als vereerd.
Als je graag bezoek kreeg van zo’n priesteres voor een zegening, moest je laurier, munt en rozemarijn branden en – merkwaardig genoeg – het huis opruimen. Wie bezoek had gekregen, werd wakker met vlechten in het haar: een bewijs van de connectie tussen het land van de levenden en het land van de geesten.
Ik vraag me af wat de cultus heeft betekend voor de positie van de vrouw in de Siciliaanse maatschappij. Uiteraard heb ik me de jongste maanden al meermaals geërgerd aan het seksistische gedrag hier, gaande van mannen die me niet met wijnkisten laten sjouwen tot een man die me ‘aan andere vrouwen zou introduceren, zodat we lekker kunnen tetteren terwijl de mannen wel zullen werken’. Mijn bitse opmerking dat we door al dat tetteren wel iets scherper situaties kunnen inschatten, werd onthaald op een schaapachtig onbegrip, gevolgd door de opmerking dat hij nog veel meisjes te kussen had en dus geen look zou eten die avond. We waren omgeven door tieners. Hij was 45.
Toch bleken mijn grote vooroordelen over het Siciliaanse machismo tot nog toe ongegrond. Het nauwe menselijke contact in deze kleine rurale gemeenschappen leidt tot respect, en ook het culturele veld wordt vooral gestuurd door een handvol vrouwelijke ondernemers en curatoren. Benieuwd hoe ik ‘als vrouw van buiten’ hier verder onthaald zal worden.
