Chania, het culturele centrum van Kreta | Brug tussen vernieuwing en traditie

Terwijl die nieuwe lichting net aanspoelt, hebben vele andere kunstenaars de regio nooit verlaten, en dat leidt tot een unieke brug tussen vernieuwing en traditie.

Kreta kende een Romeinse, Byzantijnse, Venetiaanse en Ottomaanse overheersing en die mix brengt meer karakter dan het cliché-imago laat geloven.

En dan zijn er nog de bewoners van Chania, die van deze provincie een bijzondere plek maken: ze zijn trots, ongelooflijk warm, gastvrij en een tikkeltje excentriek.

Ammos, het levenswerk van eigenaar Nikos Tsepetis, is al jaren een begrip bij designliefhebbers. Tsepetis, minstens even bekend in Chania als zijn hotel, transformeerde de afgelopen twee decennia met veel geduld en liefde een anoniem standaardkusthotel tot een knus en artistiek hotel met 33 kamers, een uitstekende keuken en een uniek, hip interieur.

Wie in Ammos logeert, heeft het gevoel bij een vrijgevige vriend te verblijven die zot is van design en lekker eten. Het is er zowel stijlvol avant-gardistisch als huiselijk nonchalant.

In de funky hoofdzaal, die tegelijkertijd dienstdoet als receptie, lounge en ontbijtzaal bij slecht weer, is de steeds groeiende collectie bijzondere stoelen van Tsepetis te bewonderen, met onder andere exemplaren van Maarten Baas en Pierre Yovanovitch. Sommige zijn door Tsepetis van de andere kant van de wereld naar Ammos gebracht en zijn tienduizenden euro’s waard.

Maar als er voor Tsepetis één iets nog belangrijker is, dan is het eten. In zijn hotel serveert hij zelfgebakken croissants en verse vijgen bij het ontbijt, een van de beste Griekse salades met feta uit het naburige dorp als lunch, en verse vis bij het diner.

Danai Kindeli keerde na dertien jaar studeren in Athene en werken in Madrid terug naar haar geboorteplaats Chania om de vierhonderd jaar oude boerderij van haar familie nieuw leven in te blazen. In 2013 nam ze het stoffige, roze landgoed aan de rand van de stad over van haar oom. Ze gaf het domein, omringd door granaatappel- en avocadobomen, een nieuwe bestemming als kleinschalig hotel en vandaag staat de prachtige zestiende-eeuwse boerderij met haar dikke muren en ronde bogen weer te schitteren.

Er zijn drie charmante gastenhuizen met elk een eigen tuin en zwembad. Het landgoed is omgeven door boomgaarden die het hele jaar door fruitplezier brengen. De koelkasten van de gastenhuizen worden gevuld met lokale producten, zoals versgeplukte sinaasappels, avocado’s, zelfgemaakte confituren, verse kazen, eieren en schapenmelk.

Elk jaar stelt Kindeli een wijnkaart samen met vooral biologische wijnen uit Kreta. Ze biedt ook massages en behandelingen aan in de aromatische tuin, net als yoga of qi gong.

In de olijfgaarden net buiten het dorpje Dermitziana bouwden de Zweedse kunstcurator Sofia Mavroudis en de Griekse kunstenaar Antonis Houladakis twee hutten van ruw beton, geïnspireerd op Le Cabanon van Le Corbusier.

In Cabanon Concrete Retreat is het leven eenvoudig. In de minimalistische hut met glazen gevel ontsnap je aan de dagelijkse hectiek, laad je de batterijen op en geniet je van de weidse uitzichten en de ontelbare sterren. Een andere wereld op slechts 35 minuten rijden van Chania-stad.

In Tabakaria, in de oude wijk van Chalepa (of Halepa), vind je een van de meest idyllische restaurants in Kreta. Thalassino Ageri is een traditionele vistaverne die in 1985 de deuren opende en al die tijd onafgebroken heerlijke visgerechten en een fantastisch uitzicht biedt.

De locatie is uniek – de tafels staan pal aan het water –, de zonsondergang fenomenaal en het eten verrukkelijk. Uit de keuken komen verse vis, gegrilde octopus, pasta met kreeft, zee-egelsalade, huisgemaakt brood en Griekse salades.

De setting is nog om een andere reden uniek. Tabakaria was bijna twee eeuwen lang de plaats waar alle leerlooierijen van de stad Chania gevestigd waren. Vandaag zijn de meeste verlaten, maar de imposante architectuur van de gebouwen bleef onaangetast.

Er is wat verwarring over de naam van dit restaurant, er wordt ook soms naar verwezen als Chrisostomos of als Marmara Tavern. Hoe dan ook, het is zo’n parel die absoluut een bezoek verdient, ook al is het eethuis niet in Chania gelegen en moet je behoorlijk wat moeite doen om er te geraken.

De taverne wordt gerund door Chrisostomos Orfanoudakis van de uitstekende taverne Chrisostomos in Chania, en is gelegen op de rotsen boven de Libische Zee aan de wilde zuidwestkust van Kreta. Vanuit Chania rijd je een klein uurtje naar Sfakia. Van daar moet je vier uur wandelen over het kustpad (niet voor onervaren wandelaars en ook niet voor mensen met hoogtevrees). Maar gelukkig kun je ook per boot (twintig minuten varen) naar de kiezelbaai van Marmara.

Daar is meteen duidelijk dat de trip de moeite waard was. De baai met kristalhelder, azuurblauw water ligt aan de uitgang van de prachtige Aradaina-kloof en is een van de mooiste plaatsen op Kreta. De zeebodem is rotsachtig en uitstekend geschikt om te snorkelen.

Op een rieten terras bovenaan staat Taverna Dialeskari, waar ze seizoensgebonden lekkernijen serveren, zoals warm brood, lam, geroosterde aardappelen, courgettes en aubergines met een fetakorst, dat alles langzaam gegaard in de hout­oven. De lammeren en geiten worden door de familie van Chrisostomos Orfanoudakis gefokt en de kaasproducten komen van de kaasmakerij van de familie. Eindigen doe je met een sfakiani-pita: knapperig filodeeg gevuld met roomkaas en besprenkeld met honing.

In tegenstelling tot andere etablissementen in de oude haven van Chania is dit niet zomaar een toeristenval, wel een van de beste restaurants van het eiland met een indrukwekkende wijnkaart. Salis is het farm-to-tablerestaurant van onze local Alexandra Manousakis en serveert een creatieve keuken met producten van haar eigen biologische boerderij. De wijnkaart is zonder twijfel de grootste en de beste van heel Chania.

Dit restaurant slaagt erin de traditionele keuken te verzoenen met een nieuwe, eigentijdse aanpak. Het seizoensgebonden menu van Afshin Molavi (de Iraans-Zweedse chef/sommelier is de man van Alexandra Manousakis) varieert van eeuwenoude recepten (lamsvlees dat langzaam wordt gegaard in een houtoven) over nieuwe Griekse gerechten (viskuitpasta of taramosalata met avocado of pita met pis­tachenoten) tot avant-gardistische creaties (tonijnbuik met gebrande druiven en ingelegde watermeloenrasp).

Ntounias Eatery, beter bekend als Dounias, is een indrukwekkende gastronomische ervaring. De slingerende weg naar dit restaurant langs olijfbomen en villa’s die eruitzien als een filmset van Scorsese is al de moeite waard, maar wanneer je aankomt, begint het spektakel pas echt.

In Drakona, een dorp op zeshonderd meter hoogte aan de voet van de ongerepte Witte Bergen, kookt chef Stelios Trilyrakis al sinds 2004 zonder elektriciteit op een open vuur volgens de traditionele recepten van zijn grootmoeder. Groenten, fruit, olijven en olijfolie van de eerste persing komen van zijn boomgaarden, en vlees en gevogelte van de eigen boerderij.

Kruiden zoals oregano, marjolein en kamille worden geplukt op de hellingen van de Witte Bergen en geven een speciaal aroma aan traditionele gerechten zoals Griekse salade, stoofschotels met konijn, lam met honing.

Ook het brood wordt dagelijks gebakken in de houtovens en zelfs de wijn en raki zijn huisgemaakt.

Red Jane is het geesteskind van Nikos Tsepetis, de man achter het Ammos-hotel. Tsepetis werd verliefd op een verlaten werkplaats, een industrieel gebouw uit de jaren 50. Hij kocht het, blies het nieuw leven in en behoedde het voor ongeïnspireerd commercieel gebruik.

Voor Tsepetis, die zo van goed eten houdt, was het vanzelfsprekend dat de werkplaats een bakkerij zou worden. Ook al omdat er nergens op het eiland zuurdesembrood te vinden was dat aan zijn verwachtingen voldeed. Hij nodigde zijn goede vriend en Griekse ontwerper Michael Anastassiades uit om de inrichting van de bakkerij te ontwerpen. Die vroeg op zijn beurt aan chef, influencer en kunstenares Laila Gohar om samen de holistisch opgevatte en ongewone bakkerij te realiseren.

Red Jane – vernoemd naar Jane Fonda’s alter ego in de jaren 70 – gaat open in juni 2023 en zal behalve brood ook amandelcroissants, witte-chocoladebrioche en olijfoliekoekjes genaamd ladokoulouro verkopen.

Manousos Chalkiadakis, die al 75 jaar in Griekenland woont, is in heel Europa bekend om zijn surrealistische schilderijen en grootschalige keramiek. Toch begon hij pas laat aan zijn artistieke roeping, na een carrière als boekhouder in Athene.

Zijn eerste kennismaking met keramiek kwam er nadat hij een vrouw ontmoette die een keramiekatelier had. Hij was zo gefascineerd dat hij aanbood om er te gaan werken… ook al was er alleen werk als schoonmaker. Hij leerde door andere keramisten te observeren en oefende na zijn poetsuren. Vandaag worden zijn producten in heel Griekenland verkocht.

Maar er is meer. Zijn fascinerende en museumachtige huis en atelier aan de voet van de Witte Bergen, op een half uurtje rijden van Chania-stad, is open voor bezoek. Iedereen kan (volgens afspraak) zijn heiligdom bezoeken en zelfs een les van de meester volgen.

Chania heeft enkele van de mooiste stranden van Europa. Het strand van Balos in Chania is zowel exotisch als wild en van een onwerkelijke schoonheid: betoverend smaragdgroen water, fijn wit zand en rotsformaties. Het water is er warm en ondiep, terwijl sommige delen van het strand roze kleuren door de talloze gebroken schelpen. Het hoeft niet te verwonderen: dat is het meest gefotografeerde strand van Kreta.

Helaas is Balos ook erg populair en in de zomermaanden dus vaak te mijden. Maar onze local, Alexandra Manousakis, heeft een alternatief: Marathi Beach, zo’n vijftien minuten rijden van Chania-stad, in het zuidoosten van het schiereiland Akrotiri, is een ongerepte en beschutte kreek. In tegenstelling tot de andere noordelijke stranden van Kreta, is Marathi beschermd tegen wind en golven. Dat maakt het, samen met het zachte zandstrand, ideaal voor mensen met kleine kinderen.