Wie is Virginie Viard, de opvolgster van Karl Lagerfeld bij Chanel?

‘De grootste hommage die we kunnen brengen, is het pad blijven volgen dat Karl tekende door het heden te omarmen en de toekomst uit te vinden.’ Le roi est mort - vive le roi! Of, in dit geval, la reine.

Voor het eerst sinds oprichtster Coco Chanel in 1971 in het Ritzhotel in Parijs overleed, zou een vrouw weer de cadans bepalen. Die vrouw, dat was Lagerfelds dichtste en langste medewerker, Virginie Viard. ‘Zodat de erfenis van Gabrielle Chanel en Karl Lagerfeld kan voortleven.’

In tijden waarin modehuizen op zoek naar hypes en inkomsten graag stoelendansen met nieuwe externe ontwerpers, vaart Chanel - net zoals Coco met haar losse broeken en athleisure avant la lettre - koppig zijn eigen koers. Wat ook kan als je na 109 jaar nog altijd een privébedrijf bent dat een omzet haalt van bijna 10 miljard euro en de nettowinst vorig jaar zag stijgen tot 2,7 miljard euro, 8 procent meer dan het jaar daarvoor.

De handtassen, de beautyproducten en zelfs de modecollecties - vaak de moeilijkste sector - doen het goed. Logisch toch, om dan de meest voor de hand liggende persoon op de nieuwe plaats te zetten.

Tweeëndertig jaar werkte Viard voor Karl Lagerfeld, die Chanel sinds 1982 legendarisch hield. Bijna twintig jaar daarvan stond ze aan het hoofd van de ‘creative fashion studio’, die de schetsen in materie transformeerde. De Kaiser zelf omschreef haar als zijn ‘linker- én rechterhand’.

Dat Viard het roer nu overneemt, is niet zo’n unicum. Heel wat rechterhanden volgen hun leermeesters op, hoewel het geen garantie is op een lange en gelukkige samenwerking. Denk aan de 21-jarige Yves Saint Laurent, die het in 1957 overnam van zijn overleden mentor Christian Dior, maar amper drie jaar later - zijn zware depressie als slecht excuus - aan de deur werd gezet omdat het huis zijn vooruitstrevende ontwerpen als karaktermoord wegzette. YSL werd dan maar op zichzelf wereldberoemd.

Terug naar Viard, want wél zeldzaam is haar lange staat van dienst. Ze is misschien wel de enige die zo gepokt en gemazeld is in een couturehuis, opgevoed met Lagerfelds ‘on to the next one’ als mantra. Net wat je volgens hem nodig had om een merk niet in leven, maar levendig te houden.

‘Ik ken het DNA van Chanel door en door. Het is zo sterk dat je er zelfs niet over moet praten. Chanel wou een fatsoenlijke vrouw worden, maar fatsoen kan saai worden. Het is mijn taak om daartegen te vechten en ervoor te zorgen dat Chanel een fun-imago heeft dat hedendaags en ongerelateerd is met het verleden. Omdat het verleden een idee is. En als je het verleden eerbiedigt als een realiteit, ga je daaraan dood.’ Zeg nu zelf, zou toch het begin van een film kunnen zijn?

Wars van het geloof dat je vandaag niets bent zonder socialmediabekendheid is de Instagramloze Viard de reminder dat een sterk netwerk nooit moet onderdoen voor hashtags en likes. De vrouw die zich decennialang uit het oog van de media kon houden en onvermeld bleef op de influencerlijsten van bladen als Time Magazine en Business of Fashion, werd al dan niet bewust klaargestoomd.

Maar de show - en in de mode zijn dat er veel - had to go on: de herfst-winter-2019-collectie die een maand na Lagerfelds overlijden werd getoond en werd afgesloten door een tranen verbijtende Viard, was de laatste van zijn hand.

Al school daarin al wat meer Viard, die nu plots in de spotlights was komen te staan maar die, zo bleek nadien, achter de schermen al een tijdlang meer verantwoordelijkheden opnam, aldus Chanel-CEO Bruno Pavlovsky in het magazine WWD: ‘Wie echt bekend was met Karls werk, voelde het subtiel in de collectie dat ze door hen beiden was ontworpen: met veel respect, eenvoud en gedeelde goodwill.’

Dochter van een skikampioen die topchirurg werd, volgde Viard het pad van de andere kant van haar familie. Ook haar smaakvolle moeder was dokter, maar stamde af van zijdeproducenten uit Lyon.

Zelf studeerde Viard, de oudste van vijf kinderen en vandaag 57 jaar, aan Cours Georges, een modeschool in Lyon waar ze zich verdiepte in film- en theaterkostuums. Maar zelfs een jobje bij de Franse costumière en comédienne Dominique Borg, die ze begin jaren 90 assisteerde bij ‘Bleu’ en ‘Blanc’ uit Krzysztof Kieslowski’s existentiële ‘Bleu-Blanc-Rouge’-trilogie, kon haar niet aan de filmwereld binden.

‘Vroeger dacht ik dat ik als film- en theatercostumière wou werken, maar ik verkies mode’, aldus Viard. ‘Net zoals Karl hou ik van het idee om actrices die in films spelen te kleden, maar eigenlijk kleed ik liever modellen. Dat is makkelijker en meer fashion.’

‘Karl ontmoeten veranderde veel in mijn leven. Natuurlijk mocht ik met Dominique Borg een ongelofelijke vrouw assisteren, maar ik kon nooit echt genieten van de filmwereld. Omdat je constant aan het rennen bent en je je op één ding moet concentreren tijdens het filmen. En omdat, zodra de opnames gedaan zijn, iedereen die bij het project betrokken is, weer uiteengaat. Daar is toch iets droevigs aan, niet?’

Detail: haar zus en haar broer zitten wél in de filmwereld. Marianne Viard is actrice, Arnaud Viard is zowel acteur als regisseur.

Haar entree bij Chanel maakte Viard als stagiaire. Niet zomaar via een schoolbriefje, maar dankzij de protocolchef van prins Rainier, de toenmalige monarch van Monaco.

De man die toevallig zowel met de familie Viard als met Karl Lagerfelds rechterhand bekend was, deed een goed woordje. Waardoor Viard in 1987 niet alleen aan de slag kon gaan bij Chanel, maar al snel de borduurafdeling leidde. Tussen 1992 en 1995 nam ze een retourticket naar Chloé, waar Lagerfeld toen tegelijkertijd creatief directeur was. In 1999 - Viard was toen 38 - werd ze chef van de creatieve studio van Chanel. Tot dit voorjaar dus.

Voor Karl was ze zijn linker- en rechterhand - ‘en als we elkaar niet zien, hangen we aan de telefoon.’ Noem Viard gerust de tolk die Lagerfeld zonder woorden verstond: met een schets en enkele inspiratiebronnen kon ze zijn wensen en ideeën - soms misschien beter dan hijzelf - vertalen tot tastbare kledingstukken, ondersteund door de vele teams: van de plisséateliers tot de stoffenmakers.

Lagerfeld en Viard waren een jarenlange tandem. Hij schetste thuis en terwijl hij rustte, researchte zij. ‘Ik weet dat hij een grote vrijheid nodig heeft, dus probeer ik hem de details te besparen’, vertelde ze in 2015 aan La Libre Belgique.

Haar werk was balanceren, tussen de geschiedenis van Chanel, Karl Lagerfeld en haar eigen ideeën. Was een schets te romantisch, dan beknibbelde ze hier en daar of stelde ze iets nieuws voor. ‘Het is zoals het leven van elke dag: door tegen een richting te rebelleren, ontdek je nieuwe paden. En mijn inspiratie komt ook uit wat Karl goed zou vinden.’

Haar filosofie is er een van leiden zonder dictaat: ‘Ik gedraag me niet als een chef. Iedereen van het team weet exact wat er van hem of haar wordt verwacht. Soms geef ik richting of advies, maar ik treed niet in details. Iedereen is vrij. Teamleden tonen waaraan ze werken, en daarna bespreken we dat.’

In haar losse broeken of ‘little black dress’, die honderd jaar geleden nog op gefrons konden rekenen, bouwde Gabrielle ‘Coco’ Chanel haar merk vanaf 1910 uit op basis van haar eigen stijl. Met zijn zonnebril, witte paardenstaart en altijd hoge, witte kraag maakte Karl Lagerfeld zijn eigen look dan weer zo iconisch dat hij zelfs met zijn eigen cartoonpoppetjes bijverdiende. Dan is Virginie Viard van een ander kaliber.

Omdat ze zichzelf groot vindt en ‘niet graag opvalt’, zal je haar zelden op hoge hakken zien. Wel altijd met een stevige froufrou tot net boven haar zwart gekohlde ogen - misschien een punkrestantje van een jeugdjaar dat ze in Londen spendeerde. En altijd draagt ze een casual coherente outfit, of die nu helemaal in het zwart is of jeans-op-jeans met een wit shirt.

Niet glitz and glam, maar wel de stijl waar het voor Coco Chanel - ‘trends vergaan, stijl blijft bestaan’- om draaide. En dat maakt Viard dan weer tot een classic Chanel-girl. ‘Ik ben er altijd al een geweest, ik zou zelfs niet weten hoe ik iets anders moet zijn.’

Ze is natuurlijk niet gek, en Viard kreeg ook de opdracht om de codes van het huis te bewaren, dus natuurlijk blijf je tweed, Chanel-jasjes en monogrammen in de collecties zien. Zowel bij de wintercollectie die zij en Lagerfeld samen ontwierpen als bij de haute-couture- en de cruisecollectie waar ze voor het eerst solo ging. Die bleef nog heel erg Chanel, maar de harde lijnen werden wat zachter, de snit werd hier en daar wat moderner.

Bracht haar voorganger show, dan staat Viard voor ingetogen minimalisme. Zowel op als naast de catwalk.

Want terwijl Lagerfeld de ene na de andere oneliner produceerde, bleef het rond Viard voorlopig stil. ‘Zolang ze zich niet klaar voelt om iets te zeggen, doe ik er alles aan om haar te beschermen, zodat ze zich op haar collecties kan concentreren’, aldus Pavlovsky.

Wat de toekomst brengt, zien we volgende week. Al schept deze quote van Viard uit 2018 in Brand Magazine nieuwsgierigheid: ‘Ik acht mezelf gelukkig omdat ik kan samenwerken met Karl, een man met wie ik graag samenwerk. Maar het zou een overstatement zijn om te zeggen dat hij me beïnvloedt.

Wat mij ‘mij’ maakt, is de opvoeding die ik van mijn ouders en familie kreeg. Karl heeft me graag zoals ik ben. Je zou kunnen zeggen dat we elkaar beïnvloeden: mijn neiging tot eenvoud en naturel hebben een invloed op hem. En ik heb mij altijd volledig gegooid op wat ik aangeboden kreeg, alhoewel Karl me nog harder leerde werken.’