Ook wie niets met mode heeft, weet dat Gabrielle 'Coco' Chanel incontournabel was. Toch werd er aan haar creaties nog geen retrospectieve expo gewijd. Die komt er nu eindelijk, op een bijzondere locatie: het pas gerenoveerde Palais Galliera in Parijs.
‘Ik schrok er zelf van toen ik ontdekte dat dit de eerste keer is’, zegt Miren Arzalluz, curatrice van het Parijse Palais Galliera, vanaf vandaag het allereerste museum met een Chanel-retrospectieve. ‘Misschien was het omdat haar verhaal en haar mode in Parijs alomtegenwoordig zijn, dat haar herontdekken niet noodzakelijk leek. Blij dus dat wij de eerste zijn.’
'Haar biografie vertellen zou de aandacht afleiden van waar het hier echt om gaat.'Miren Arzalluz
Na twee jaar renoveren heropent het Parijse modemuseum vandaag bijna dubbel zo groot. ‘Gabrielle Chanel. Manifeste de Mode’ verspreidt zich over bijna 1500 vierkante meter. Gloednieuw is de kelderverdieping, permanent gesierd met de naam van de voorvechtster van zoveel meer dan alleen ‘The Little Black Dress.’
Bij haar dood in 1971 nam de toen 87-jarige Chanel afscheid van een, op zijn zachtst gezegd, turbulent leven. Een waarin ze inventief uit de armoede klom en waarin ze later successen, fascinerende entourages, affaires en politieke intriges aaneenreeg. Over die roddels en verhalen stapelen de documentaires en biografieën zich ondertussen op.
Net daarom nam Arzalluz de ‘radicale’ beslissing om er geen woord aan vuil te maken. ‘Haar biografie vertellen zou de aandacht afleiden van waar het hier echt om gaat.’ Namelijk: de 350 kledingstukken, de haute joaillerie en de beautyproducten, die bewijzen hoe visionair Gabrielle Chanel was.
Uit die enorme collectie selecteerden wij alvast 7 moderne trends waarmee Chanel een eeuw geleden al dweepte.
1. SPORTSWEAR CHIC
Herinnert u zich de ‘athleisure’-revolutie, die op sport geïnspireerde kleren voor wanneer je niet sport? Coco deed het ons voor. De stevig geweven tweedstoffen van jagerskostuums verwerkte ze in haar iconische mantelpakjes. Wollen stoffen van tennissers en golfers doken op in losse cardigans. En jersey? ‘Vond ik uit’, zou ze gezegd hebben.
Dat is niet zo, maar het gebruik heruitvinden deed ze wel. Jerseystoffen zijn lekker elastisch tijdens het sporten, en daarom ideaal als een soort van T-shirtjurk onder een delicaat geborduurde doorschijnende galajurk.
2. GENDER BENDING
Vanaf haar eerste silhouetten uit 1916 zocht Coco Chanel bewegingsvrijheid en comfort. Omdat ze die eigenschappen niet in de vrouwengarderobe vond, stal ze die bij de mannen: eerst letterlijk (van haar vriendjes), dan figuurlijk met haar stijl. Dat zie je in details, zoals de zakken op haar jasjes en broeken: niet alleen handig, ook goed om met je handen in de zakken even stoer als de mannen te poseren.
Maar je ziet het ook in de afgewerkte silhouetten, zoals dit van haar goeie vriendin en Harper’s Bazaar-hoofdredactrice Diana Vreeland: een op een kostuum geïnspireerde jumpsuit met imposante witte bef uit 1937, een tijd waarin een vrouw in broek nog boetes riskeerde.
3. LINGERIE COUTURE
Het diepe decolleté van deze blouse zou vandaag misschien de aandacht trekken, maar bij Chanel – die daar natuurlijk steeds iets onder droeg – was het vooral de stof die choqueerde.
Overdag een zijden pyjama dragen is nog altijd een gedurfd fashionstatement en dat maakt deze ‘Marinière’ uit 1916 nog veel gewaagder: de ivoorkleurige zijde in dit beweeglijke moderne bloesje met matrozenkraagje was toentertijd voorbehouden voor… mannenondergoed.
4. COMFORT COOL
'Moeilijk om je vandaag in te beelden, maar ‘natuurlijk kunnen bewegen was allesbehalve een vereiste voor de haute couture in Chanels tijd’, zegt curatrice Arzalluz. Voor Gabrielle was dat wel zo. ‘Zonder comfort geen elegantie. Zonder bewegingsvrijheid geen chic’, vat de curatrice samen.
Dat zie je zowel in haar stofkeuze als in de modellen, zoals op deze foto. Dit is comfort met een grote C, tot in de kleinste details: haar vaak geplooide rokken waren veel korter dan die van haar voorgangers, maar daarmee kon een vrouw van de wereld tenminste de bus op stappen.
5. STARDESIGNER
Als er iemand haar merk en zichzelf kon commercialiseren zoals iedere ambitieuze ontwerper vandaag doet, dan wel Gabrielle Chanel. Haar marketing was ingenieus: bevriende actrices figureerden als ‘influencers’ in modefilmpjes aan de Eiffeltoren, kwistig met valse anekdotes omhulde ze zich graag met mysterie en kijk naar hoe ze haar allereerste parfum aanpakte.
Chanel N°5 uit 1921 zou niet alleen de bestverkochte geur ter wereld worden, ook de verpakking werd legendarisch: dankzij het kurkdroge minimalistische uiterlijk, dankzij haar monogram van verstrengelde C’s dat hier voor het eerst verscheen, en dankzij de naam: Chanel was ondertussen zo bekend dat ze de eerste designer werd die aan alleen maar haar achternaam op de parfumfles genoeg had.
6. STATEMENTJUWELEN
Zo eenvoudig haar kleren, zo opvallend haar juwelen. Nog voor we wisten dat we hier een woord voor nodig hadden, ontwierp Gabrielle Chanel al statementjuwelen met de hulp van goudsmid Robert Goossens. Om haar sobere silhouetten uit te balanceren, combineerde ze die vaak met opulente juwelen, en het liefst zo veel mogelijk. Niet één parelsnoer, maar gemakkelijk tien parelsnoeren, en gouden kettingen, en hangertjes. Samen als het kon.
Al die luister komt mooi tot zijn recht in de nieuwe kelderruimte, die als een grot van Ali Baba bezaaid is met honderden glinsterende bijous. Maar je vindt het ook terug in dit silhouet met een klein Belgisch verhaal: zowel het jurkje, het jasje als het grote halssnoer op deze foto werd uitgeleend door het Modemuseum in Antwerpen en behoorde in 1961 toe aan ons nationale stijlicoon, koningin Paola.
7. MAXI-MINIMALISME
Chanel was zo minimalistisch en tezelfdertijd maximalistisch dat het contradictoire resultaat zowaar obsceen werd. Een op het eerste gezicht doodeenvoudige avondjurk met handgeknipte franjes in zwarte zijde, die van dichtbij bezet blijkt met duizenden kraaltjes. Een wollen stof die je met een trompe-l’oeil van een tweedprint op het verkeerde been brengt. Of een zijden jurk met asymmetrische mouwen die uit wel twintig lappen stof bestaat, en toch perfect valt.
Stuk voor stuk eenvoudige, maar onmogelijk complexe stukken die ze daarenboven ontwierp zonder dat er ook maar een schets aan te pas kwam, omdat ze altijd rechtstreeks op een pasmodel werkte. Het is bijna onmogelijk dat ook moderne namen als Maison Margiela, Helmut Lang en Jil Sander níét door haar werden geïnspireerd.
Conclusie?
Zeker, het typische Chanel-jasje werd door de jaren heen misschien wat stoffig, terwijl haar persoonlijke intriges steeds meer stof deden opwaaien. Net daarom was deze expo die niet over de ‘madame’, maar over de materie gaat hoognodig. Haar impact onderwaarderen zou een wel heel flagrante vergissing zijn.
'Een zeventigjarige Gabrielle aan het werk in een tailleur en met rijlaarzen - die attitude, dàt is Chanel.'Miren Arzalluz
Mode alleen zou vrouwen nooit kunnen emanciperen, de wereld is complexer dan dat. Maar van Chanels aandeel is Arzalluz rotsvast overtuigd: ‘Ik denk niet dat ze zich in haar tijd als feministe identificeerde. Maar haar bijdrage aan hoe we vandaag bewegen én een stijl en identiteit kunnen opbouwen met kleren waarin we op ons gemak zijn? Dat kan ik niet anders dan feministisch noemen.’
‘Tijdens het researchen vond ik een foto van Gabrielle die toen in de zeventig was: aan het werk achter haar bureau in een tailleur en met rijlaarzen. Die attitude, dat is Chanel. En dat is wat we vandaag nog steeds doen als we sneakers of boots met jurkjes en jeans combineren.’
Info - Gabrielle Chanel. Manifeste de mode. Tot en met 14 maart 2020 in Palais Galliera in Parijs.
Belangrijk – Wegens het hoge aantal coronabesmettingen wordt reizen naar Parijs momenteel afgeraden. Raadpleeg dus zeker de website diplomatie.belgium.be mocht u in de toekomst een trip plannen.
