Schoenenproducent Rui Oliveira over waarom hij zijn diplomatieke carrière vaarwel zei, duurzame Veja’s en de uitdaging om ‘Made in Portugal’ te upgraden.
Hoe maakt u het?
‘Goed. Ik leid al drie jaar Samba, een schoenenatelier dat produceert voor merken zoals Veja, Clarks, Hugo Boss, Vivienne Westwood en nog veel meer. Onze fabriek bevindt zich in Felgueiras, het epicentrum van de Portugese schoenenproductie. Tachtig procent van de mensen hier werkt in deze business. Men zegt weleens: hier worden mensen geboren in een schoenendoos. Ook ik ben opgegroeid met de geur van leer: mijn moeder was stikster en mijn vader werkte als verkoper in een lokaal schoenenatelier.’
Heb je het gevoel dat je het gemaakt hebt?
‘Dat zal me nog jaren kosten. Samba is al drie generaties in handen van mijn schoonfamilie. Als niet-bloedverwant ben ik de nieuwe wind in de fabriek: ik wil de business ook anders aanpakken dan mijn voorgangers. Op mijn achttiende had ik absoluut geen zin om in de regio te blijven. Ik wilde de wereld intrekken en internationaal carrière maken. Ik werkte onder meer bij de Verenigde Naties in New York. In Brussel maakte ik deel uit van het team van Anders Rasmussen, de secretaris-generaal van de NAVO tussen 2009 en 2014. In zijn privékantoor kon ik staatshoofden en regeringsleiders zoals Barack Obama, Angela Merkel, Nicolas Sarkozy en José Zapatero ontmoeten.’
‘Ik hield van het leven in het centrum van de macht, maar ik besloot te stoppen na een lunch met een Noorse vrouw die haar hele leven voor de NAVO had gewerkt. Ze had een topcarrière gehad, maar was afwezig bij belangrijke familiemomenten. “Ben je wel zeker?”, vroegen mijn vrienden en familie toen ik op mijn dertigste besloot terug te keren naar mijn roots. Ik moet zeggen: ik ben hier heel gelukkig. Maar als ik mezelf in twee zou kunnen splitsen, zou ik beide jobs combineren.’
Waar maak je je zorgen om?
‘De wereld verandert in sneltreinvaart. Tijdens de coronacrisis boomde de productie in Europa, omdat Azië niet snel genoeg kon heropstarten. In 2022 was er een productie-explosie, maar logistiek gezien was het een ramp om materialen en grondstoffen tijdig bij ons te krijgen. In 2023 werd de inflatie voelbaar, en in 2024 zagen we de opmars van het extremisme in de politiek, met Trump als voorlopig toppunt. De wereld wordt steeds extremer, net als het klimaat. Dat maakt het plannen en het bepalen van strategieën lastig, omdat je continu moet schakelen.’
Waar maak je een halszaak van?
‘Als schoenenproducent willen we ons volledig achter de duurzaamheidsprincipes van Veja scharen. We streven bijvoorbeeld naar volledige traceerbaarheid van onze grondstoffen: we willen precies weten waar de materialen vandaan komen, in welke omstandigheden ze zijn geproduceerd, hoe de mensen daar worden behandeld. Wie Veja koopt, steunt rechtstreeks de talloze families in de katoen- en rubberplantages in Brazilië en Peru, die veel beter worden betaald voor hun grondstoffen dan bij andere merken.’
‘Maar wat betekent duurzaamheid in onze branche? Gaat dat over propere energie? Werken met gerecycleerde materialen? Minder, maar beter produceren? Ik ben er zelf nog niet helemaal uit. Honderd procent duurzame schoenen produceren is sowieso een utopie, maar we streven naar het maximale. Al maakt ons dat minder competitief tegenover markten die zich niet aan die regels houden. Het verschil is: ik kan gerust slapen, zij zouden wakker moeten liggen.’
Wat is er momenteel in de maak?
‘We produceren vandaag de V-90-sneaker voor Veja. In de toekomst zullen we ook andere types schoenen voor hen maken. De Portugese jaarproductie blijft klein – zo’n 500.000 paar – in vergelijking met vier miljoen in Brazilië. Dat lijkt veel, maar het is honderd keer minder dan bij een merk als Nike. Natuurlijk wil Veja ook winst maken. Maar als bedrijf wil het vooral impact creëren en het verschil maken met zijn aanpak. Je hebt Veja-mensen en niet-Veja-mensen. Als je dat merk draagt, maak je een statement.’
Waar heb je een potje van gemaakt?
‘In de schoenenproductie geldt het adagium: dertig toeleveranciers, dertig materialen, dertig handelingen. Dat maakproces is volgens mij veel complexer dan bijvoorbeeld bij de confectie van kleding. Veel is nog handwerk, zoals het verlijmen van zolen, het stikken van naden of het insteken van veters. Er kan altijd iets misgaan, maar we voeren intensieve kwaliteitscontroles uit en testen de modellen grondig voordat ze in productie gaan.’
Waar moet je dringend werk van maken?
‘In de perceptie van de consument staat ‘Made in Portugal’ nog niet op het niveau van ‘Made in Italy’. Maar in de praktijk is het kwaliteitsverschil verwaarloosbaar.’
Made in Europe
‘We zijn trots dat we voor Veja mogen werken, want de aanpak van dat bedrijf is uniek’, zegt Rui Oliveira. ‘Sinds de oprichting in 2005 produceerde het Franse merk zijn sneakers in Brazilië, maar nu brengen ze een deel van die productie dichter bij hun Europese klanten. Vandaar het ‘Made in Europe’-label op de schoenen die wij hier in Portugal maken. Naast de V-90 Aegean-sneakers zullen we in de toekomst ook andere modellen voor hen produceren. Bovendien willen we meer materialen en grondstoffen lokaal aankopen.’
‘Made in Europe’ vergelijken met ‘Made in Vietnam’ is volgens Oliveira moeilijk. ‘Het verschil zit niet alleen in de prijs of de kwaliteit, maar ook in het legale kader, de werkomstandigheden, het arbeidersstatuut, de kinderarbeid, de certificering en de veiligheid. Sébastien Kopp en François-Ghislain Morillion, de oprichters van Veja, hebben als duurzaamheidsconsultants met eigen ogen gezien wat er allemaal misloopt in fabrieken wereldwijd. Dus pakten ze het anders aan toen ze twintig jaar geleden Veja oprichtten.’
