Bij elk manueel steekje vraag je je af: werken mensen preciezer dan machines? 'Neen, maar die menselijke touch met zijn mini-imperfecties maakt ons product juist uniek.' Op atelierbezoek bij Kiton in Napels, de meest prestigieuze kostuummaker ter wereld. 'Een logo hebben we niet nodig. Bill Gates moet zich toch ook niet voorstellen?'
'Amai, die opmeetbeurt verliep wel heel snel. Hebben ze wel genoeg informatie om het perfecte kostuum te maken?' Frank Mercken heeft er blijkbaar geen goed oog in. Zijn zoon Frederique trouwt volgende zomer, en dan is alleen het beste goed genoeg: een kostuum van Kiton, voor Mercken junior én senior. Maar in de Mercken-winkels in Antwerpen of Hasselt duurt zo'n meetbeurt minstens een halfuur, hier waren vader en zoon na vijf minuten van het meetlint verlost. En dan te zeggen dat de eigenaar van de luxemannenmodezaak er speciaal met Frederique voor overvloog naar het Kiton-hoofdkwartier in Napels.
'We ontvangen hier tot 500 klanten per jaar, vooral tussen mei en oktober', zegt Gabriele Napoletano, de Kiton-consultant die ons rondleidt in het Italiaanse luxekroonjuweel. 'Mensen die hier geweest zijn, snappen beter waarom we de beste kwaliteit op de markt bieden.' Hij kan vergelijken: hij werkte 39 jaar voor Brioni, maar ging weg toen de luxegroep Kering het wou overnemen. Vóór we samen met de Merckens in het atelier een stof voor hun trouwkostuums uitkiezen, nodigt hij ons eerst uit voor de lunch in het bedrijfsrestaurant. Geen high-end trattoria, wel een banale refter met een perfect klaargemaakte grootmoederskeuken. Het is de plek waar de Kiton-kleermakers, -klanten én -kaderleden elke dag broederlijk de dis delen. Over werk wordt nauwelijks gepraat, Napoli-spits Dries Mertens gaat hier meer over de tongen dan streetstyle in Milaan.
Rechts aan onze tafel zien we CEO Antonio De Matteis al aan zijn 'gelato' beginnen. Zijn nichtje, verantwoordelijk voor de bespoke damescollecties, verliet net de eetzaal. 'En zie je die man aan de andere kant van de tafel daar? Dat is een ondernemer uit San Francisco', weet Napoletano. 'Hij is met vakantie op Capri en belde of hij even kon overkomen om de maat te nemen en de fabriek te zien. De bestelling is inmiddels binnen.'
A-list celebrity's
De Amerikaan kon, net als de Merckens, zijn ogen niet geloven, backstage bij het Napolitaanse bedrijf. Eén blik op het naaiatelier zegt al genoeg: we zien grote tafels met mannen die geconcentreerd patronen overzetten op classy stoffen. 'Alles gebeurt hier nog met de hand, dat zie je nergens ter wereld nog', zegt Frederique Mercken bewonderend. Hij wijst naar de kledingrekken, waaraan groene, beige en oranje stukken papier bengelen: allemaal panden van maatpakken voor specifieke klanten. Het zijn A-list acteurs, dirigenten, wereldleiders en CEO's, die hun naam niet gepubliceerd willen zien. Maar geloof ons: we hebben hun namen (en sms'jes) gezien. Exact 33.000 steken zijn er nodig voor een maatpak, en reken op 25 uur productietijd. Geen wonder dat je bij Kiton tot 40.000 euro betaalt voor een volledig handgemaakt Italiaans maatpak. 'Mensen met zoveel macht moeten niet meer uitpakken met grote logo's of excentrieke kledij. Ze willen gewoon het beste, plus one', zegt Gabriele Napoletano als hij ons tussen de kniptafels in het atelier loodst.
De menselijke touch met zijn mini-imperfecties, dat maakt ons product uniek. Als we dit allemaal met machines zouden doen, is de ziel eruit.
Op de marmervloer liggen plukjes stof, op de tafels briefings voor bestellingen op maat, zo'n 33 procent van de omzet hier. 'Of we nu een collectiestuk of een maatkostuum maken, er is geen verschil qua aanpak. Elk stuk wordt apart met evenveel zorg uitgetekend', zegt Napoletano. 'Als de stof is geknipt, rust die drie dagen vooraleer de confectie in het naaiatelier begint. Textiel is een levend organisme. Hoe zou jij eruitzien als je drie dagen aan één stuk zou hardlopen?' Frank en Frederique Mercken moeten erom lachen, maar Napoletano is bloedserieus. 'Je draagt je kostuums en schoenen beter niet langer dan twee dagen na elkaar. Anders maak je ze kapot.'
Honderd lama's
Kleermaker Giovanni pikt in: 'Welgeteld 2,10 meter hebben we nodig voor één jas, 1,60 meter voor één broek, als je een normale maat hebt. Maar als je stof een motiefje heeft, reken dan maar een halve meter extra.' Hij toont ons zijn knipwerk in vicuñawol, die 2.000 euro per meter kost. Aan materiaal alleen al kost dit jasje dik 4.000 euro. En in de winkel kan de prijs van zo'n kostuumjasje oplopen tot 40.000 euro, afhankelijk van de stoffenkwaliteit. 'Deze vicuña wordt gekamd van lama's die in Peru op 4.000 meter hoogte rondlopen. Eén kambeurt levert 10 gram op. Om één jasje te maken heb je wol van honderd dieren nodig', aldus Napoletano.
Hij laat Frank en Frederique even voelen aan een ander boterachtig, babyzacht weefsel: een superdunne merinoswol, exclusief geproduceerd voor Kiton. 'Al de stoffen die je hier ziet, zal je nergens anders ter wereld vinden. Zelfs niet als we ze inkopen bij Zegna of Loro Piana: we laten ze altijd speciaal voor ons weven.'
Doorlopend patroon
In het hemdenatelier, in een aanpalend gebouw dat 'Kiton 2' heet, halen we Sebastiano uit zijn concentratie. Zijn oom is de eigenaar van de luxehemdenproducent Borelli, maar hij is verslingerd aan de Kiton-kwaliteit. 'Drieënhalf uur is er nodig om een hemd te maken. In die tijd maken onze concurrenten twee complete kostuums', zegt hij. 'Voor één hemd zijn er 17 manuele handelingen nodig. Zo moeten onder meer de knopen van Australisch parelmoer er handmatig aan worden genaaid. Als de stof een motiefje heeft, dan laat ik dat overal perfect doorlopen: aan de manchetten, aan de kraag, aan de binnenkant, op alle zichtbare en onzichtbare plekken. Hou je je beide mouwen tegen elkaar, dan past het patroon perfect. Niemand anders ter wereld doet dat zo nauwkeurig.'
Sebastiano is geen uitzondering. Ook in het dassenatelier loopt zo'n fanatiekeling rond: Antonio, roepnaam Tonino. 'Een Kiton-das herken je aan de 7-fold', doceert hij terwijl hij de zeven vouwen in de stof toont waaruit de das bestaat. Telkens maakt hij die met één steekje vast. 'Eén das, winkelrichtprijs 180 euro, kost me twee uur handwerk. Ze passeren hier allemaal door mijn handen, ik herken ze als mijn kinderen vanop meters afstand.'
Slinks draait hij de das van Frank Mercken om. 'Zegna, ik dacht het al', snoeft hij als hij de binnenkant ziet. 'Kiton gebruikt 20 procent meer stof per das. Dat lijkt niet veel, maar met onze meterprijs telt dat aardig door.'
Kitons schoenenatelier lijkt wel op Bokrijk. Maar dan wel naar rato van 3.000 euro per schoenpaar.
Het heeft iets onwerkelijks om een paar honderd mensen maniakaal kostuums, hemden, dassen en schoenen te zien fabriceren op zo'n ouderwetse manier. Mannen én vrouwen zitten aan lage tafels samen knoopsgaten met de hand af te boorden. Of mouwinzetten vast te naaien. Posters van Madonna, Maradona en Pater Pio waken over hun hedendaagse monnikenwerk. Hoe ze in Kiton 3 - het schoenenatelier - nageltjes kloppen in handgesneden lappen krokodillenleder op een leest: het lijkt wel Bokrijk-de-luxe. Maar dan wel naar rato van 3.000 euro per schoenpaar. Een hit, ook in de kindermaten, zo blijkt.
Bij elk manueel steekje vraag je je af: werken mensen dan preciezer dan machines? 'Het gaat hem om de luxe van dat handwerk. Die menselijke touch met zijn mini-imperfecties maakt ons product uniek. Als we dit allemaal met machines zouden doen, is de ziel eruit. Voor jou is dat misschien een ouderwetse methode. Maar Kiton is niet bang om oud te worden', zegt CEO Antonio 'Toto' De Matteis.
Met evenveel overtuiging verkondigde hij onlangs dezelfde boodschap toen hij in Silicon Valley was. De toplui van de belangrijkste techbedrijven ter wereld nodigden hem daar uit op hun diner om zijn bedrijfsfilosofie toe te lichten. De Matteis ging graag in op hun vraag. 'Niet alleen loopt het daar vol met Kiton-klanten, die ondernemers zijn echt bang: hun bedrijven zijn vaak tien tot vijftien jaar oud. Ze zijn als de dood om hun jeugdigheid te verliezen. Hun vraag voor mij was: hoe kan je een bedrijf zestig jaar doen overleven? Hoe kan je relevant blijven? Mijn eenvoudige boodschap voor hen? Blijf investeren in je product. En innoveer op het juiste moment, maar wel altijd met je klant in je achterhoofd.'
Bill Gates
Onder De Matteis' hoede breidde Kitons gamma bijvoorbeeld uit richting sportswear en bespoke voor vrouwen. Nu produceren ze ook sneakers, denim en zelfs rugzakken. Met de hand uiteraard, in de mooiste materialen. 'Onze klanten vragen ons dat. Ze hebben al een grijs, blauw en zwart pak voor tijdens de week. Maar in het weekend willen ze ook diezelfde kwaliteit. En dan wisselen ze hun outfit even vaak als vrouwen. Dan willen ze per se twee blousons, twee polo's en twee paar sneakers. Dus vervullen wij die vrijetijdsbehoefte. Kijk, we maken de duurste pakken te wereld voor de rijkste en machtigste mensen ter wereld. They move the world. Ze hebben alles al: een mooi huis, een mooie wagen, een mooie boot, een mooie helikopter, een mooie vrouw. Zij streven naar de beste kwaliteit op alle vlak. Als ze hier langskomen en onze artisans alles met de hand zien maken, zeggen velen achteraf dat we goedkoop zijn. Ze vergelijken ons met de horloges van Patek Philippe of met een Bentley. Niet met Versace, want onze klanten zijn geen fashionvictims die moeten opvallen. Kiton koop je voor jezelf, niet om aan andere mensen te tonen. Daarom hebben we geen duidelijk logo nodig, alleen een rood bolletje. Als Bill Gates op restaurant gaat, moet hij zichzelf toch ook niet voorstellen?'
Als klanten hier langskomen en onze artisans alles met de hand zien maken, zeggen velen dat we zelfs goedkoop zijn.
De Matteis was 22 toen hij voor het eerst voor Kiton werkte. 'Eenendertig jaar geleden kon ik promotie maken in het kleine modebedrijfje waar ik toen als handelsreiziger werkte. Toen ik mijn oom Ciro Paone, de CEO en oprichter van Kiton, daarover om raad vroeg, zei hij: 'Volg me maar'. En ik ben niet meer van zijn zijde geweken. Ik was zijn chauffeur, zijn secretaris, zijn rechterhand, kortom zijn schaduw. Ik spendeerde meer tijd met hem dan met mijn vrouw. Oudere Kiton-werknemers waarschuwden me: 'Doe geen moeite, je zal nooit zo goed worden als Ciro.' Maar hij werd mijn tweede vader. En in 1991 kon ik hem opvolgen als CEO.'
Grote schoenen had hij te vullen. En zijn 'tweede vader' - inmiddels 84 - zit intussen wel in een rolstoel, maar is nog elke voormiddag op de hoofdzetel. Hij mag tevreden zijn: onder De Matteis groeide zijn familiebedrijf van 140 naar 550 werknemers. 'Vroeger kon iedereen hier binnen in de kantine 's middags. Nu moeten we in shifts eten', zegt De Matteis. 'Intussen telt het Kiton-hoofdkwartier drie productieateliers. En de terreinen voor Kiton 4 zijn ook al gekocht. In Parma hebben we nog een atelier voor sportswear en in Videnza voor knitwear. En vier jaar geleden namen we Carlo Barbera over, een producent van luxestoffen voor mannenkledij.'
Geen vakbond
'Maar weet je wat mijn grootste investering was? Onze eigen kleermakersschool.' In 2000 begon hij de interne opleiding, omdat de gemiddelde leeftijd van zijn kleermakers toen 55 jaar was. 'Tien jaar later had ik de boeken moeten dichtdoen, want niemand wou toen nog tailor worden. En een hele generatie zou met pensioen gaan. Het eerste jaar raakten onze tien inschrijvingen voor de vierjarige opleiding met moeite gevuld, nu hebben we 600 aanvragen voor amper 25 plekken. Van over de hele wereld krijgen we sollicitaties binnen. Gepensioneerde Kiton-kleermakers geven er les. Zo'n 85 procent van de studenten gaat bij ons aan de slag, de rest bij de concurrentie. Handig, want we weten dan waar we ze kunnen wegplukken als we hier versterking nodig hebben. We betalen sowieso 40 procent meer salaris dan de concurrenten. Een maatregel uit de tijd van mijn oom. Hij vond dat je alleen perfect werk kon leveren als je zonder financiële zorgen was. Logisch dat we zo'n gemotiveerd personeel hebben. En het grootste voordeel: vakbonden maken hier geen kans.'
En de kleermaker die de Merckens deze voormiddag opmat? Moet die terug naar de Kiton-schoolbanken? 'Absoluut niet', laat Frederique Mercken achteraf weten. 'Onze kostuums passen zeer goed, we zijn heel aangenaam verrast. Die man heeft gewoon een unieke opmeettechniek.'