Is mode, die van de catwalk, hoge cultuur? En is strip, die van het familie-vermaak, lage cultuur? Ja, zou je zeggen. Totdat je ontdekt dat mode en strip nogal eens hand in hand gaan, en niet bij de onbeduidendste merken. ‘De upper class is platter geworden.’
Gucci heeft een collectie met de naam ‘The Donald Duck Edition’. Met olijke portretjes van de opvliegende eend, zoals Donald weleens liefkozend wordt gestigmatiseerd. Maar ook met actiebeelden, waarbij de zweetdruppels van zijn hoofd spatten en de klanknabootsingen schering en inslag zijn. Lacoste viert dan weer zijn derde samenwerking met de Amerikaanse stripreeks ‘Peanuts’. ‘Dit is hoe Lacoste-klassiekers met veel humor en stijl opnieuw worden uitgevonden om de hele familie samen te brengen’, meldt het modelabel ietwat pathetisch. Het hondje Snoopy uit die ‘Peanuts’-serie is misschien wel de meest gebruikte stripfiguur op kleding. Louis Vuitton plakte het strippersonage Bugs Bunny prominent op jassen en tassen, terwijl Jean Paul Gaultier zijn merk kracht bijzette met Popeye.
Balenciaga, op zijn beurt, verraste bij de presentatie van de zomercollectie 2022 vriend en vijand met een filmpje van ‘The Simpsons’. Niet zomaar voor de lol op de site, maar voor het oog van een select gezelschap modejournalisten en vips. Een kortverhaal vol zelfspot: het merk en alles wat erbij hoort, wordt danig op de hak genomen. Tot verdriet van Homer Simpson kan hij zich niet eens het prijskaartje van een Balenciaga-item veroorloven, en dat terwijl hij zo graag zijn vrouw en Balenciaga-fan Marge op haar verjaardag gelukkig zou maken. Reden voor creatief directeur Demna Gvasalia om de ‘echte mensen’ van het fictieve stadje Springfield zijn nieuwe show te laten verzorgen. ‘Mon dieu, quelle horreur’ voor Anna Wintour, zou je denken, maar haar cartoonversie juicht: ‘I like it!’ Een kledinglijn kon niet uitblijven.
Popart
Wat is het toch dat deze match tussen populaire getekende figuren en high fashion zo aantrekkelijk maakt? ‘Het is nu weer heel erg in, maar het is natuurlijk niets nieuws’, vertelt de Nederlander Piet Paris, het pseudoniem van mode-illustrator Pieter ’t Hoen. ‘De eerste cartoons op kleding zag je tijdens de popart, toen de populaire cultuur tot kunst verheven werd. Zelf heb ik van mijn twaalfde tot mijn achttiende in een trui van Fiorucci rondgelopen met Minnie Mouse erop. Een Nieuwstraatmerk, geen high-end.’
Nu zie je het alom bij chique merken, signaleert hij, zij het niet bij de chique kledingstukken. ‘Het gaat om eenvoudige kleren als hoody’s, T-shirts en sweaters. Daar valt niks aan te beleven en dan is het handig als je het met zo’n cartoon toch nog een betekenis of identiteit kunt geven. Net als met een provocerende tekst. Het is letterlijk en figuurlijk een manier om meer waarde aan een kledingstuk te geven: qua boodschap, maar ook qua prijskaartje.’
Voor hemzelf was de trui met Minnie Mouse een geval van ‘één keer, maar nooit meer’. ‘Ik zoek het liever in de vorm, de kleur en het materiaal van de kleding, daar zit mijn verhaal in.’
Isabelle Debekker, directeur van het Stripmuseum in Brussel, ziet veel superhelden buiten de stripkaders treden. ‘Het gaat om personages die al bijna een eeuw alomtegenwoordig zijn in de Amerikaanse populaire cultuur en die in allerlei nevenproducten dichter bij het publiek worden gebracht. De evolutie van de Europese strip verliep anders. In de jaren 1960 en 1970 voltrok zich in Europa een artistieke emancipatie van de strip, die verheven werd tot negende kunst. Hoewel merchandising ook hier bestaat, is de sector minder ontwikkeld dan in de VS of Japan, waar van zowat elke succesvolle stripfiguur speelgoedpoppen, T-shirts en cosplay-outfits verschijnen.’
Hype en herkenning
Stripkenner en scenarist Ger Apeldoorn zul je in het dagelijks leven maar zelden in een stripitem tegenkomen, laat staan in een cosplay-outfit: het pakje van een papieren held. Hij wijst op de Amerikaanse kunstenaar Kaws, die parodieën maakt van ‘The Simpsons’: dood met kruisjes als ogen. ‘Die verkoopt hij voor miljoenen aan lui die niet weten wat ze met hun geld moeten aanvangen en iets herkenbaars aan de muur willen. Dat is één verklaring voor de populariteit van strips: dat de rijken vroeger een elitaire smaak hadden en nu soms nog volkser zijn dan volks. De upper class is platter geworden. De nieuwe miljonairs dragen graag merkkleding, maar dan wel met hun eigen beeldcultuur. Zodat vrienden zeggen: “leuk shirt”. Allemaal gedreven door hype en herkenning. Bij striporiginelen zie je nu ook een wedloop om de topstukken; die zijn bijna niet meer te betalen.’
Maar het kan ook andersom werken, vertelt hij, zoals met het Amerikaanse syndicaat King Features, in 1914 opgericht en vooral grossierend in titels die de tand des tijds steeds moeilijker doorstaan. ‘Popeye’, ‘Betty Boop’ en ‘Beetle Bailey’, in België beter bekend als de aartsluie militair Flippie Flink. ‘King Features is met Beetle Bailey zelf op zoek gegaan naar partners om een lijn te beginnen (ontworpen door Darren Romanelli en Hitoshi Tsujimoto, nvdr.). Het is een poging om hun eigendomsrechten te gelde te maken en hun verstofte, meer dan zeventig jaar oude strips weer wat zichtbaarheid te geven. Want ook zij weten dat kranten niet over oude strips, maar wel over nieuwe kleren schrijven.’
Bonus voor de modemerken: veel stripiconen worden langzamerhand copyrightvrij. ‘Ook dat is natuurlijk een oorzaak van die opleving in de stripkleding, want dan hoeven ze geen euro aan rechten af te dragen.’
Scoren met nostalgie
Oud, maar toch niet helemaal versleten, denkt Paris. Integendeel: het is makkelijk scoren met nostalgie. ‘Modeontwerper JW Anderson is nu mijn held en die gebruikt ook tekeningen bij zijn ontwerpen. Zoals Peter Rabbit.’ Die beleefde zijn eerste avonturen nota bene in 1902, in kinderboeken van de Britse Beatrix Potter. ‘Het roept een gevoel op van heimwee. Slim om dat te gebruiken: je wordt er zacht en week van en dat kleeft aan het merk. Wat je vooral ziet, zijn figuren met een intellectuele inslag. ‘Charlie Brown’ bijvoorbeeld, een strip over kinderen die het leven proberen te begrijpen, die op filosofische en relativerende wijze een draai geeft aan wat er om ons heen gebeurt.’
Al merk je wel dat het vrijwel alleen Amerikaanse iconen uit de stripwereld zijn die in de mode raken. En dat terwijl we het toch vooral over Europese modemerken hebben. Jean-Charles de Castelbajac waagt zich nog weleens aan Kuifje en Bobbie of de Marsupilami uit ‘Robbedoes en Kwabbernoot’, maar dat zijn de uitzonderingen. Mondiaal zijn Tom en Jerry natuurlijk veel bekender dan Suske en Wiske. Alles voor de commercie. Casual kleding waarde geven, zoals Paris het noemt. ‘Die cartoons zijn iets wat marketingmensen bedenken, niet ontwerpers. Ze zoeken aansluiting bij een jonge doelgroep. Hoe jonger, hoe beter. Jongeren op zoek naar een identiteit. Zolang het merk maar zoveel mogelijk gezien wordt en de naamsbekendheid groot blijft, hebben de marketeers hun doel bereikt.’
Belgische stripmakers
‘Dat Europese stripfiguren nauwelijks in de mode belanden en Amerikaanse wel heeft ongetwijfeld ook met de bewondering voor Amerika te maken’, aldus Apeldoorn. ‘Het principe is: wat van ver komt, is altijd beter.’
Toch zijn er ook Belgische stripvoorbeelden te vinden in de mode, zegt Debekker: ‘Louis Vuitton liet grote stripmakers reisbestemmingen illustreren in de luxereeks ‘Travel Books’. Brecht Evens werkte samen met het kledingmerk Cotélac voor een capsulecollectie met prints van zijn hand. Ook nemen auteurs vaak zelf de touwtjes in handen om hun figuren op textiel aan de man te brengen. Zo maakt Eva Mouton stofjes, patches, gsm-covers en nog een heleboel andere hebbedingen. En Lectrr – de artiestennaam van Steven Degryse – heeft een webshop met speelgoed, T-shirts en mondmaskers. Nee, het zijn geen bekende helden die we zien, maar wel de echte, artistieke Europese strip in al zijn visuele rijkdom.’
Omgekeerd is er ook één enkele uitzondering die de grote modemerken over het hoofd zien, stelt Apeldoorn vast. ‘Wordt het geen tijd voor een ‘The Flintstones’-kledinglijn?’
