Draagt Ryan Gosling in de nieuwe film 'First Man' werkelijk de Moonwatch van Neil Armstrong, in 1969 de eerste mens op de maan? En was het testprogramma voor dat uurwerk nóg strenger dan dat voor de astronauten?
Sabato helpt je uit de waan over het eerste horloge op de maan. Een jubileum dat het Zwitserse horlogemerk Omega uiteraard niet links laat liggen. De 7 mythes over de Moonwatch, ontkracht.
1. De Moonwatch werd speciaal voor de ruimtevaart ontworpen.
Dit is manifest onjuist. Ook al kennen we het horloge al decennia als 'Moonwatch', de Speedmaster maakte al in 1957 deel uit van de Professional-lijn van Omega, naast de Seamaster 300 en de Railmaster.
Het Zwitserse horlogemerk, toen al de officiële tijdopnemer van de Olympische Spelen, wilde met de Speedmaster, die een chronometer bevatte, ook een voet tussen de deur krijgen in de tijdopneming van autoraces en andere sporten.
2. Omega won een biedoorlog om mee te gaan naar de maan.
Er is sprake van dat Omega straks ook een analoog-digitaal horloge mag leveren voor reizen naar Mars.
Klopt evenmin. De Speedmaster kwam op de radar van de NASA in 1962. Op 3 oktober van dat jaar droeg astronaut Wally Schirra tijdens de Mercury MA-8-vlucht - Mercury was het eerste Amerikaanse programma voor bemande ruimtevaart - zijn persoonlijke Omega Speedmaster. De NASA realiseerde zich dat het risico's inhield om astronauten met hun eigen horloges de ruimte in te sturen en werkte daarom in 1964 een testprocedure uit onder leiding van de jonge ingenieur James H. Ragan. Die schreef een reeks horlogemerken aan, waarvan er vier een offerte indienden: Longines, Rolex, Hamilton en Omega. Hamilton werd meteen gediskwalificeerd omdat het een zakhorloge voorstelde.
3. Het testprogramma voor het maanhorloge duurde drie jaar.
Alweer fout. Van elk horloge testte Ragan drie tot vier exemplaren. De 'Qualification Test Procedures' begonnen op 21 oktober 1964 en duurden tot 1 maart 1965. Na zes maanden testen werd alleen de Omega Speedmaster geschikt bevonden voor ruimtemissies.
De horloges werden onder meer getest bij hoge temperatuur (48 uur bij 71 °C, gevolgd door 30 minuten bij 93 °C), lage temperatuur (4 uur bij -18 °C). Ook werden ze 240 uur lang onderworpen aan temperaturen tussen 20 en 71 °C bij een relatieve vochtigheid van minstens 95 procent. Ze werden 48 uur blootgesteld aan zuivere zuurstof bij een druk van 0,35 atmosfeer en kregen zes schokken van 40G, elk 11 milliseconden lang, in zes richtingen. Ze ondergingen hoge druk - 1,6 atmosfeer gedurende minstens een uur -, doorliepen drie cycli van 30 minuten met vibraties van 5 tot 2.000 Hz en een blootstelling aan 130 dB met een frequentiebereik van 40 tot 10.000 Hz.
Opmerkelijk: doordat de testhorloges waren verworven via een agent in New York ontdekte Omega Zwitserland pas maanden later, in juni 1965, dat zijn horloges waren uitverkoren. Toen droeg Ed White een Speedmaster tijdens de eerste Amerikaanse ruimtewandeling.
4 Neil Armstrong droeg het horloge toen hij voet op de maan zette.
Fout. Apollo 11-commandant Neil Armstrong betrad als eerste de maan, maar omdat de elektronische timer van de maancapsule slecht functioneerde, had hij zijn Speedmaster daar als back-up achtergelaten. Zijn reisgezel Buzz Aldrin, de tweede man op de maan en een horlogeaficionado, droeg op 21 juli 1969 zijn Speedmaster wél om de pols. Met andere woorden, niet Armstrong droeg het eerste horloge waarmee over het maanoppervlak werd gestapt, wél Aldrin.
5 In 'First Man' draagt Ryan Gosling het originele horloge uit de eerste maanmissie.
Helaas. De horloges die je in 'First Man' ziet, zijn 'period correct', werden hersteld en werken naar behoren, maar het horloge van Buzz Aldrin is op mysterieuze wijze verdwenen. Na de maanreis stuurde hij zijn uurwerk op naar het Smithsonian Institution in Washington, waar het nooit arriveerde. Tot vandaag is het een raadsel waar het horloge is gebleven.
Geregeld duikt iemand op die beweert het horloge te hebben of te weten waar het zich bevindt, met bloedernstig maar doodlopend onderzoek tot gevolg. Een beetje zoals De Rechtvaardige Rechters van de gebroeders Van Eyck bij ons.
6 De Omega Speedmaster is het enige NASA-gecertificeerde horloge.
Alweer niet correct. Tot vandaag behoort de Omega Speedmaster tot de NASA-uitrusting. Maar er zijn ook andere NASA-gecertificeerde polshorloges, zoals de Casio G-Shock en de Timex Ironman Datalink - al zijn dat geen mechanische horloges.
7 De Moonwatch van vandaag heeft hetzelfde binnenwerk als in 1969.
Bijna waar, maar toch niet helemaal. De Speedmasters die naar de maan gingen, hadden het 'pre moon'-321-kaliber uit 1967. Vanaf 1968 werd het mechanisme geüpdatet tot kaliber 861. In 1997 gebeurde dat nog eens en ontstond kaliber 1861. Dat wordt tot vandaag gebruikt en lijkt mechanisch sterk op het origineel. Horlogemakers noemen de Moonwatch met kaliber 861 'de tractor'. Het mechanische horloge met handopwinding en chronograaf is zeer eenvoudig opgebouwd en kan de meest extreme omstandigheden aan.
Omdat het volgend jaar exact vijftig jaar geleden is dat de eerste maanwandeling plaatsvond, lanceert Omega de 'Speedmaster Moonwatch Dark Side of the Moon': een horloge met manueel opwindmechanisme dat waterresistent is tot 5 bar, met chronofunctie en tachymeter. De horlogekast is van keramiek. Er is ook sprake van dat Omega straks een analoog-digitaal combinatiehorloge mag leveren voor reizen naar Mars.
Bande-Annonce 'First Man'
De film 'First Man' is nu te zien in de bioscoop. Omega Speedmaster Moonwatch Dark Side of the Moon, 9.800 euro.