Scandinaviërs en Wim Hof-adepten wisten het al. Een plons in het ijskoude water is zowat de ultieme mentale escape. Sabato nam een (frisse) duik in de trend en toont je de beste plekken voor een potje winterzwemmen.
Een eerste winterduik voelt alsof je huid in brand staat. Diep in- en uitademen en focussen is de boodschap als je met je schouders ondergaat in een plas van amper 7 °C. Voor mijn eerste winterduik volg ik een groep ‘Wim Hof’-fanaten. De Nederlander Hof, alias ‘The Iceman’, heeft meer dan twintig ‘kouderecords’ op zijn naam staan. Hij liep onder meer op zijn blote voeten een halve marathon net boven de poolcirkel.
Bij een eerste winterduik lijkt het wel alsof je huid in brand staat.
Met een reeks ademhalingsoefeningen warmen we ons op voor de koudetherapie. Die belooft zowel het immuunsysteem als het geluksgevoel te boosten. Actrice en wellnessgoeroe Gwyneth Paltrow wijdde er zelfs een episode aan in ‘The goop lab’, haar reeks over alternatieve gezondheidstherapieën op Netflix.
Maar Hof is niet de enige die ons warm maakt voor koude kicks. Winterzwemmen zit al eeuwen ingebakken in de cultuur van het Noorden. In Zweden vind je emblematische koudwaterbadhuizen zoals het in 1903 gebouwde Kallbadhuset in Varberg of het Ribersborgs Kallbadhuset in Malmö, waar je al sinds 1898 recht van de sauna de zee induikt. In Estland verwijzen ze naar winterzwemmen als de ‘Estische vitamine’ en in Finland is het een van de belangrijkste elementen voor een gelukkig en gezond leven.
De winterse zwembeurten zouden je weerbaarder maken, de fysieke pijn verlichten en je mentaal helpen, iets waarvan ook filmmaker Craig Foster kan meespreken. Voor de Netflix-documentaire ‘My octopus teacher’ – over zijn vriendschap met een octopus – keerde hij terug naar een stukje oceaan waar hij als kind al veel kwam en waar het water in de winter zo’n 8 °C ‘warm’ is.
Ook in ons land rukt het winterzwemmen op, al zitten de regels niet mee. In België is zwemmen in open water namelijk verboden, tenzij het anders is aangeduid. Concreet: je kunt alleen terecht in zwemzones die een erkenning op zak hebben, aan een hele rist ecologische en veiligheidsnormen voldoen én over de nodige infrastructuur beschikken. En dat zijn er niet zo heel veel.
‘Vooral dat er officiële uitbaters moeten zijn, is een hinderpaal’, zegt Paul Steinbrück, de medeoprichter van het Brusselse collectief Pool is Cool. ‘Er komt niet alleen aansprakelijkheid bij kijken, je hebt ook redders nodig. Financieel loopt het plaatje dan al snel op. Hierdoor zijn er bij ons nauwelijks publieke zwemplekken.’
Al hoopt Steinbrück op een snelle verandering. Zowel het pas opgerichte Outdoor Swimming Belgium als Pool is Cool lobbyt hard voor een versoepeling van de strenge wetgeving. Buitenlandse steden zoals het Deense Kopenhagen of het Zwitserse Bern gooien het juridisch over een andere boeg: zij informeren de burgers met apps en kaarten over het weer en de risico’s van zwemmen in ijskoud water. Het is dan aan de zwemmers zelf om te beslissen of ze die rivierplons tijdens de lunchbreak maken of niet.
Ondertussen probeert Pool is Cool met creatieve acties zoals een ‘expeditie naar de vijvers rond Brussel’ zoveel mogelijk mensen warm te maken voor permanent toegankelijke, openbare zwemplekken. ‘Er liggen momenteel haalbaarheidsstudies op tafel voor de Mayfair-vijver in Anderlecht en voor een natuurlijk zwembad in Laken’, aldus Steinbrück.
Ook in Parijs en Londen duiken meer en meer openbare zwemplekinitiatieven op. Burgemeester Anne Hidalgo wil dat de Parijzenaars tegen de Olympische Spelen van 2024 in de Seine kunnen plonzen. En de ‘floating pool’ van Thames Baths laat de Londenaars vanuit een ander perspectief naar de stad kijken. Om maar te zeggen: de trend is here to stay.
Waar kun je terecht voor een ijskoude duik? Sabato selecteerde de meest ijzingwekkende zwemplekken in binnen- en buitenland.
01. Antwerpen
Waar? België mag dan al voorzichtig zijn als het gaat over publieke zwemplekken, met Antwerpen hebben we wél de grootste ecologische zwemvijver van Europa: het Boekenbergpark is de ‘thuispool’ van de Deurnese IJsberen.
Wat? Deze ijsberenclub bestaat al sinds 1977, maar zag vooral de jongste jaren zijn ledenaantal toenemen. ‘Vandaag tellen we al meer dan 800 leden, van wie de jongste acht jaar is en de oudste 92 jaar’, zegt Cor Janssens, de voorzitter van de club.
Die kunnen terecht in het 10 hectare grote Boekenbergpark, een Engels aandoend landschapspark waarvan het openluchtzwembad in 2007 door Atelier Eole Paysagistes werd omgetoverd tot een ecologische zwemvijver. Grenzend aan de ligweide bouwde het Antwerpse architectenkantoor OM/AR drie parkpaviljoenen met omkleedfaciliteiten.
Opmerkelijk? Zo’n 22.000 waterplanten zuiveren hier het chloorvrije water.
Wanneer? Sinds september 2020 kun je hier terecht op dinsdag, donderdag, zaterdag en zondag. ‘Aan beginnelingen raad ik aan om eerst eens te komen in de zomer, zodat je geleidelijk went aan de dalende watertemperaturen’, zegt Janssens. ‘Een goede opwarming is sowieso noodzakelijk: sommige leden lopen zich warm, andere fietsen eerst naar de zwemvijver.’
02. Brugge
Waar? De vijver van het park de Koude Keuken in Sint-Andries, op 5 kilometer van het centrum van Brugge, of het recreatiegebied ‘Aan de plas’ in de Sint-Pietersplas, net buiten de West-Vlaamse provinciehoofdstad.
Wanneer? De zwemclub Brugse IJsberen bestaat sinds 1965 en telt vandaag 130 leden. Vanaf begin september tot en met einde mei duiken ze – met niet meer dan een zwembroek/-pak en een zwemmuts – elke zondagmorgen vanaf hun nieuwe ponton in de Koude Keuken, een vijver die ontstond als restant van zandwinningswerken.
De vijver ligt in een 20 hectare groot park waar zich ook een middeleeuws kasteel en een sportcomplex bevinden. Op donderdagavond zwemt de club in de Sint-Pietersplas. Net zoals in Deurne houden ook hier redders een oogje in het zeil.
Zopas kreeg de club subsidies van de stad voor de bouw van een nieuw clubhuis op de site van de Koude Keuken. De werken zouden tegen de zomer afgerond moeten zijn.
Opmerkelijk? In niet-coronatijden warmen de Brugse IJsberen zich via een gezamenlijke bostraining op, vandaag is vanzelfsprekend een individuele opwarming vereist.
03. Hoei
Waar? De winterzwemmers van Cool Huy zullen, zodra de coronamaatregelen weer wat soepeler zijn, elke zaterdag om 15 uur samenkomen aan het Centre Nautique Hesbaye Condroz, op de linkeroever van de Maas in de gemeente Wanze. ’s Winters zwemmen ze zo’n 125 meter in de stroom, in de zomer tot wel 3 kilometer.
Wie? Cool Huy zag zijn ledenaantal sinds corona verdubbelen. De meesten trainen een heel jaar voor dat superevenement van Cool Huy: de winterse oversteek van de Maas.
Opmerkelijk? Alexandra Tondeur, die in 2019 de wereldtitel veroverde op het WK triatlon lange afstand in het Spaanse Pontevedra, is een van de bekendste leden van Cool Huy.
04. Kopenhagen
Wat? Het Deense architectenkantoor BIG en de Belg Julien De Smedt transformeerden in 2003 al een deel van de haven van Kopenhagen tot een publiek zwemparadijs.
Met de in 2011 opgerichte vereniging Vinterbad Bryggen zwem je er de hele winter door in een van de zwembaden, al dan niet gevolgd door een saunabezoek.
Wie? Dit initiatief zag het levenslicht toen twee inwoners van het Scandinavische land gezellig keuvelden over hoe leuk het zou zijn als ze in de winter de sleutel zouden krijgen van het Havenbad.
De vereniging, intussen goed voor meer dan 3000 leden, kreeg er in 2013 ook twee mobiele sauna’s bij. BIG heeft nu plannen om het Havenbad uit te breiden met permanente sauna’s en thermale baden.
Opmerkelijk? Nieuw in de haven zijn de ‘dipzones’. Studio Fokstrot lanceerde samen met maritiem architect Magnus Maarbjerg eind vorig jaar de ‘dyppezone 01’, een octagonale houten constructie die tegemoetkomt aan de groeiende vraag naar meer sauna’s langs de haven en meer plekken om in het havenwater te springen. Intussen is ook de ‘dyppezone 02’ van NBC Marine klaar.
05. Helsinki
Waar? Voor een authentieke Finse zwembeurt ben je in Helsinki bij Allas Sea Pool aan het juiste adres. Gelegen nabij het historische centrum van de stad krijg je er het uitzicht op het presidentiële paleis en de Baltische zee gratis bij.
Wat? Koudwaterfanaten zwemmen er in gefilterd zeewater uit de Baltische zee. Warmwaterlovers springen beter in het dampende verwarmde zwembad. Drie sauna’s: een voor mannen, een voor vrouwen en een gemengde zweethut doen de temperaturen nog meer stijgen.
Opmerkelijk? In het hoofdgebouw huizen een café en een restaurant, een shop, een wintertuin, terrassen en een Baltisch centrum waar je meer leert over de zee en het ecosysteem dat deze plek hoog in het vaandel draagt. Badgasten worden er ook verwend met concerten, events en wellnessactiviteiten.
06. Genève
Waar? In het Meer van Genève, met uitzicht op de stad en de bergen.
Wat? Opgericht in 1872 en in 1932 in een modernistisch jasje gestoken door architect Henry Roche en ingenieur Louis Archinard zijn de Bains des Pâquis een winterse hotspot.
Plannen van de stad om de Bains in 1980 af te breken en er een luxueuzere, toeristische bestemming van te maken stootten op zo’n burgerprotest dat die een vereniging oprichtten die sindsdien de Bains runt.
Opmerkelijk? Hier staan minimalisme, comfort en één zijn met de natuur centraal. Zwemmen in het Meer van Genève met uitzicht op de Mont Blanc is niet alleen de perfecte escape uit de kantoren en luxeshops, je wordt achteraf verwend met een sauna, Turks stoombad of hamam.
Climaxen doe je met een legendarische kaasfondue in het restaurant met uitzicht op zowel het meer, de stad als de bergen. Af en toe vinden hier ook expo’s plaats.
