Amandelen, kokos, rijst of toch maar koeien: welke melk is het best?

Alleen is ondertussen gebleken dat door koemelk te vervangen door plantaardige alternatieven niet alle issues van de baan zijn. Plantaardige-melkdrinkers hebben zich verslikt in recente studies: aan zowat alle vegan melkalternatieven kleeft een ‘dark side’. Welkom in de nieuwe melkjungle.

Feit is dat in de intensieve veehouderij koeien elk jaar kunstmatig zwanger worden gemaakt om melk te produceren. De kalfjes zijn niets meer dan een bijproduct van de melkindustrie. De vrouwelijke exemplaren worden bijgehouden ter vervanging van de volwassen koeien. De mannelijke kalfjes worden in sneltempo vetgemest om als sappige fricassee op ons bord te belanden.

Bovendien leidt de grote veestapel die ons melkverbruik in stand houdt, wereldwijd tot een vernietigende hoeveelheid methaanuitstoot: tot drie keer meer dan om het even welke plantaardige variant.

Lange tijd was sojamelk dé plantaardige- melkoptie. Maar dat houdt volgens talloze gezondheidsgoeroes het risico in om hormonaal uit balans te raken. De eiwitrijke sojaboon bevat namelijk isoflavonen, een soort van plantaardige oestrogenen. Al zouden de gevolgen voor ons lichaam niet zo sterk zijn als het eigenlijke hormoon, relativeren voedingswetenschappers. Je moet dagelijks al grote hoeveelheden sojamelk drinken en kilo’s tofoe eten om een minimaal effect te zien.

Bovendien heb je om die amandelplantages te bevruchten, miljoenen bijen nodig. In grote vrachtwagens worden de bijenpopulaties van plantage naar plantage gebracht. Al heeft dat meer weg van bijen naar oorlogsgebied sturen: ze worden niet alleen blootgesteld aan stress, maar ook aan pesticiden en parasieten. Met alle gevolgen van dien: een rondvraag bij commerciële imkers in de VS wees uit dat in de winter van 2018-2019 zowat 50 miljoen bijen het loodje legden.

Ook kokosmelk, gemaakt van het vlees van de kokosnoot, is een regelrechte ramp voor het milieu. De stijgende, wereldwijde vraag heeft geleid tot grote ontbossingen van het regenwoud en de uitbuiting van arbeiders in India, Indonesië en de Filipijnen.

Rijstmelk is dan weer een grote slokop van water en door het grote verbruik van pesticiden ook nog eens verantwoordelijk voor de vervuiling van rivieren en andere waterwegen. Bovendien, zo heeft een studie van de universiteit van Oxford in 2018 aangetoond, komen er bij de productie van rijst meer broeikasgassen vrij dan bij gelijk welke andere plantaardige melk.

Ecologisch gezien komen hazelnoot- en havermelk als beste opties uit de bus. Hazelnootbomen nemen namelijk koolstof op en helpen op die manier de uitstoot van broeikasgassen onder controle te houden. De bloesems in de bomen worden ook niet door bijen bevrucht, maar via de wind. Bovendien groeien hazelnootbomen vooral in een vochtig klimaat - 65 procent van de hazelnoten in de wereld komt uit Turkije - waardoor ze weinig water verbruiken.

Ook haver wordt geoogst in koelere klimaten, onder meer in Europa, waardoor deze teelt niet bijdraagt aan de ontbossing. Voor de zekerheid zou je wel moeten kiezen voor de biovariant, want ‘gewone’ haver wordt bijna altijd bespoten met pesticiden.

Mag het ecologisch al niet evident zijn om een goede vervanger van dierlijke melk te selecteren, nutritioneel is het al helemaal een moeilijk issue. Koemelk is als het op voedingswaarde aankomt een zeer volledig product. Bio-ingenieur Eric De Maerteleire deed breed onderzoek naar voedingsmiddelen. In zijn vorig jaar verschenen bestseller ‘Gezond eten, gezond ouder worden’ toont hij zich niet alleen een fan van melk, maar van zuivel in het algemeen.

‘Volwassenen - en zeker jonge vrouwen - moeten dagelijks minstens 950 mg calcium opnemen, anders loop je op latere leeftijd risico op botontkalking. Die hoeveelheid calcium kan je ook via plantaardige voeding binnenkrijgen, maar dat is een stuk lastiger. Volle melk bevat lactose, eiwitten én vitamine D: de heilige drie-eenheid die de opname van calcium in het lichaam enorm bevordert. Een twintigtal vitamines, mineralen en spoorelementen in volle melk zijn een extra bonus.’

Al staat De Maerteleire niet negatief tegenover plantaardige melksoorten, hij ziet zelfs voordelen. ‘Voor personen met een koemelkallergie of voor wie lactose-intolerant is, spreken de voordelen voor zich. Tegelijk bevat plantaardige melk vaak veel kleine vezels die goed zijn voor de darmen. Ook de eiwitten uit sojabonen zijn van goede kwaliteit.'

'Maar om echt een gezondheidsbijdrage te leveren zijn er toch additieven nodig. Niet voor niets worden calcium, vitamine B12 en vitamine D vaak toegevoegd aan plantaardige melksoorten. Koemelk blijft op het einde van de dag toch  het meest complete, veelzijdige product.’

Welke melk is zowel gezond, lekker als ecologisch verantwoord? Een eenvoudige vraag, maar helaas zonder eenduidig antwoord. Bij de productie van koemelk mag dan al tot drie keer meer methaan worden uitgestoten dan bij eender welke plantaardige melk, geen enkel van de plantaardige alternatieven is econeutraal.

Al lijken van alle plantaardige alternatieven hazelnootmelk en biohavermelk de beste keuze. Vooral die laatste is gezond, door het hoge vezelgehalte. Bovendien is deze melk in de keuken multi-inzetbaar door de lekker romige smaak.