Nooit binnen geraakt in de mysterieuze technoclub Berghain in Berlijn? Dit is uw kans: de Boros Foundation opent er een expo voor het grote, kunstminnende publiek.
Natuurlijk kent iedereen Berghain in Berlijn. Maar wie al binnen raakte in ’s werelds beroemdste technoclub, mag nu zijn vinger opsteken. Zelfs als je uren buiten in de kou wacht, kan het team van de gepiercete hoofdbuitenwipper Sven Marquardt je met een onverbiddelijk ‘Nein!’ de deur wijzen.
'Telkens je ernaartoe gaat, weet je niet wat daarbinnen zal gebeuren.’Karen Boros
Protesteren helpt niet: de selectiecriteria zijn even random als ondoorgrondelijk. Raak je wél binnen, dan is het domste wat je kunt doen een foto maken voor je Instagramaccount. Je vliegt meteen weer buiten, want fotograferen is verboden in de exclusieve club. De reden? Alle excessen die er gebeuren, moeten ‘binnensbunkers’ blijven.
Studio Berlin
‘Natuurlijk ben ik er al gaan clubben. Het zou zonde zijn van niet’, lacht Karen Boros, een Berlijnse kunstverzamelaar en de bezieler van de gelijknamige kunstfoundation. ‘Berghain is een groot sociaal experiment. Telkens je ernaartoe gaat, weet je niet wat daarbinnen zal gebeuren.’
Op 11 maart gingen de deuren van de voormalige energiecentrale onverbiddelijk dicht door corona. Zowel binnen als buiten de club besefte iedereen dat de heropening niet voor de eerstkomende weken was. ‘Daarom namen we contact op met de eigenaars van de danstempel, om ideeën uit te wisselen over een tijdelijke invulling van hun immense betonnen hall’, vertelt Karen Boros. Het resultaat is vanaf
9 september te zien.
‘Met onze Boros Foundation organiseren, produceren en financieren we mee de expo ‘Studio Berlin’ in Berghain. We tonen werk van meer dan honderd artiesten die een atelier in Berlijn hebben. We willen tonen hoe extreem divers die scene is.’
Sommige kunstenaars exposeerden al wereldwijd, zoals Olafur Eliasson, Wolfgang Tillmans, Isa Genzken, Rirkrit Tiravanija, Jimmie Durham, Elmgreen & Dragset of Tacita Dean. Anderen zijn alleen bekend in het queer milieu of komen vers van de academie. Zelfs Sven Marquardt haalde de longlist, want behalve (tijdelijk werkloze) buitenwipper is hij ook fotograaf. ‘De winst van de entreetickets vloeit terug naar de club. Berghain kan het geld momenteel goed gebruiken’, zegt Boros. ‘We willen niet dat de club verdwijnt.’
Camera's verboden
Corona maakt het ondenkbare mogelijk: de volgende maanden kan iedereen – dus ook wie geen piercings of tattoos heeft – binnen in Berghain. ‘Gidsbeurten zijn er van dinsdag tot vrijdag voor kleine groepen die hebben gereserveerd. Op zaterdag en zondag is de club gewoon voor iedereen open, al geldt ook dan een numerus clausus’, zegt Boros.
'Berghain is pas Berghain als de club donker is en vol mensen staat die dansend het leven vieren. Nu doen we het licht heel even aan.'
Maakt die opendeurpolitiek het mysterie rond de club niet kapot? ‘Net als op clubavonden mag je tijdens de tentoonstelling geen foto’s maken. Je zult er dus geen sporen van terugvinden op Instagram of op tv. Haal vooral je camera niet boven’, zegt ze. ‘Berghain is pas Berghain als de club donker is en vol mensen staat die dansend het leven vieren. Nu doen we het licht heel even aan. Als tussentijdse oplossing, totdat de plek weer vervelt tot club. En geloof me: de nacht dat Berghain heropent, zal er harder dan ooit gefeest worden.’
Industrieel erfgoed
Christian en Karen Boros kunnen een mondje meepraten over kunst in bunkers. In 2003 kocht het Berlijnse koppel een voormalige nazibunker uit 1943 in de wijk Berlin-Mitte. De betonnen kolos deed na de oorlog eerst dienst als fruitopslagplaats, daarna als hardcore sm-club. Toeval of niet: vóór Berghain in 2004 een technotempel werd, was het een fetisjclub voor mannen, Ostgut.
Het Boros-koppel bouwde boven op zijn bunker een loft van 550 vierkante meter. Het brute gebouw zelf, goed voor nog eens 3000 vierkante meter, gebruiken ze sinds 2008 als exporuimte voor de presentaties met hedendaagse kunst van hun Boros Foundation.
'De werken die we tonen, zijn allemaal gemaakt tijdens de lockdown en komen dus vers uit het atelier.'Karen Boros
‘Het team van Berghain wist dat we in betonnen erfgoed met respect kunst konden exposeren. Maar voor de expo leenden we geen enkel werk uit. Dat was ook niet de bedoeling. De werken die we tonen, zijn allemaal gemaakt tijdens de lockdown en komen dus vers uit het atelier.'
' De expo is een ode aan de studio als broedplek: een ruimte voor experiment, reflectie en studie. Maar ook een plek voor trial-and-error. Op de show hangen daarom nogal wat werken die nog niet af zijn. Dat ruwe, experimentele kantje past helemaal bij een plek als Berghain. Dat is ook een soort levende sculptuur: een vrijplaats waar volop geëxperimenteerd wordt’, zegt Boros.
Geen techno maar expo
‘De afgelopen maanden deed ik zelf tientallen atelierbezoeken. Sommige artiesten kenden we al via de Boros Foundation, andere namen zijn ons aangeraden via bevriende kunstenaars zoals Olafur Eliasson. Het was bijzonder om met de artiesten te praten over hoe ze de lockdown hebben verteerd. Sommigen waren happy, omdat ze geen druk voelden van hun galeries om te produceren. Anderen waren teleurgesteld dat hun expo’s uitgesteld of nauwelijks bezocht werden. Artiesten willen toch in de eerste plaats dat hun werk gezien wordt.’
Toen Karen Boros en Juliet Kothe, de directeur van de Boros Collection, de studiobezoeken deden, vertelden ze wel niet dat Berghain de locatie voor de expo zou worden. ‘We verklapten enkel dat we een groot, ruw industrieel gebouw ter beschikking hadden. Zonder de club te noemen. De artiesten maakten dus geen specifiek werk dat geïnspireerd is op de club, haar brute architectuur, de ravecultuur of het escapisme.
Maar toen later bekend werd dat de technoclub de expoplek werd, bleken veel kunstenaars er toch een bijzondere band mee te hebben’, zegt ze. ‘De club is immens, maar we wilden ze niet volproppen met ruimtevullende installaties. Er zijn ook piepkleine tekeningen te zien in knusse hoekjes van het gebouw, zoals de Panoramabar.’
Wolfgang Tillmans
Juist is juist, ‘Studio Berlin’ is niet het eerste kunstevent in Berghain. In juli kon je er al twee weken de immersieve geluidsinstallatie ‘Eleven Songs – Halle am Berghain’ van het Berlijnse kunstenaarsduo Tamtam komen beluisteren. En vijf Berlijnse artiesten, onder wie Wolfgang Tillmans en Norbert Bisky, maakten al permanente kunstintegraties in de discotheek. Foto’s zijn er – uiteraard – nauwelijks van. Zouden al veel clubbers die werken hebben opgemerkt tijdens hun trip? ‘Nein!’, zou Sven Marquardt zeggen.
Studio Berlin, van 9 september tot eind december 2020.
