In Brugge broeit een samenhangende ‘creative class’ van hedendaagse artiesten, designers, fotografen en makers. Wij brachten de creatieve renaissance van de stad in kaart.
Over Brugge kun je veel zeggen, maar niet dat het een dynamische stad is. Het is letterlijk een monument, waar je bijna geen baksteen mag verplaatsen. Niet echt een vruchtbare voedingsbodem voor creativiteit, zou je denken. Cru gezegd: een kunstenaar die ‘leeft en werkt in Brugge’ associeer je sneller met een postkaartfotograaf, zondagsschilder of kantklosser dan met een hippe videokunstenaar. ‘Die perceptie dat Brugge suf, traditioneel en ouderwets is, is toch echt aan het keren’, zegt kunstenaar Stefaan De Croock, bekend van zijn portretten uit recuphout. ‘Er zijn veel artiesten en creatievelingen die fantastisch werk leveren en hier ook allerlei dingen organiseren. In plaats van weg te lopen uit Brugge, blijven ze hangen. Of ze keren terug. Dat zal alleen maar verbeteren met de komst van Brusk, de nieuwe kunsthal van twintigduizend vierkante meter naast het Groeningemuseum. Die plek zal de hedendaagse creatie in Brugge een extra duw geven.’
Brugse ‘triple’
De Croock werkt zelf in een atelier in de Brugse rand. Recent kwam de Duitse cultuurzender Arte hem filmen voor een reportage over de creatieve renaissance van Brugge. ‘Ik heb veel aan de stad te danken’, zegt hij. Zijn eerste XL-‘mural’ maakte hij in 2012 op het raam van het Concertgebouw. Zijn bekendste wandsculptuur hangt daar vlakbij, op het Zand. ‘Ik maakte een vrouwfiguur van eeuwenoude deuren, luifels en vloeren, allemaal hout dat ik recupereerde uit Brugge. Die materialen zijn doordrongen van die lokale geschiedenis.’
In 2021 realiseerde hij zijn Brugse ‘triple’: hij kon zijn werk tegelijk tonen in het Groeningemuseum, het Sint-Janshospitaal en de Onze-Lieve-Vrouwekerk, drie van de belangrijkste historische locaties van de binnenstad. ‘Dat werelderfgoed vond ik eerst intimiderend. Zou mijn werk wel standhouden? In het Groeningemuseum hing ik naast de Vlaamse primitieven. Die kunstenaars vereeuwigden zeshonderd jaar geleden rijke burgers of clerici op hun paasbest. Daarnaast hingen mijn portretten in ‘arm’ sloophout, als fragiele herinnering dat niks eeuwig is. Alles is onderhevig aan de tijd. Zelfs een stad als Brugge, die op het eerste gezicht lijkt stil te staan.’
Tinder voor leegstand
‘Bij het grote publiek wordt Brugge niet geassocieerd met hedendaagse creatie, maar er gebeurt wel degelijk veel in de stad’, zegt Bruggeling Shendy Gardin, co-curator van de Triënnale Brugge in 2024. ‘Het is niet meteen zichtbaar in het straatbeeld, maar er zijn veel fijne plekken, bottom-upinitiatieven en actieve kunstenaars. Neen, hier zijn geen academies, universiteiten of galeries zoals in Gent, Brussel of Antwerpen, waar vanzelf veel artistieke initiatieven uit voortvloeien. Maar dat heeft ook een voordeel: als je in Brugge iets doet, heeft het meer impact en val je sneller op. Ik heb er geen concrete cijfers van, maar mijn gevoel zegt dat steeds meer creatieve mensen terugkeren naar Brugge.’
‘Hoeveel getalenteerde mensen ik niet ken die in Brugge wonen of werken’, zegt Hennie Mahieu. De enthousiaste kunstenares maakt deel uit van de nieuwe garde artiesten, designers en makers die ervoor kozen om in Brugge te blijven. ‘Mijn vorige atelier was op de Burg, in het gebouw van het Provinciaal Gouvernement. Als ik daar op het dakterras stond, zag ik de Brugse skyline met al die historische gebouwen. Daar voelde je echt de geschiedenis van een plek die ooit een wereldcentrum was op het vlak van handel, kunst en cultuur. Ik weet ook wel: die tijd komt nooit meer terug. Maar het panorama was onwaarschijnlijk mooi.’
Mahieu deelde die sprookjesachtige locatie met tientallen andere Brugse kunstenaars, die er een atelier huurden bij de organisatie De Tank. Die werking is inmiddels verhuisd naar het Blydhove-kasteeltje in de Brugse rand. Mahieu zelf heeft nu een atelier naast de zeventiende-eeuwse barokke Sint-Walburgakerk. Ook al zo’n tijdelijke invulling in een spectaculaire locatie in het historisch centrum.
‘Er staan veel panden leeg in de binnenstad’, bevestigt Mathias De Stecker van Modulair, zeg maar ‘de Tinder voor leegstand’. ‘We proberen, in samenwerking met de stad en projectontwikkelaars, een slimme invulling te vinden voor die leegstand. In anderhalf jaar tijd hebben we 236 aanvragen binnengekregen. Veel kunstenaars of organisaties contacteren ons, omdat ze op zoek zijn naar een betaalbaar atelier of betaalbare exporuimte. Wij koppelen hen aan de juiste panden.’
Haat-liefdeverhouding
Het Zilverpand in Brugge is zo’n plek. Het verouderde shoppingcomplex kampt al jaren met leegstand. Geregeld worden er nieuwe ‘creatieve invullingen’ georganiseerd, zoals ateliers, tentoonstellingen of pop-upbars, bijvoorbeeld Club Woester. Hennie Mahieu hield er eind 2024 bijvoorbeeld een one-night-only expo, samen met fotograaf Hans Borg. ‘Hennie gebruikte mijn foto’s als basis voor haar eigen werken’, vertelt Borg. De Bruggeling heeft geen atelier bij De Tank of naast de Sint-Walburgakerk, maar wel een eigen studio met donkere kamer. ‘Als stad inspireert Brugge me niet zozeer. Ik vind het een heel moeilijke plek om te fotograferen.’
Ook twee andere Brugse fotografen, Laure Van Hijfte en Alexander D’Hiet (die beiden ook voor Sabato werken), hebben een haat-liefdeverhouding met de stad. ‘Ik woon er echt graag, maar op creatief vlak prikkelt de stad me niet’, zegt Van Hijfte, die een internationale carrière uitbouwt als modefotografe.
‘Er hangt wel een portrettenreeks van mij in het Provinciaal Hof. Maar ik trek eerlijk gezegd zelden de stad in met mijn camera’, zegt D’Hiet.
Borg: ‘De enige keer dat ik Brugge fotogeniek vond, was bij het begin van de coronacrisis. De toeristen waren weg, het weer was prachtig, de straatjes waren leeg. Op dat moment ben ik mijn enige fotoreeks ooit begonnen over mijn thuisstad. Ze is nooit af geraakt, want intussen zijn de toeristen massaal terug. Brugge zie ik meer als een rustplek, waar ik in mijn atelier kan experimenteren. Het voordeel is: Brugge is klein, iedereen kent iedereen in de creatieve scene. We steunen elkaar door naar elkaars events te komen.’
Creatieve onderstroom
Als iemand de creatieve onderstroom in Brugge goed kent, is het wel Bart Geernaert, algemeen directeur van cultuurhuis De Republiek, dat creatieve initiatieven in de stad ondersteunt. ‘Brugge is een fantastische stad, maar lijkt uiterlijk onbeweeglijk. Toch kiemen innovatie en creativiteit er de jongste vijf à tien jaar. De verandering gebeurt áchter de beschermde gevels, zowel binnen als buiten het historische ei. Er is een vruchtbare humuslaag met een informeel netwerk van ondernemers, kunstenaars, creatievelingen, socio-culturele organisaties, burgers, individuen, studenten, starters en collectieven. In die onderstroom beweegt er heel veel, een hoopvolle ontwikkeling. Ik ben heel benieuwd wat daar de komende jaren van naar boven zal komen’, zegt Geernaert.
De Republiek biedt op verschillende plaatsen in de stad starters een platform aan, zoals een pop-upbar die starters voor drie tot zes maanden kunnen huren om hun concept uit te proberen. ‘De helft van hen opent achteraf een eigen zaak, vaak met concepten die nog niet bestaan in Brugge’, aldus Geernaert. ‘Ran Van Ongevalle, van de cocktailbar The Pharmacy in Knokke-Heist, gebruikte in 2019 als eerste onze pop-upbar. Intussen heeft hij verscheidene eigen zaken, waarmee hij een nieuwe vibe in de stad creëert.’
Na Bar Ran en Más Eatery opent hij deze zomer samen met zijn vrouw Janah Van Cleven ‘Shibuya’, een Aziatisch concept met cocktails in het Zilverpand. In dat verlaten winkelcentrum zullen dit jaar wellicht ook nog een zuurdesembakker, een koffiebar en een Italiaans sharingrestaurant komen. ‘Dat bewijst dat er in Brugge echt iets beweegt’, zegt Van Ongevalle. ‘2025 wordt een topjaar: Robbe Dupon, de vroegere barman van Willem Hiele, opent een cocktailbar en Robuusk, het restaurant van Jeroen Borglevens, verhuist van Sint-Michiels naar het centrum.’
Le Palais Idéal
Zeshonderd jaar geleden bewoog er ook van alles in Brugge. De stad stond bekend als het epicentrum van de hedendaagse kunst, dankzij Jan Van Eyck en Hans Memling. De revolutionaire werken van de Vlaamse primitieven zijn vandaag de topstukken van de Brugse musea. En daarvoor staan de toeristen in de rij. In de geest van de Vlaamse primitieven richtte kunstenaar Jan De Cock in 2019 het Bruges Art Institute op, waar hij ‘de nieuwe Vlaamse primitieven’ wilde opleiden in een meester-leerlingverhouding.
De Cock is sinds 2022 weer weg uit het historische stadspaleis aan de Spinolarei, maar zijn basisidee was niet slecht: een artistieke plek creëren in de binnenstad.
‘Natuurlijk voel je dat kunsthistorische gewicht als je hier woont en werkt’, zegt kunstenares Alice Vanderschoot. Haar verleidelijke beeldhouwwerken hinten naar middeleeuwse beeldtaal en consumentisme – ze maakt zelfs verticale XL-wafels. Sluipt het Brugse massatoerisme – inclusief wafels – haar werk subtiel binnen? ‘Ik haal niet rechtstreeks inspiratie uit de stad zelf’, zegt ze. ‘Maar de Brugse musea zijn wel een schatkist van informatie. Zo ontdekte ik onlangs in het Sint-Janshospitaal een verborgen collectie ex voto’s: naïeve kunstvoorwerpen die geschonken werden aan een heilige. Daar werk ik nu op voort in mijn atelier. Vroeger zat ik bij De Tank, nu heb ik een eigen studio in Brugge.’
Vanderschoots jongste solo bij de Gentse galerie Barbé heette ‘Le Palais Idéal’, een verwijzing naar het paleis van ‘Facteur Cheval’ in Zuid-Frankrijk. Op basis van de postkaarten van toeristische plaatsen maakte die Franse postbode in 33 jaar tijd zijn eigen unieke fantasiepaleis. Is Brugge dan haar ‘Palais Idéal’? ‘Het is een mooie metafoor voor de openluchtpostkaart die Brugge is. Maar achter het toeristische plaatje schuilt ook veel creativiteit’, zegt ze. ‘Na acht jaar Gent kwam ik even terug bij mijn ouders in Brugge wonen om me te bezinnen over mijn volgende woon- en werkplek. Ik werd verliefd op de stad. En ik ben er niet meer weggeraakt. Een Gentse buzz is hier niet. Maar ik kan hier wel mijn eigen wereld creëren.’
Rijke Brugse traditie
De eerste die het werk van Alice Vanderschoot exposeerde, was Thomas Serruys. De Bruggeling runde negen jaar lang een vintagedesigngalerie in het centrum. Intussen vervelde Serruys van designhandelaar tot smid, kunstenaar en meubelontwerper. ‘Mijn vroegere klanten – architecten, estheten, designliefhebbers – zijn mee geëvolueerd. Ze kopen nu mijn eigen creaties’, zegt hij.
Aan de tafels, gesmede deurkrukken of stoelen die in zijn atelier staan, voel je dat Serruys zijn designgeschiedenis goed kent. Zijn werk schrijft zich in een rijke Brugse traditie in van kunstenaars, zoals Renaat Ramon, Roger Bonduel of Michel Martens, die ook toegepaste kunst maakten voor architectuurprojecten, onder meer van de bekende Brugse moderne architect Arthur Degeyter.
Serruys’ ‘SPC’-buitenstoelen worden intussen internationaal opgepikt, zijn houten ‘Data’-tafel is een nieuwe Belgische designklassieker in wording. ‘Ik sta zelf te kijken van het succes’, zegt hij. ‘De eerste twee jaar werkte ik vanuit een atelier in de haven van Oostende, daarna verhuisde ik naar Zaventem Ateliers. Ik zat er in de cluster van makersateliers, gecureerd door Lionel Jadot. Logistiek was die plek niet zo handig. Na twee jaar kwam ik toch weer naar mijn thuisstad Brugge.’
Hij kon hier een negentiende-eeuwse katoenspinnerij overkopen, voorheen de loods van Studio LoHo & Aardig Gedacht: de Brugse designstudio, gespecialiseerd in pleistertechnieken. Die opent dit voorjaar een spectaculaire nieuwe showroom met logeermogelijkheid in een Brugse borstelfabriek. ‘Je ziet het, het Brugse kringetje is klein’, zegt Serruys. ‘Kunstenares Hennie Mahieu werkt nu halftijds bij mij in het atelier, fotograaf Alexander D’Hiet helpt me soms logistiek en vele Brugse vrienden zijn klant.’
Tot in Milaan en L.A.
Serruys’ werk kreeg de voorbije jaren internationaal veel airplay. En niet alleen in interieurreportages of op hedendaagse designbeurzen zoals Collectible in Brussel en New York. Vorig jaar waren zijn ‘Resources’-salontafels ook te zien in Milaan op Baranzate Ateliers, naast ontwerpen van Studio LoHo en Camille De Prêtre, nog twee makers met Brugse roots. ‘Het was zot hoeveel volk van Brugge ik daar tegenkwam in Milaan’, zegt De Prêtre. Ze werkte een paar jaar in Los Angeles als interieurarchitecte en meubelontwerpster, maar keerde vorige maand terug naar haar thuisstad Brugge. ‘In juni open ik in de Braambergstraat een galerie met een atelier achteraan. Aanvankelijk zal ik er met mijn eigen meubels en sculpturen naar buiten komen, maar op termijn wil ik ook het werk van anderen tonen’, vertelt ze. ‘Ik ken de andere Brugse creatievelingen, al ben ik niet superclose met hen, omdat ik pendel tussen Brugge en Milaan, waar mijn vriend woont. Maar de sfeer is hier heel familiair en gemoedelijk. Als je iemand kunt helpen, doe je dat.’
Sinds Thomas Serruys zijn designgalerie sloot, is Dries Vanlandschoote de onbetwiste Brugse vintagekoning. Vanuit zijn nieuwe showroom op de Gistelse Steenweg in Brugge verkoopt hij zeldzaam design van museale kwaliteit aan (veelal buitenlandse) klanten. ‘Een galerie in de binnenstad heb ik al een tijdje niet meer. Ik ben ook niet meer van plan om er een te openen’, zegt hij beslist. ‘Ik heb nu een ruimte van 1.100 vierkante meter waar ik tentoonstellingen kan organiseren, mijn stock kan beheren en foto’s kan maken.’
In december 2024 opende hij zijn showroom voor het eerst voor het publiek, voor een expo met kunstenaarsmeubilair van de Duitse Pentagon-groep. ‘Het was leuk om de Belgen over de vloer te hebben, maar ik heb de Pentagon-stukken vooral verkocht aan verzamelaars uit Londen en Parijs’, zegt hij. Dat hij deel uitmaakt van de artistieke, creatieve scene die momenteel in Brugge hangt, wuift hij liever weg. ‘Vijftien jaar geleden probeerde ik als dj en feestorganisator al een undergroundvibe te creëren in het centrum van Brugge. Maar dat is mislukt.’
Sanne De Muynck durft dat tegen te spreken. De Brugse is dj en vormgeefster en geeft al zeven jaar het lokale magazine BLVRD uit, dat de ‘young urban community’ van Brugge een platform geeft. De Muynck maakt het magazine met jong Brugs talent, zowel fotografen als schrijvers. Bij elk nieuw nummer – intussen zijn dat er al 44 – houdt ze een stevige releaseparty, gelinkt aan een expo of opening. Misschien moet Vanlandschoote daar eens komen draaien?
