In 2004 maakte de Belgische videokunstenaar David Claerbout zijn bijna 14 uur durende ‘Bordeaux Piece’. Hoofdrolspeler van de film is niet enkel Josse De Pauw, maar ook het postmoderne 'Bordeaux House' van Rem Koolhaas. Een blik achter de schermen.
Naar ‘Bordeaux Piece’ kijken is een bijzondere ervaring. Je denkt dat je naar een filmlus zit te kijken, omdat exact hetzelfde verhaal zich elke 12 minuten herhaalt. Maar er zijn zeer kleine verschillen. Het theekopje breekt niet altijd identiek op de betonnen vloer, dialogen klinken net iets anders.
Terwijl op den duur dat scenario vervelend wordt, begin je op andere dingen te letten: het landschap, de architectuur en het natuurlijke licht, dat in elke ‘episode’ lichtjes verandert. ‘De achtergrond komt naar de voorgrond en doet de plot verdwijnen, het tegendeel van wat cinema normaal doet’, zegt kunstenaar David Claerbout over de video in ‘The Time That Remains’-catalogus van zijn expo in het Brusselse kunstencentrum Wiels.
'Compilatie Bordeaux Piece' van David Claerbout
Jean-Luc Godard
Het is typisch voor zijn oeuvre. Niet het verhaal, maar de tijdsduur, het verlopen van de tijd en het licht zijn de protagonist. Voor de filmnerds: ‘Bordeaux Piece’ bevat een verborgen architecturale link. Josse De Pauw discussieert aan de telefoon over een filmopname in Capri, een verwijzing naar Jean-Luc Godards film ‘Le mépris’ (1963).
Die is gedraaid in Casa Malaparte, de legendarische klifvilla op Capri. Godard was bekend om zijn montages met zogenaamde ‘jump cuts’ waarin hij, net als Claerbout, speelde met de perceptie van werkelijke tijd en gespeelde tijd.
Hélènes hond Claerbout leerde in 2003 op een diner in Brussel eigenares Hélène Lemoine kennen. In Nathalie Guiots boek ‘Conversations: Artists and Collectors’ (2013) vertellen de twee hoe hun samenwerking ontstond. Claerbout: ‘Hélène was erg direct en vroeg me of ik een werk wou maken dat op haar huis geïnspireerd was.’
Hij wist toen nog niet dat de kunstverzamelaarster en haar man Koolhaas hadden gevraagd voor hun villa in Floirac, bij Bordeaux. Tijdens verschillende studiereizen naar Floirac nam de kunstenaar honderden foto’s van de architectuur en van de lichtinval. Het idee rijpte om een film te maken over het verloop van de tijd en het licht.
‘We filmden van midden juli tot midden augustus 2004. De hele crew sliep in het huis, op warme nachten soms zelfs op het terras’, zegt hij. Al die tijd stelde Lemoine geen vragen. Ze liet de filmmaker gewoon zijn ding doen in de woning. ‘In sommige scènes zie je Hélène en haar hond voorbijwandelen. En soms ook de tuinman.’
Josse De Pauw
‘Bordeaux Piece’ is een video van maar liefst 13 uur en 43 minuten. De hoofdrolspeler is acteur Josse De Pauw, die mee de - bewust platte - dialogen schreef. Het plot is een opeenvolging van fotogenieke scènes.
Er zijn zeven shots in het verhaal, dat zo’n 12 minuten duurt. Per dag draaiden Claerbout en zijn team telkens hetzelfde shot opnieuw, om de 10 minuten, van 5.30 uur ’s morgens tot 22 uur ’s avonds. Zeventig keer per dag dus, van zonsopgang tot zonsondergang. Vervolgens monteerde hij alle scènes die op verschillende dagen gedraaid zijn om 5.30 uur, 5.40 uur, 5.50 uur, 6 uur enzovoort.
Dat klinkt ingewikkeld, maar het resultaat is een film van bijna 14 uur waarbij je 70 keer dezelfde plot na elkaar ziet. Met shots gefilmd op verschillende dagen, maar wel na elkaar gemonteerd als een continu verhaal van 12 minuten.
Rem Koolhaas
Maar weinig mensen hebben Claerbouts film uitgekeken, ook al zit hij in de collectie van het Centre Pompidou en werd hij talloze keren getoond op internationale tentoonstellingen. Lemoine geeft in Guiots boek toe dat ze vooral graag naar de eerste en laatste sequenties kijkt, die met het minste licht.
Ook Koolhaas zat de rit niet helemaal uit toen hij de film in Berlijn zag. ‘Zodra hij de geometrische kadreringen zag, wuifde hij de film weg. Ik wilde net dat die film ‘chique et ennuyeux’ overkwam: een sneer naar Koolhaas’ postmoderne, hyperreflexieve houding’, zegt Claerbout.
‘Mijn werk is effectief een marteling voor mensen met ADHD. Zelf geniet ik van de ergernis en het onbegrip dat het teweegbrengt.’ Ergernis die er al was op de set: het draaiproces was vreselijk tijdrovend. Dat is in onze ‘time is money’-maatschappij misschien nog de grootste uitdaging aan de film: er de tijd voor nemen hem te maken én te bekijken.
Paradoxaal genoeg maakt net dat ‘Bordeaux Piece’ tot een tijdloos meesterwerk.
