Binnenkijken in een ‘Gucci approved’ Toscaans wijnkasteel

Vijfhonderd jaar oud is het kasteel en afwisselend bewoond door telgen van de families Frescobaldi, Machiavelli of Strozzi, illustere dynastieën van avonturiers, staatslieden en weldoeners. Ze verbouwden druiven voor wijn, olijven voor olie en graan voor meel. Ze bewerkten hun land, trouw aan alle tradities en met respect en oeverloze ijver. En deelden hun ervaring. Mensen uit de hele wereld verbleven er weken-, soms zelfs maandenlang. Om te luisteren naar wat het landschap hun wilde leren. Zoals: de natuur eerbiedigen en behouden.

Vandaag is Castello Sonnino niet alleen een beschermd monument in Italië, maar ook een van de zeven ‘Gucci Places’, bijzondere plekken die vipklanten van het luxelabel helemaal privé kunnen bezoeken. Gucci’s creatief directeur Alessandro Michele ontdekte het domein toen hij op zoek was naar een geschikte tuin om een reclamecampagne te shooten. Niet alleen het wijndomein, ook eigenares Caterina figureerden in de advertentie.

Flashback naar 1988. Toen erfden barones Caterina de Renzis en haar intussen overleden echtgenoot, baron Alessandro de Renzis Sonnino, van zijn kinderloze oom Castello Sonnino. Een landgoed met een zestiende-eeuwse villa, een boerderij en een wijnmakerij van 150 hectare in Montespertoli, net geen twintig kilometer ten zuidwesten van Firenze.

Het huis zelf, herinnert Caterina zich, was al minstens zeventig jaar onbewoond en totaal vervallen: gaten in het dak, de elektrische stroom die voortdurend uitviel en alles onder een gigantische deken van stof. Maar toen ze het salon binnenstapte en de luiken opengooide, onthulde het late namiddaglicht een ruimte tot op het plafond beschilderd met fresco’s van botanische taferelen. ‘Plots baadde alles in goud en leek de kamer een magische tuin’, aldus Caterina. ‘En ik zei tegen mezelf: hier wil ik kinderen krijgen.’

De familie de Renzis Sonnino leidde er decennialang een leven dat leest als een sprookje. Ze restaureerden samen het huis en maakten er een thuis van voor hun kinderen, Virginia (nu 32) en Leone (29). Het landgoed turnden ze om tot een onderneming, alle tradities van het oord respecterend.

‘De baron’, zoals Alessandro – de achterkleinzoon van tweevoudig eerste minister Sidney Sonnino (1847-1922) in de streek werd genoemd – verdiepte zich in de wijnbouw. Als overtuigd traditionalist met een zwak voor de elegantie van rode bourgogne, vond hij de toenmalige trend naar tanninerijke rode wijnen met veel alcohol, die vooral in de smaak vielen in Amerika, maar niets.

In plaats daarvan produceerde hij traditionele chianti met een heel klein beetje trebbiano, een eeuwenoude lokale witte druif, maar ook evenwichtige IGT-assemblages (Indicazione Geografica Tipica) met veel finesse. Alessandro speelde in 1997 ook een cruciale rol in de creatie van de subappellatie Montespertoli: de kleinste van de Chianti. Caterina, kunstenares van opleiding, maakte naam als ontwerpster van wijnetiketten en werkte voor domeinen in Italië – Donnafugata, Fonterutoli, Guado Al Tasso – maar ook Spanje en Argentinië.

In 2015 sloeg ze een andere richting in en richtte ze het Castello Sonnino International Education Centre op. Ze nodigt op haar landgoed vorsers, academici en doctoraatsstudenten uit de hele wereld uit om in het kasteel praktijkervaring op te doen in de wijn- en olijfgaarden, en lezingen bij te wonen over uiteenlopende topics als cultureel toerisme tot en met voedselzekerheid. Voor de historische onderwerpen hebben docenten en studenten toegang tot het archief van voormalig eerste minister Sidney Sonnino, dat zich in de villa bevindt: een kamer vol documenten, foto’s en landkaarten.

Maar toen kwam covid. Het virus sabelde Alessandro in minder dan twee weken neer. Hij overleed in maart 2021, op zijn 64^ste, op het hoogtepunt van zijn carrière als wijnmaker. Leone was net van Hongkong naar Berlijn verhuisd, waar hij werkte in een start-up. Virginia woonde in Rome, vanwaaruit ze internationale events en modeshoots coördineerde.

Beiden hadden vage plannen om ooit misschien terug te keren naar Toscane, om er op de een of andere manier deel te nemen aan het Sonnino-project. Die ‘ooit’ werd ‘meteen’. Caterina kon het landgoed niet alleen runnen, zonder hulp, of zonder er delen van te verkopen. Met de hulp van de kinderen zou Castello Sonnino wel kunnen blijven wat Alessandro en Caterina ervan gemaakt hadden: een plek waar erfgoed, duurzame landbouw, actief leren en uiteraard het verbouwen van elegante, rode wijnen samenkomen.

Mist en zonlicht gooien een zachte sluier over de ochtend in september, als we met Leone tussen de wijnranken stappen. Sinds zijn terugkeer na de dood van zijn vader heeft hij zich ondergedompeld in alle aspecten van het wijnbedrijf. Van wijnbouw tot productie, marketing en verkoop. ‘Mijn vader ging altijd in een grote bocht rond kruiden of zware tannines, typisch voor de Amerikaanse markt’, zegt Leone over de manier waarop zijn vader wijn maakte. ‘Hij ging voor elegante wijnen. Ook al verloor hij daardoor soms marktaandeel.’

Maar vandaag is de trend gekeerd. ‘Nu willen de mensen meer frisheid en evenwicht in het glas, een wijn die makkelijker te drinken is’, zegt Leone. Zoals de Chianti Montespertoli van het landgoed, een instapwijn die verrassend hoge scores haalt: tussen 85 en 90.

‘Je zou mijn vader bijna anti-commercieel kunnen noemen. Maar hij was zo uit idealisme. Hij wilde absoluut dat zijn wijnen deze plek honderd procent reflecteerden’, vertelt Leone terwijl hij ons meeneemt naar de ‘vinsantaia’. Dat is een verluchte zolder waar malvasia- en trebbianodruiven maandenlang op strooien matten rusten.

‘Appassimento’, zoals ze dat proces hier noemen, voordat ze in de pers gaan en dan voor minstens vijf jaar in een vat verdwijnen. Het resultaat is een traditionele, zoete Toscaanse wijn. Een wijn, gemaakt op basis van een ongecontroleerd, en dus wisselvallig proces. Alessandro stond dan ook bekend als een van de meest fervente traditionalisten. Nooit beknibbelde hij op zijn maandenlange appassimento, zoals grotere producenten dat wel doen. Bovendien liet hij zijn wijnen tot zes jaar rijpen. Hij werd ervoor beloond met tal van medailles.

Volgens Leone is de vinsantaia van Castello Sonnino, die al eeuwen onveranderd is gebleven, een van amper drie authentieke die er nog zijn in de streek. En als de zolder niet wordt gebruikt om druiven te drogen, dan geeft Caterina er yoga- of meditatieles.

Virginia is samen met haar moeder verantwoordelijk voor het Education Centre. ‘Dit voelde als de meest natuurlijke plaats voor mij’, zegt ze. ‘Ik organiseerde jarenlang fotoshoots en evenementen in de modewereld. Ervaring die ik hier goed kan gebruiken.’

In de minder dan twee jaar dat Virginia hier terug is, stroomlijnde ze de activiteiten en breidde ze het educatieve aanbod uit. Samen met onder meer de University of British Columbia en het Colorado College, twee van de vele universiteiten waarvan ze al veel master- en doctoraatsstudenten over de vloer kregen, ontwikkelde ze bijkomende opleidingen. ‘Zodra een programma is goedgekeurd, runnen we de hele boel. Van de cursussen tot en met de excursies in Toscane, naar Milaan of Rome.’

Als er geen studenten of residenties zijn, kan om het even wie de ‘studentenkamers’ huren. ‘Ik heb er altijd voor gezorgd dat alle zaken die belangrijk zijn, in orde waren: goeie bedden, badkamers, volledig uitgeruste keukens. Onze accommodaties zijn dan ook perfect geschikt om als vakantieverblijf te verhuren.’

Bij een kop koffie in de grote woonkamer legt Caterina uit hoe de educatieve missie van het domein tot stand kwam. ‘Ik wilde, naast de wijnbouw, een extra inkomen genereren zonder iets te verkopen of te compromitteren.’ En dan vertelt ze hoe ze in de weken en maanden na de dood van Alessandro, toen de toekomst van Castello Sonnino als familiehuis plots onzeker leek, de raad kreeg de wijngaarden te verkopen. ‘Alleen het idee al. De wijngaarden en het huis zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.’

Niet alleen aan de fundamenten van de estate Castello Sonnino is nauwelijks iets gewijzigd. Ook in de villa is, sinds Caterina hier de luiken opende, nauwelijks iets veranderd. Ja, de tapijten zijn schoongemaakt en hier en daar kreeg een divan of zitbank een nieuwe stoffering. Maar veel van de originele meubels zijn bewaard gebleven en worden nog steeds gebruikt. ‘Dat was wat Gucci wilde: een plaats die niet wezenlijk is veranderd in vergelijking met tien of zelfs honderd jaar geleden en waar er dag in, dag uit wordt geleefd.’

En dan, na een korte stilte: ‘In onze visie op ondernemerschap moest alles met elkaar verbonden zijn. Dat maakt dit project holistisch en duurzaam.’ Caterina steekt haar handen in de lucht, zoals ze al een paar keer heeft gedaan, in een vloeiende, draaiende beweging, alsof ze alle losse delen tot een harmonieus geheel wil brengen om uit te leggen wat Castello Sonnino eigenlijk is. ‘Het huis, de wijngaarden, het land, de archieven, alles. Alles is met elkaar verbonden. We hebben altijd gewerkt met alles wat we hier hebben. Eén ding uit het geheel halen zou het evenwicht verstoren.’ En ze citeert de missie die voor het Castello Sonnino is bedacht: ‘De geschiedenis beleven om de toekomst duurzaam te maken.’ Treffender kan dit oord zich niet laten beschrijven.