Drop hem in een leeg hotel, in de Colombiaanse jungle of op een vulkaan in Argentinië en kunstenaar Nils Verkaeren komt terug met zinderende landschapsschilderijen. ‘Steek me niet in mijn atelier, of ik word ongelukkig.’
Als alles goed gaat, opent eind april het langverwachte Hotel Flora in hartje Antwerpen: een kleurrijk boetiekhotel in een 16de-eeuwse koopmanswoning, ingericht door Gert Voorjans. Achter de schermen is het team van Pieter Robert – een Kempense boekhouder die zijn eerste stappen zet in de hotellerie – al volop aan het proefdraaien. Maar exact een jaar geleden lag Nils Verkaeren (1980) er al in bad. In een lege kamer. ‘Ik staarde naar het plafond en dacht: “Damn, hoe saai kan dit uitzicht zijn?” Ik stond op, pakte mijn borstels en begon – nog half in schuim – een plafondschildering te maken.’
In een week tijd beschilderde de Antwerpse kunstenaar tientallen schouwen en muren. Soms met suggestieve landschappen, soms met een zinderende goudenregen, soms met een pasteuze wolkenhemel. Het was Voorjans die de ingeving had om Verkaeren los te laten op het lege hotel. Al had de familie Robert – toevallig – wel al werk van Verkaeren in haar privécollectie. ‘De muren en plafonds waren al geschilderd in Gerts kleuren. Hij vroeg me ‘gedoseerd tatoeages’ toe te voegen aan het interieur. Alsof er ooit een schilder heeft gewoond, die zijn sporen heeft nagelaten’, zegt Verkaeren. ‘Kinderlijk enthousiast was ik toen ik – midden in de lockdown – losgelaten werd op het lege hotel. Ik voelde me een kleuter in een spookslot, die overal op de muren mocht tekenen. En ik had nog mijn beste stiften mee ook.’
Bedwelmende olieverf
‘The wall is my sketchbook’ heet Verkaerens totaalkunstwerk. Toch zijn die impressionistische tatoeages atypisch voor zijn werk: hij schildert zijn landschappen normaal niet uit zijn verbeelding, maar vanuit de realiteit. Al is hij absoluut geen brave ‘plein-airist’ in de traditie van Monet, Renoir of Sisley. ‘Impressionisme als poging om het licht, het landschap en het moment te vangen in verf is gedoemd om te mislukken. Tegen dat je je kleuren gemengd hebt, is de wolk die je wilde schilderen al lang weg’, zegt hij. Verkaeren is meer een kruising tussen Monet en Indiana Jones: een landschapsschilder die bewust avontuurlijke omstandigheden creëert om in te werken. Hij zet zijn ezel op plaatsen die hem het schilderen bijna onmogelijk maken.
Het weekend waarin de storm Eunice over ons land trok, deed Verkaeren een schilderperformance op het strand van Oostende. ‘Ik moest mijn schilderdoek aan een paal opspannen om te kunnen werken. Je voelt die overlevingsdrang in dat beeld.’ De week ervoor sloot Verkaeren zich drie dagen op in een glazen container in Puurs om daar drie grote landschapsschilderijen te maken. ‘Ik wilde er ook overnachten. Maar de geur van de olieverf bedwelmde mij zo dat ik buiten heb geslapen’, zegt hij.
Opboksen tegen de natuur
Niet dat hij stilgezeten heeft, maar door de lockdown moest Verkaeren de voorbije jaren noodgedwongen projecten doen in eigen land. ‘Daarom kwam die opdracht voor Hotel Flora op het perfecte moment’, zegt hij. ‘Maar ik snak ernaar om weer avontuur en kleur op te zoeken.’
Voor de pandemie trok Verkaeren met de regelmaat van de klok into the wild om daar als een hedendaagse kluizenaar te schilderen. Zo beklom hij tijdens een roadtrip door Argentinië een 1000 meter hoge vulkaan met een doek van twee meter en een pot autolak. Op 150 kilometer van de bewoonde wereld schilderde hij er zijn ervaringen in dat landschap van zich af. Ook in de Colombiaanse jungle moest hij tegen de natuur en zichzelf opboksen. ‘Soms waait het zo hard dat mijn doek scheurt. En af en toe wordt mijn schilderij één grote waterzak, na een tropische stortbui. Het grappige is: terwijl mijn schilderijen onderweg van alles meemaken, worden ze in mijn galerie met witte handschoenen behandeld.’
‘Soms waait het zo hard dat mijn doek scheurt. En af en toe wordt mijn schilderij één grote waterzak, na een tropische stortbui.’
Is dat dan puur masochisme? Of maakt die miserie zijn werken ook écht beter? ‘Ik vind van wel, want die onverwachte wendingen beïnvloeden mijn manier van werken’, zegt hij. ‘In warme gebieden moest ik dikke lagen verf gebruiken, omdat ze anders te snel droogt. Daardoor werk ik nu vaker in de natte verf. Door lastige situaties op te zetten haal ik mijn oerdrift naar boven. Ik ben een buikschilder: ik wil impulsief werken en ad rem reageren op wat rondom mij gebeurt. Op zo’n moment heb je geen tijd om aan de kunstcanon te denken, want je probeert de hele tijd bij te sturen. De impressionisten zochten die moeilijkheden nooit op. Ze maakten kleinere schilderijtjes en die werkten ze in hun studio af. Zulke gemakkelijke omstandigheden zouden me lui maken. Waarom zijn de kerkstoelen zo hard? Omdat je je beter zou focussen natuurlijk. Zet je een kerk vol met zachte fauteuils, dan valt iedereen in slaap.’
Tegengif tegen zelfdestructie
Nils Verkaeren komt uit een artistiek gezin, zijn ouders zijn grafisch vormgevers. Hijzelf koos een ander pad: hij studeerde schilderkunst aan de Antwerpse academie. Na twee jaar belandde hij in het Antwerpse nachtleven en kapte hij met zijn studies. Hij opende zelfs een kunstenaarskroeg, de À propos. Maar na vier jaar raakte hij dat leven beu en hervatte hij zijn lessen aan de academie. In 2016 studeerde hij er af. Decorateur Gert Voorjans en galeriehouder Paul Kusseneers pikten hem vroeg op en organiseerden expo’s met hem. Intussen schilderde Verkaeren zich in korte tijd danig in de kijker.
‘Steek me niet in mijn atelier, of ik word ongelukkig’, zegt hij. ‘Er gebeurt daar zo weinig onverwachts. Ik heb verandering en uitdaging nodig. Ik hou ervan als dingen kunnen mislopen. Wat doe ik als mijn doek het begeeft door een tropische storm? Hoe maak ik een schilderij van vijf bij drie in de zinderende zon van Puglia? Ik wil mezelf in de problemen brengen, omdat het me uitdaagt om mezelf heruit te vinden. Maar niet elk schilderij overleeft het.’
‘Extreme painting’ mag je het volgens hem niet noemen. Het gaat Verkaeren meer om de isolatie en de concentratie, die hij bewust opzoekt. ‘De Amerikaan Henry David Thoreau (1817-1862), bekend van zijn boek ‘Walden’ zei ooit: “Ik ben allesbehalve een kluizenaar. Zet me in een bar en ik ben waarschijnlijk de laatste die naar huis gaat.” Wel, ik ben ook zo. Ik heb het nachtleven in al zijn excessen meegemaakt. Mezelf twee maanden met mijn verfgerei opsluiten op een verlaten koffieboerderij in Colombia, dat is even extreem. Maar het levert tenminste schilderijen op. In plaats van een lege portemonnee, een kater en een slechte gezondheid. Noem het zelftherapie: in isolatie kan ik geconcentreerd werken, zonder zelfdestructief te zijn. Bijna maniakaal, van ’s morgens tot ’s avonds. Ik begrijp echt dat schilders soms gek worden. Door mijn extreme focus ben ik minder geneigd om me te verliezen in andere afleidingen. Dat is mijn redding. Al ben ik die isolatie na een paar weken ook kotsbeu en wil ik weer feesten, buitenkomen, expo’s doen en boeken maken. Die extremen zoek ik altijd op. Het zit in mijn aard.’
Tafelspringer
Er zit inderdaad een enorme drang in Verkaeren. En dat heeft zelfs zijn galeriehouder, Kusseneers uit Brussel, verbaasd. ‘Hij is een boek aan het maken. Maar ik schilder zo snel dat er steeds hoofdstukken bijkomen’, zegt Verkaeren. ‘Als kunstenaar wil ik niet heel mijn leven hetzelfde doen. Er zijn artiesten die duizend versies maken van hetzelfde idee. Waarom zou ik de hele tijd door dezelfde hoepel moeten springen? Dat is niet aan mij besteed. Ik heb nog zo veel ideeën en zo veel energie. Nu merk ik dat mijn werk richting abstractie evolueert. En het performanceaspect wordt ook belangrijker. Het zit gewoon in mij: ik heb de drang om op tafel te springen. Waarom zou ik dat alleen mogen doen als ik dronken op café zit? En hier levert het tenminste iets op.’
Nils Verkaeren is vertegenwoordigd door Kusseneers Gallery in Brussel, kusseneers.com
Hotel Flora, Korte Nieuwstraat 12 in Antwerpen. Kamers van 240 tot 320 euro per nacht, maar ook integraal af te huren. hotelflora.be
