Opnieuw was Patricia Urquiola, designer en artdirector bij Cassina, alomtegenwoordig op de Milanese designweek. Het lijkt wel of de architecte en ontwerpster meer dan 24 uren in een dag heeft. Maar één manier om dat te checken: Sabato liep een dag met haar mee.
Milaan, enkele weken voor het Salone del Mobile, op een druilerige ochtend. Het verkeer in de binnenstad staat zo goed als stil. Regen staat ook in Milaan garant voor miserie op de weg. Taxi's proberen zich een weg te banen over de tramsporen en ongeduldige chauffeurs maken agressieve bewegingen. Ze claxonneren erop los. 'In de regen kan Milaan een enorm deprimerende stad zijn', zegt Patricia Urquiola wanneer we elkaar 's ochtends begroeten bij een gigantisch designdepot in het noorden van de stad. Vandaag organiseert de designer hier een fotoshoot als gasthoofdredacteur van de Braziliaanse 'Vogue Casa', het belangrijkste interieurblad in Brazilië. En dat allemaal in het depot van Nina Yashar, een van de belangrijkste designhandelaars van Milaan, en dus van de wereld. Yashar had al een hele tijd een befaamde galerie, Nilufar, in de binnenstad. Maar de ruimte daar werd veel te klein voor Yashars designparels. Dus verbouwde ze twee jaar geleden dit pakhuis tot een warenhuis voor topdesign.
Monteverdi
Heel wat van Urquiola's ontwerpen werden speciaal voor de shoot overgebracht, maar het depot had sowieso al een grote voorraad van haar meubilair. Hoe kan het ook anders? Urquiola is een van de belangrijkste vormgevers van haar tijd. Voor zowat alle iconische merken leverde ze al ontwerpen: van Moroso en B&B Italia over Kartell en Axor tot Flos en Foscarini. Wat Urquiola als ontwerper zo bijzonder maakt, is de gave om tijdloosheid te combineren met een heel decoratieve stijl. Geen minimalisme, maar erg uitgesproken vormen (vaak dikke kussens of afgeronde vormen), bloemenmotieven en expressieve kleuren. Getuige daarvan haar klassiekers Crinoline en Husk voor B&B Italia, de Credenza-collectie samen met grafisch designer Federico Pepe voor Spazio Pontaccio, de 570 Gender-stoel voor Cassina, het Cuna-bad voor Agape en de Tropicalia-stoel voor Moroso.
Hier in het Nilufar-depot werd onlangs nog een van haar creaties - een bureau dat ze ontwierp voor de set van de opera 'L'Incoronazione di Poppea' van Monteverdi - verkocht aan niemand minder dan Miuccia Prada. 'Ze werd er verliefd op en kocht het meteen voor haar persoonlijke collectie', vertelt Urquiola trots, die gerust als de 'Miuccia Prada van het design' omschreven kan worden. Consistent aanwezig en tegelijk trendsettend, een sterke vrouw in een hoofdzakelijk door mannen gedomineerde sector.
Orkaan
De blonde architecte en designer loopt het depot af en aan om hier en daar wat kussens van plaats te veranderen, een lamp toe te voegen, een tapijt weg te nemen. De styliste van dienst laat Urquiola begaan. De bijnaam 'Uragano Urquiola' die de Italiaanse pers wel eens durft te gebruiken, vindt ze zelf niet zo geslaagd. Hij betekent 'orkaan Urquiola', vooral omdat ze zich zo snel naar de top wist te werken, maar ook omdat ze niet over zich heen laat wandelen. Haar reputatie is er een van een harde tante. Een sympathieke tante weliswaar, maar rechtdoorzee en met een eigen wil. 'Soms kan ik heel kortaf zijn', geeft ze toe. 'Er zijn interviews waarin ik nauwelijks iets vertel.'
Sinds ruim een jaar nu is Urquiola artdirector voor het iconische Italiaanse label Cassina. Het merk van onder andere de LC4-ligstoel van Le Corbusier, of de stoel 635 in rood en blauw van Rietveld. Voor het eerst toonde ze dit jaar in Milaan het voorlopige resultaat van haar artdirectorschap aan het grote publiek. 'Ik vind artdirector een verouderde term, ik zou daar graag een andere titel op plakken. Sociaal curator misschien, curator van het designproces binnen een bedrijf.'
Onze bezorgdheid over ons eten - waar komt het vandaan, wat zit erin en wie heeft het gemaakt? - zal zich ook doortrekken naar het design.
Wat de titel ook mag zijn, Urquiola pakt haar job bij Cassina grondig aan. 'Ik probeer heel transversaal te werken. Als een klein virus wil ik alle onderdelen van het bedrijf besmetten.' Praktisch wil dat zeggen dat haar Milanese designstudio niet alleen nadenkt over de richting die het bedrijf uitgaat en over de ontwerpers waar het zich mee wil verbinden. Onder Urquiola's leiding zal de fabriek over een periode van vijf jaar volledig gerenoveerd worden en veranderen bovendien alle showrooms van look. 'Ik wil de lokale showroom herwaarderen. Samen met DePadova was Cassina het eerste designlabel met een mooie showroom in Milaan. Het is tijd dat die bijzondere plek opnieuw wat meer aandacht krijgt.'
In de legendarische Via Durini in Milaan stelde Urquiola vorige week dat nieuwe showroomconcept voor. Onder de titel 'Philosophy 3' combineerde Urquiola nieuwe ontwerpen van generatiegenoten Konstantin Grcic en Ronan & Erwan Bouroullec met hernieuwde uitgaves van Piero Lissoni en Charlotte Perriand. Allemaal in een warme, heel huiselijke sfeer. De geperforeerde metalen afscheidingen tussen de ruimtes maakten alles wat eigentijdser en minder formeel. Het is duidelijk de bedoeling om klanten hier helemaal à l'aise te ontvangen.
Nieuwe landmark
Cassina viert dit jaar zijn negentigste verjaardag. Die vierde Urquiola tijdens de Milanese designweek vorige week met een grootse tentoonstelling in een nieuwe Milanese landmark: de Fondazione Giangiacomo Feltrinelli, ontworpen door het architectenbureau Herzog & de Meuron. Onder de titel 'Cassina 9.0' keek Urquiola eerder vooruit dan achteruit. De bedden konden er praten, er lagen virtualrealitybrillen klaar en kleuren en texturen speelden een prominente rol in de bijzonder modern ogende decors die ze op de eerste verdieping inrichtte.
'De Cassina-lady wordt ouder, maar blijft heel levendig', lacht Urquiola. Ze beseft heel goed dat zij degene is die dat levendige karakter moet waarmaken binnen Cassina. Een bedrijf dat een imago heeft van klassiekers, eerder dan van vernieuwers. 'Het is een eer natuurlijk, maar tegelijk een grote verantwoordelijkheid. Ik zie het als mijn taak om het perspectief van het bedrijf te verbreden. Want meer dan ooit treedt design buiten de traditionele grenzen die ontwerpers van mijn generatie kennen. Decennia geleden maakte je verlichting of tekende je meubels, en dat was het dan. Vandaag haakt design meer in bij andere disciplines. Het staat dichter bij het leven zelf. We moeten als designbedrijf heel nieuwsgierig zijn naar wat er in de maatschappij gebeurt. De verstedelijking bijvoorbeeld, en het leven op kleinere oppervlakken. Ik ben bijvoorbeeld enorm gefascineerd door de Japanse microappartementen, hoe jonge generaties daar heel hun leven samenproppen in één kamertje.'
Vroeger maakte je verlichting of tekende je meubels, en dat was het dan. Vandaag staat design dichter bij het leven zelf.
Worstelen met zilverpapier
Wij hebben ons intussen neergevlijd op de trappen van het depot om snel een broodje te verorberen en nog wat verder te praten. Urquiola's partner Alberto Zontone is ook even bij ons komen zitten. Een charmante en toegankelijke man, die zich met plezier in de schaduw van zijn Patricia zet. Hij vindt het belangrijk dat iedereen zich op zijn gemak voelt, dat er eten en drinken is, dat Patricia kan doen wat ze moet doen.
Terwijl we onhandig worstelen met het knisperende zilverpapier zet Urquiola haar maatschappelijke betoog voort. Haar Engels is niet eens zo vlekkeloos, maar dat maakt ze ruimschoots goed met haar enthousiasme, en stopwoordjes als 'ecco' en 'comunque'. 'Ik vind het heel interessant om te zien hoe we vandaag zo bezorgd zijn over ons eten: waar komt het vandaan, wat zit erin, wie heeft het gemaakt? Dat zal zich ongetwijfeld doortrekken naar andere sectoren. Wanneer je een meubel koopt, moet je geïnteresseerd zijn in hoe het wordt gemaakt, je moet je verantwoordelijk voelen voor objecten, ook wanneer je ze niet langer in huis wil. Daarin schuilt echte duurzaamheid.'
'Pas op, ik ben zelf opgegroeid in de jaren 60 en 70, toen de tegengestelde tendens leefde. We werden toen aangespoord om zoveel en zo vaak mogelijk te consumeren. Er zat weinig waarde aan dagdagelijkse objecten. Ik herinner me wel nog goed dat mijn moeder alles in huis met veel respect behandelde. Wanneer ze merkte dat we iets niet gebruikten, gaf ze het weg aan iemand die het wél kon bezigen. Dat is me altijd bijgebleven. Wat goed gemaakt is, moet je goed behandelen.'
Waarmee Urquiola een heikel punt aanboort bij Cassina: de vintage markt. Volgens haar geen directe concurrentie, maar een aan te moedigen traject voor meubilair. 'Cassina heeft 600 stuks in zijn archieven. Het is ook mijn taak om te bekijken welke we daarvan kunnen herintroduceren, en op welke manier we dat kunnen doen.'
Naam gezocht
Haar achternaam mag misschien anders doen vermoeden, Urquiola is geen Italiaanse van origine. Ze werd 56 jaar geleden geboren in Spanje, maar sinds ze haar studies architectuur afrondde in Milaan, is ze hier blijven hangen. 'Ik kreeg vroeger vaak de vraag hoe ik het beroep van architect met dat van designer combineerde', legt ze uit. 'Die vraag is vandaag niet langer relevant. Wij moedigen in onze studio de architecten voortdurend aan om met de designers samen te werken en omgekeerd. Een holistische aanpak is heel verrijkend.'
Maar als artdirector van een belangrijk meubelmerk als Cassina wordt het ongetwijfeld minder evident om ook nog te blijven ontwerpen voor concurrerende labels. 'Ik blijf werken voor de bedrijven waar ik al jaren een heel nauwe band mee heb, waar er correct en eerlijk gewerkt wordt en er geen directe concurrentie is met Cassina. Ik mag dus zeker nog dingen doen voor Moroso, ik heb een installatie gemaakt voor 3M, doe nog buitenmeubilair voor Kettal en badkamers voor Laufen en Agape.'
En blijkbaar werkte ze de afgelopen weken ook voor Louis Vuitton. Want in de koffer van de witte BMW waarmee we na de fotoshoot naar de studio rijden, puilt er uit een plastic zak een lap gevlochten leder. 'We maken opnieuw een meubel voor de Objets Nomades-collectie van Louis Vuitton. We hebben alleen nog geen naam voor onze stoel. Heb jij misschien een idee?', vraagt Urquiola lachend. Die naam zou uiteindelijk 'Palaver Chair' worden. Hij prijkte tijdens het Salone del Mobile in het prachtige Palazzo Bocconi.
CEO van Spotify
Ze is zichtbaar opgelucht dat de fotoshoot een succes was, en dat ze nu even aan haar bureau kan gaan zitten. Dat bureau ligt vol stalen, fotoboeken en plannen. Een geordende chaos. De ruimte maakt een hoek zodat Zontone, ook architect bij Studio Urquiola, wel in dezelfde kamer zit, maar ze elkaar niet voortdurend zien.
Ongeveer 35 mensen werken hier in dit gerenoveerde pakhuis in het centrum van Milaan. Heel wat ontwerpers, maar ook een pak architecten. Want architectuur is een minstens even belangrijke activiteit van de studio. 'We zijn op dit ogenblik bezig met privévilla's in Melbourne en op Ibiza, appartementen in Londen, kantoortorens in Frankfurt, showrooms en toprestaurants. En de fabriek van Cassina. 'Voor het onlangs geopende hotel Cereno aan het Como-meer deden wij zowel de architectuur als het interieur. Op de avond van de opening was er het huwelijk van Daniel Ek, de CEO van Spotify. Hij had het hele hotel afgehuurd voor gasten als Mark Zuckerberg. Een fantastische avond', vertelt Urquiola, die zich boven even gaat frissen.
Daar woont ze met Zontone en hun elfjarige dochter Sofia. Die laatste was de belangrijkste reden om werk en privé in eenzelfde pand onder te brengen. 'Ik wilde de afstand verkleinen.' Al zal Sofia nog even moeten wachten om haar ouders te kunnen begroeten. Die hebben eerst nog een afspraak met Patrizia Moroso om daarna aan te schuiven aan een diner met klanten. 'We hopen rond middernacht thuis te zijn', lacht Zontone. 'En dan is het vandaag een normale, doordeweekse dag.'
Hoe ze dat hectische leven volhoudt, vraag ik Urquiola nog voor ik onze dag samen afsluit. 'Door op tijd aan te geven wanneer het genoeg is', knipoogt ze. Boodschap begrepen. Basta.
