Modefotograaf Willy Vanderperre | ‘Ik ben niet bang om een slechte foto te maken’

In januari 1999 shootten Vanderperre en Rizzo op een namiddag Robbie Snelders, een grungy adolescent met tattoos, een bomberjack en Dr. Martens. Het androgyne model was Simons’ muze, sinds hij meeliep op zijn fameuze ‘Black Palms’-defilé in 1997. Make-upartiest Peter Philips was erbij, die bewuste zondagnamiddag. Puur op intuïtie stylede Rizzo het model met een Mickey Mouse-T-shirt. Tot Peter Philips het idee kreeg om Mickey rechtstreeks op Snelders’ gezicht te maquilleren. De cartooneske ‘tattoo’ was een warholiaanse ode aan de eeuwige jeugd. Snelders – gestyled in zwarte Raf Simons-hoody – werd op slag een ambigu icoon van onschuld én rebellie. Vanderperre stuurde de impromptu fotoreeks naar V Magazine, dat de beelden in de zomer van 1999  meteen publiceerde in een dummy. 

Dat ene beeld zou – net als Mickey Mouse – icoonstatus krijgen. Het werd talloze keren gedeeld en belandde op de cover van het boek ‘The fourth sex’. Maar het werd vooral een tijdsbeeld van een ‘moment décisif’ in de Antwerpse mode­geschiedenis. Voor Vanderperre en Rizzo was de publicatie namelijk het begin van een indrukwekkende reeks ‘editorials’: modeshoots, gefotografeerd en gestyled voor invloedrijke bladen als Another Magazine, Dust, Dazed & Confused, i-D, Perfect, Vogue en W Magazine.

Dat (vaak onderbetaalde) artistieke werk leidde tot opdrachten voor (beter betaalde) campagnebeelden. In de eerste plaats voor Raf Simons’ eigen merk. Maar ook voor Simons’ latere werkgevers als Jil Sander, Dior, Calvin Klein en Prada. Bij elk van die etappes in Simons’ carrière schoot Willy Vanderperre de belangrijkste advertentiebeelden, samen met Olivier Rizzo. En dat is uitzonderlijk in de modewereld, waar creatieve teams bliksemsnel veranderen. ‘Ons parcours met Raf is uniek, dat besef ik maar al te goed. Ik ben hem daar eeuwig dankbaar voor’, zegt Vanderperre. ‘Maar hij zou nooit met mij blijven samenwerken als ik ter plaatse was blijven trappelen. Ik blijf mezelf heruitvinden. Net als de mode. En net als de jeugd.’

Simons, Rizzo en Vanderperre delen een obsessie voor jeugdcultuur. Dat smeedde hun band. Hun creatieve triumviraat is de rode draad doorheen Vanderperres expo ‘Prints, films, a rave and more…’, die op 27 april opent in het Antwerpse ModeMuseum. In het bijbehorende boek koos Vanderperre als motto ‘To Olivier, with whom it all began’. En daar is geen woord van gelogen.

De twee zijn de ‘Gilbert & George’ van de Belgische mode: net als het Britse kunstenaarsduo leerden ze elkaar kennen op de eerste dag van hun opleiding aan de Antwerpse Modeacademie in september 1989. Sindsdien delen ze leven en werk. Rizzo studeerde af in 1993, Vanderperre stopte na een jaar omdat hij ‘beter bleek in moodboards, foto’s en collages maken dan in een collectie ontwerpen’. De West-Vlaming focuste zich op fotografie, maar ook met die opleiding kapte hij na twee jaar, ‘omdat hij zijn eigen visuele taal beter autonoom kon ontwikkelen’. 

Olivier Rizzo en Raf Simons – ook een autodidact – leerden elkaar kennen toen ze beiden stage liepen bij de Antwerpse modeontwerper Walter Van Beirendonck. Vanderperre woonde al samen met Rizzo toen hij Simons voor het eerst ontmoette. ‘Op het terras van het Antwerpse kunstenaarscafé Witzli-Poetz­li meer bepaald. Olivier en Raf zaten er iets te drinken in de schaduw van de kathedraal. Ik kwam erbij zitten, maar zegde die avond geen woord tegen Raf. Ik luisterde alleen maar. De volgende dag klopte ik aan bij zijn studio, naast onze deur. We werden vrienden ever since’, vertelt Vanderperre. ‘Werken met vrienden is anders dan shooten voor een modemerk. Omdat je elkaar zo goed begrijpt, heb je maar weinig woorden nodig. Voor zijn campagnebeelden gaf hij ons complete creatieve vrijheid. In naam van onze vriendschap wil ik blijven verrassen, onverwachte beelden maken, ja, zelfs provoceren. Ik wil de eeuwige kunststudent zijn, die blijft zoeken naar nieuwe manieren om te fotograferen. Ik ben niet bang om een slechte foto te maken’, zegt hij. ‘De vriendschap met Raf overstijgt ons modewerk. Maar ons verhaal is wel vergroeid met Rafs eigen merk, dat hij in november 2022 opdoekte, na 27 jaar. Zonde, want wie vertaalde beter adolescentie en jeugdcultuur dan Raf in zijn eigen label? Volgens mij niemand.’

In de expotitel valt ook het woord ‘rave’. En dat is Vanderperre op het lijf geschreven: hij maakte er ontelbare mee in zijn leven. ‘Er is effectief een rave gepland na de opening, hou die avond dus maar vrij’, lacht hij. Richie Hawtin zal draaien op de pre-opening van Garage Klub, een nieuwe club in Antwerpen. Hawtin is trouwens de enige deejay die op de expo hangt én in het boek staat met zijn portret. ‘Ik wil eigenlijk ook met de tentoonstelling het gevoel van een rave evenaren’, zegt hij. Als in: een verheerlijking van jeugd en escapisme. Maar ook: een uiting van rauwe creatieve energie. Een vrijplaats voor creativiteit, rebellie en subversie. Een efemere happening, waar grenzen worden afgetast en overschreden.

Natuurlijk verwijst ‘rave’ naar Vanderperres eigen uitgaans­leven, waarin hij de grenzen ook graag aftastte. Clubben was een essentieel hoofdstuk in zijn ‘coming of age’. ‘Ik groeide op in Menen, tijdens de opkomst van de new beat en de grote discotheken. Schitterende momenten beleefde ik in clubs als Boccaccio, Fuse, Club 55, Café d’Anvers, At The Villa en de Catacombes. Die periode was heel intens. Ik heb er met volle teugen van genoten. Het echte ‘raven’ ben ik nog steeds niet verleerd. En avant-gardistische elektronische muziek passioneert me nog steeds evenveel. Ik leef heel graag in het nu, met nostalgie heb ik niets.’

Nochtans word je gedwongen om nostalgisch te zijn als je een mid-careershow moet samenstellen. Vraag maar aan fotograaf Stephan Vanfleteren, die er bijna aan onderdoor ging toen hij al zijn archieven moest doorpluizen voor zijn overzichtstentoonstelling ‘Present’ in 2019. ‘Noem het alstublieft geen retrospectieve expo. Ik leef nog, ik werk nog, ik ben nog lang niet uitverteld’, zegt Vanderperre. ‘De expo en het boek zijn geen greatest hits. Centraal staat de synergie tussen mij, Raf Simons en Olivier Rizzo. Plus ons editoriale werk voor modemagazines.’

Dat betekent concreet dat een pak beelden buiten de selectie viel. Zelfs portretten van wereldsterren, zoals rapper A$AP Rocky of acteur en gay-icoon Joe Dallesandro.

Naomi Campbell, FKA Twigs, Dave Gahan, Kylie Minogue, Frank Ocean, Tilda Swinton, Yoko Ono, Michelle Williams, Gigi Hadid en Lara Stone: Vanderperre kreeg ze allemaal voor zijn lens voor campagnes, portretten en editorials. ‘Gooi al die bekendste beelden samen en je hebt vanzelf een expo die een wow-effect zal opleveren. Maar ik wilde een andere invalshoek op mijn werk tonen’, zegt hij. ‘Sommige beelden hebben geen validatie meer nodig. Het is vaak sterker om zo’n iconisch beeld weg te laten dan het voor de zoveelste keer op te rakelen. Daarom bedachten we een aparte videoprojectie van 20 minuten voor alle beelden die niet in de flow van de tentoonstelling passen. Bijvoorbeeld de commerciële beelden, gemaakt in opdracht van merken. Die montage wordt een chaotische beeldenstorm, zoals de billboards op Times Square in New York. Een heel intense kijkervaring, die kriskras doorheen mijn oeuvre loopt.’ 

Voelen zijn beginbeelden zoals die ‘Robbie met Mickey Mouse-gezicht’ dan – 25 jaar later – niet gedateerd aan nu hij ze met de ogen van nu bekijkt? ‘Nee, eigenlijk niet. Trouwens, wat betekent dat, ‘gedateerd’? Dat er een datum op staat? Alles heeft zijn plaats in de tijd. Een goed beeld staat voor een tijdgeest. Als modefotograaf werk je in een cyclische branche die zich elk half jaar vernieuwt. De mode dateert automatisch. Zo blijft ze eeuwig jong. En dat stuwt mijn creativiteit vooruit.’

Ook al is jongeren(sub)cultuur nog steeds de belangrijkste inspiratiebron van Vanderperre, toch is hij zelf niet meer van de jongsten. ‘Ik heb geen moeite met ouder worden. Ik zal nooit moeten terugblikken op mijn leven en zeggen: had ik dát en dát vroeger maar eens uitgeprobeerd. Ik héb het gedaan en ik heb er heel hard van genoten’, zegt hij. ‘Ik wil niet eeuwig jong zijn, maar ik blijf wel geïnteresseerd in jongeren. Ik durf niet te beweren dat ik de jeugd begrijp, dat zou een extreem pretentieuze uitspraak zijn voor iemand van 52. De jeugd begrijpt de jeugd zélf niet. Maar ze is wel de motor van verandering in de wereld. Voor mij zijn jongeren de belangrijkste personen op aarde. Op mijn leeftijd ben ik vereerd dat ik nog met zoveel jonge mensen mag samenwerken, op de set of in de studio. Ik kom bijna dagelijks met hen in contact. Ik praat ermee, ik ben geïnteresseerd in hun leefwereld. Ze zien me als een vaderfiguur tegen wie ze alles mogen vertellen. Ik oordeel niet, ik luister en absorbeer. En ik verwerk mijn indrukken in mijn werk, zowel foto’s, video’s als films.’ Na zijn experimentele langspeelfilm ‘Heartlands’ uit 2022 focust Vanderperre zich momenteel op een tweede film, al werkt hij ook aan vrij fotografisch werk.

Zijn eigen jeugd bracht Vanderperre door in de West-Vlaamse grensgemeente Menen. Een ruige plek met grenscriminaliteit en marginaliteit. Zijn ouders waren hardwerkende slagers, hij een extraverte modefanaat in een katholieke school, op zoek naar zijn plek in de wereld. En die lag duidelijk niet in het diepe West-Vlaanderen, maar in Antwerpen. ‘Ik ben niet beschaamd over mijn afkomst. I was not born a Rockefeller. Ik heb in discotheken bijgeklust en hamburgers gebakken bij McDonald’s om centen bij te verdienen. Op mijn negende wist ik al dat ik iets artistieks wilde doen. Eerst was dat tekenschool, later modeacademie, omdat ik zo gek was op de mode van Jean Paul Gaultier en de Zes van Antwerpen. Ik ben mijn ouders dankbaar dat ze me nooit hebben verplicht om slager te worden.’ 

‘Mode was mijn manier om mijn identiteit vorm te geven en me uit te drukken. Tegelijk was het mijn afweersysteem tegen de harde buitenwereld. Nu is mode geen pantser meer voor mij. Ik val samen met mijn look. Als ik zin heb om in een rok rond te lopen, dan dóé ik dat gewoon. Ik trek me niks aan van wat mensen erover denken.’

Ook niet nu de maatschappij verrechtst en de agressie tegenover homo’s, transgenders en andere minderheden toeneemt? ‘Ik wil mijn eigenheid niet wegcijferen door gelijk welke politieke uitslag. Ik uit me zoals ik ben. Ik wil niet dat we bang moeten worden om te tonen wie we zijn. Angstig is echt het laatste wat we vandaag moeten zijn. Het platform dat ik krijg met mijn werk, gebruik ik graag om bepaalde zaken aan te kaarten. Ik wil mijn stem laten horen.’ 

Een ‘politiek kunstenaar’ wil hij zeker niet genoemd worden. Zelfs met het woord ‘kunstenaar’ heeft Vanderperre het moeilijk. Maar zijn werk is helemaal niet vrijblijvend. In ‘Heartlands’ – een rauwe ode aan de jeugd – verweefde hij de Black Lives Matter-beweging in een van de verhaallijnen van de jongeren. In een recente Amerikaanse podcast sprak hij zich openlijk uit tegen de restricties voor transgenders in een staat als Texas. Vanderperre nam eerder al stelling in over de Oekraïne-oorlog. En voor de expo werkte hij samen met çavaria, de Vlaamse belangenverdediger van lgbti+-mensen.

‘Als fotograaf wil ik me engageren. Mode is verankerd in de maatschappij. Het is een uiting van het nu, maar met het oog op de toekomst. Ik verwerk de wereld van vandaag in mijn foto’s, video’s en films. Dat is mijn taal. Ik wil er iets mee vertellen over de samenleving van vandaag en morgen. Mijn werk richt zich op de toekomst, niet op het verleden. Ik werk in het nu, maar ik streef naar een betere toekomst.’

Willy Vanderperre, ‘Prints, films, a rave and more…’, van 27 april t/m 4 augustus in het Antwerpse Modemuseum, momu.be

Het bijbehorende boek is uit bij Lannoo.