'Kijk naar die boom en denk de woning even weg. Je voelt je toch onmiddellijk weer een kleuter van vijf jaar oud? Je zou meteen zin hebben om in die eik te klimmen of aan de takken te bengelen?'
Wat? Een radicale betonvilla rond een honderdjarige eik.
Voor? Een koppel Vlaamse natuurliefhebbers.
Wie? AABE - Atelier d'Architecture Bruno Erpicum & Partners.
Waar? In de heuvels van Bousval, in de provincie Waals-Brabant.
Materialen? Beton, eik, glas.
Detail? Het beton is, gespreid over verscheidene dagen, in lagen in de bekisting gegoten, zodat de woning als het ware opgebouwd is uit jaarringen.
Architect Bruno Erpicum van AABE is lyrisch over het terrein in het Waals-Brabantse Bousval, waar hij deze betonwoning kon realiseren. Een radicaal ontwerp is het, dat letterlijk geworteld is in de omgeving. 'De opdrachtgevers kozen het terrein puur voor die prachtige honderdjarige eik, die beschermd is. Voor ons was het de uitdaging om een architecturaal antwoord te formuleren op zo'n prachtig stuk natuur.'
Erpicum en zijn bureau evolueerden de jongste 33 jaar naar een nederige architectuur, die één is met de natuur. En niet in competitie gaat met de omgeving. 'Daarom werken we graag met materialen die niet verslijten, maar mooier worden met de tijd. Veroudering wordt dan patina: een proces waar de natuur de bovenhand heeft. Als architect hebben we de plicht om zorgzaam te bouwen. Het is een kwestie van respect voor de natuur, voor de omgeving, maar ook voor de mensen die in het huis gaan wonen.'
Om de boom zo weinig mogelijk te storen, inspireerde Erpicum zich voor het basismateriaal op de schors van de boom. De textuur van de bast komt terug in de ruwe bekisting van het beton. De jaarringen van de boom vertaalt hij naar de lagen beton waaruit de woning is opgebouwd. 'Dat proces heb ik samen met mijn aannemers op punt gezet. Wel 50 stalen hebben we uitgeprobeerd', zegt hij. 'Elke dag goten we een laag van 30 centimeter beton in de bekisting. We vibreerden er heel lokaal een klein beetje mee. De volgende dag stortten we opnieuw een laag erbovenop. Zo groeide stelselmatig de woning, als een boom met jaarringen. Soms vloeiden de lagen in elkaar over, soms ontstonden er oneffenheden. Maar dat ontdekten we pas als we de bekisting er afhaalden. Een heel boeiend proces, als een sculptuur die je afgiet in brons. Het resultaat mag er zijn: het landschap wint van het huis. Mijn architectuur is een oefening in het wegcijferen van de mens ten opzichte van de natuur. Het lijkt extreem simpel, maar om die eenvoud te bereiken, heb ik al een lange weg afgelegd.'
Constructief was het 'jaarringenbeton' helemaal niet zo sterk als standaard gegoten betonwanden. Daarom schakelde Erpicum een rist ingenieurs in om de draagkracht van de steunmuren goed te berekenen. 'Ook alle technische voorzieningen en buizen zijn verwerkt in die betonwanden. Dat vergde ook een alternatieve aanpak, door de bijzondere muuropbouw.'
Buiten en binnen komen dezelfde materialen terug: beton, eik en glas. Zo trekt Erpicum het landschap op een tactiele manier binnen in het huis. Ook in het interieur zocht hij naar een nieuw vocabularium, dat bij zijn spaarzame architectuur past: zonder plinten, zonder scharnieren, zonder deurgrepen. 'Dertig jaar geleden had ik dit huis niet kunnen ontwerpen. Een woning nog verder uitpuren is een uitdaging, al ben ik ermee bezig in de duinen van Oostduinkerke. Wanneer wordt het een sculptuur en geen huis?'