Vergeet Le Corbusier en Charlotte Perriand: hier is de nieuwe lichting designiconen

Van alle klassiekers lijdt de Eames Lounge Chair wel het meest aan overkill. Over het comfort en de looks kunnen we geen kwaad woord zeggen, maar op originaliteit scoort deze lederen palissanderkuip niet bijster hoog. Zo anders is de P40 van Osvaldo Borsani: óók een lounge chair, óók midden jaren 50 ontworpen, óók comfortabel en óók nog in productie.

Maar een minder gevraagde figurant in statusinterieurs. Dat zal veranderen. Tenminste, als het aan zijn kleinzoon ligt, want die trekt stevig aan de kar om Borsani postuum de roem te geven van diens tijdgenoten Giò Ponti en Achille Castiglioni. Terecht, want met zijn merk Tecno stond hij aan de wieg van de industriële revolutie in de meubelsector.

Net zoals we Vitra moeten bedanken voor de vulgarisering van het meubilair van Charles & Ray Eames, moeten we de Franse interieurarchitect Pierre Yovanovitch ‘merci’ zeggen: hij leerde ons het werk van Axel Einar Hjorth (1888-1959) kennen. De Zweedse meubelmaker wordt ‘de voorloper van het Zweeds modernisme’ genoemd, maar tot voor kort rekenden alleen kenners hem tot de belangrijkste ontwerpers van Scandinavisch design.

Hoewel Hjorth ook luxueuze stukken maakte, bijvoorbeeld voor filmster Greta Garbo, haalt Yovanovitch er het liefst de poverste en rauwste stukken uit de jaren 20, 30 en 40 uit. Ook in Axel Vervoordts interieurs zie je Hjorths ‘understated’ stukken af en toe opduiken.

Laag bij de grond, geen armleuningen en een hoog ‘plof’-gehalte: de Togo is een waar seventies-icoon dat helemaal past in de toenmalige cocooning-zitputfilosofie. De Fransman Michel Ducaroy brak met het klassieke sofaconcept van een onderstel met kussens bovenop, want zijn Togo is eigenlijk één groot kussen. Een zitzak-de-luxe, zeg maar.

De houten taboeretjes van Charlotte Perriand en Pierre Chapo lijken niet alleen op elkaar, ze zijn ook allebei geïnspireerd op primitieve melkkrukjes. Toch is de kans groter dat u thuis het krukje van Perriand hebt: de Méribel wordt al sinds 2011 gere-editeerd door Cassina.

Chapo’s oeuvre is pas recenter herontdekt. Door de hoge prijzen voor vintage stukken van Perriand en Prouvé steeg de jongste jaren ook de marktwaarde van Chapo. Pierres zoon, Fidel, herbegon inmiddels de meubelproductie van zijn illustere vader.

‘Het Corbusier-zeteltje’, heet het in de volksmond. Maar die mond spreekt niet altijd de waarheid, want een van de bekendste zetelontwerpen ooit kwam in 1928 eigenlijk uit de koker van het trio Le Corbusier, zijn neef Pierre Jeanneret én hun pas aangeworven medewerkster Charlotte Perriand.

De armstoel is architectuur om op te zitten: een buismeubel met een metalen draagstructuur, waar de kussens als ‘muur’ en ‘vloer’ fungeren. In 1965 verwierf Cassina de rechten om (onder meer) dit icoon van Le Corbusier te produceren. De credits voor Jeanneret en Perriand kwamen pas later. Sindsdien is de zetel een veilige publiekslieveling voor al wie een interieur met architecturale knipoog wil.

Het Kopenhaagse restaurant dat in 1958 aan Poul Henningsen vroeg om een lamp te ontwerpen, moet tevreden zijn geweest: de collab heeft een legende gebaard. Het geniale: de 75 ‘artisjokblaadjes’ leiden ertoe dat er overal licht is, zonder dat de lamp recht in je ogen kan schijnen. Het glanzende koper staat chic en de lamp heeft zelfs een culinaire naam.

Maar wij hebben artisjok toch liever op ons bord dan boven onze tafel. De Artichoke - een enorme plaatsvreter trouwens - is een groot Scandi-cliché geworden. Enter: de Lariat van de New Yorkse Apparatus Studio die óók weet wat shinen is. Lariat rolt met zijn spierballen als het aankomt op materiaalgebruik: een grote druppel geëtst matglas bengelt aan een koord van geweven messing.

De Fins-Amerikaanse architect Eero Saarinen zag het als zijn missie om de ongecontroleerde chaos onder de eettafel te counteren. Want telt u maar eens op: acht stoelen met elk vier poten aan een tafel die ook nog eens minstens vier poten telt: dat zijn veel poten bij elkaar. Dus lanceerde hij bij het Amerikaanse Knoll de Pedestal-collectie, met onder meer de ronde Tulip-tafel.

De Eros-tafel van de Italiaanse architect Angelo Mangiarotti (1921-2012) lijkt qua vorm op de Tulip, alleen is deze tafel robuuster van look, met dank aan de volledige uitvoering in natuursteen. Ze past dan ook beter in hedendaagse interieurs, waar designs over het algemeen almaar zwaarder en bruter worden.  

Toen de hype voor mid-century Scandinavisch design 15 jaar geleden begon, was Poul Kjærholm (1929-1980) een van de knuffeldenen. Zijn PK22 groeide uit tot een van de eerste iconen van goede smaak van de 21ste eeuw. De mooiste stukken hebben natuurlijk vintage patina, maar Fritz Hansen - waarvoor Kjærholm korte tijd werkte - maakt sinds 1982 ook gewoon nieuwe exemplaren.

Fritz Hansen nam de productie over van Ejvind Kold Christensen, waar de Deen tot aan zijn dood in 1980 mee samenwerkte. Zelfs onder Scandi-fans is het clubje Kjærholm-Jacobsen-Aalto wat cliché geworden, zij kijken nu naar minder evidente namen als Børge Mogensen, Peder Moos of Axel Einar Hjorth. Wat is dan het hedendaagse equivalent van de PK22? Wij wedden op kantoorstoelen die Pierre Jeanneret (1896-1967) ontwierp voor de administratieve gebouwen in het Indiase Chandigarh.

In 1962 was de booglamp Arco, het bekendste ontwerp van de Castiglioni-broers, niets minder dan revolutionair. Niet alleen had de lamp een vorm die we nooit eerder hadden gezien in de verlichtingssector, ze loste ook een prangend probleem op. Hoe de tafel of woonkamer verlichten zonder dat er een lichtpunt was in het plafond?

Vandaag is dat lichtpunt allang geen probleem meer. En ook de sixties-retrohype ligt al even achter ons. Een meer eigentijdse klassieker zou weleens de IC van Michael Anastassiades kunnen zijn, een hoekige vloerlamp waarop de bolvormige lichtbron lijkt te balanceren. Dat poëtische balanceren is een handelsmerk van Anastassiades, een in Londen gevestigde Cyprioot die ooit nog aan de bak kwam als yogaleraar.

Overdag zomaar eventjes gaan liggen, tot voor enkele weken was dat voor de meesten onder ons ondenkbaar. Sinds de quarantaine wint het concept van een ‘daybed’ aan relevantie, tijd dus om de klassiekers te vergelijken. Het Barcelona-daybed werd in 1930 door Ludwig Mies Van der Rohe ontworpen nadat de gelijknamige fauteuil voor het Duitse paviljoen op de wereldtentoonstelling van Barcelona op gejuich werd onthaald.

Vandaag applaudisseren we iets minder, omdat het gecapitonneerde leder 90 jaar later niet langer datzelfde vooruitstrevende karakter uitstraalt. Bijna het tegenovergestelde van de zeer aanwezige lederen bekleding van het Barcelona-dagbed is de doorzichtige draadstructuur van het Wire S-dagbed. Een ontwerp van het Belgische designduo Muller Van Severen. Het Wire S-dagbed bestaat zowel in een platte versie als in een schommelexemplaar.

Geen slecht woord over Arne Jacobsen. Wat hij in 1958 met het Radisson SAS Royal Hotel in Kopenhagen bereikte, was zijn tijd ver vooruit. Jacobsen zag het hotel als een gesamtkunstwerk waarin hijzelf alle details vormgaf. En daar hoorden ook nieuwe stoelen bij. Maar liefst twee absolute designklassiekers ontstonden in die Deense lobby: de Egg Chair en de Swan Chair. Twee stoelen die door Fritz Hansen nog steeds als zoete broodjes worden verkocht.

En laat daar nu net het schoentje wringen: we zien ze té veel. De Egg en de Swan zijn het slachtoffer van hun commerciële succes. Ze zijn de ‘zekere keuze’ geworden, niet een keuze die getuigt van pit en persoonlijkheid. Dat is de Roly Poly des te meer. Deze stoel werd ontworpen door de Londense Faye Toogood. In een vorig leven richtte ze als interieurstyliste beursstands in voor Tom Dixon en vitrines voor het luxewarenhuis Liberty.

Is het een kruk? Is het een bijzettafel? Is het een stoel? Ja, ja en ja. Het kistje dat Le Corbusier ontwierp in 1952 voor zijn Zuid-Franse vakantieverblijf ‘Cabanon’ is het allemaal. Alleen: we zijn het eerlijk gezegd beu gezien. Een vervangsuggestie: de Candy Cubes van de Rotterdamse Sabine Marcelis.

Deze zoetgekleurde zeepachtige blokken van giethars hebben doorzichtige, bijna lichtgevende randen die een magische gloed creëren en de blokken laten balanceren tussen transparant en ondoorzichtig. ‘Het mag er simpel uitzien, technisch is zo’n kubus moeilijk te maken. Het gegoten hars komt ruw uit de mal. Pas door dagenlang handmatig polijsten krijgen de Cubes hun gladde perfectie die ze zo speciaal maakt’, aldus Marcelis.