Paddenstoelen zijn met stip de nieuwe favoriet van foodies, modeontwerpers en designers. Zal de paddenstoelenboom ons milieu redden?
Er kwam bijna geen eind aan. Foto na foto van blije gezichten en geforceerde poses tussen gigantische vliegenzwammen die als vleermuizen omgekeerd aan het plafond hingen. Nee, de Instagrammers waren niet in 'Alice in Wonderland' beland, maar in de Fondazione Prada in Milaan.
De Duits-Belgische kunstenaar Carsten Höller, een van de favoriete kunstenaars van Miuccia Prada, installeerde er enkele maanden geleden zijn kunstwerk 'Atlas'. Höller, een voormalige wetenschapper, is gefascineerd door de wonderlijke verschijning van de paddenstoel.
Hij is niet de enige. Paddenstoelen zijn vandaag alomtegenwoordig in de foodie-, mode- en designwereld. Kunstliefhebber Jonathan Anderson, creatief directeur bij Loewe en bij zijn gehypte eigen merk J.W. Anderson, vroeg aan de in Brussel wonende Fransman Martin Belou of hij zijn installatie 'Les Hors D'Oeuvres' mocht tentoonstellen tijdens de presentatie van zijn herfst- en wintercollectie 2018. Resultaat: Alexa Chung en co. die toekeken hoe de modellen paradeerden rond een podium van gips en paddenstoelen.
Gesteelde-lakzwamlimonade
Zwammen zijn het nieuwe superfood. Maar ook een gamechanger voor de designwereld én voor het milieu.
Als er één schuldige valt aan te wijzen voor de nieuwe 'fungi fever' - paddo's en creatievelingen zijn door de eeuwen al vaker een beproefd recept gebleken - dan is het wel Faye McLeod, de visual creative director bij het luxeconcern LVMH. Ze creëerde voor de indrukwekkende multisensoriële tentoonstelling 'The Flipside', afgelopen lente in het Londense luxewarenhuis Selfridges, enkele installaties. In een leegstaande verdieping installeerde ze feeërieke, hangende eilanden vol wilde, beschilderde zwammen.
Inspiratie vond McLeod tijdens een eerdere trip naar California, waar ze 'mushroom lattes' dronk en een lezing bijwoonde van Paul Stamets, een mycoloog ofwel zwammenkenner die over de helende krachten van paddenstoelen predikt.
'Mushroom-lattes' en 'helende krachten', dat leest u goed. In Venice Beach, een chique bohemienbadplaats nabij Los Angeles, serveert The Shroom Room een gesteelde-lakzwamlimonade, cordyceps-lattes en pruikzwammatcha. De Amerikaanse supermarktketen Whole Foods riep in haar jaarlijkse trendrapport 2018 uit tot het jaar van de paddenstoel. En ook in cosmetica zijn paddenstoelen het nieuwe it-ingrediënt. De claim: de traditionele Chinese geneeskunde gebruikt al eeuwenlang champignons, dus moeten ze wel goed zijn voor de gezondheid.
Aanhangers van die Chinese geneeskunde geloven dat niet-giftige paddenstoelen zuiverend werken voor lever en nieren. Believers poneren zelfs dat ze het immuunsysteem versterken en helpen bij stress. Weinig daarvan is bewezen. Maar dat houdt ondernemers als Timothy Ferriss, de auteur van 'The 4-Hour Workweek' en partner in het bedrijf Four Sigmatic Mushroom Coffee, niet tegen om te poneren dat zijn mentale uithoudingsvermogen, focus en energie te danken zijn aan een dagelijkse dosis paddenstoelenpoederextract.
De Amerikaanse superfoodverkoper Four Sigmatic zag zijn jaarlijkse groei intussen verdrievoudigen en verkoopt drankjes en poeders in meer dan duizend winkels wereldwijd, Volgens het consultingbedrijf Grand View Research zullen paddenstoelenextracten tegen 2022 goed zijn voor een markt van 43 miljard euro.
De trend maakte intussen de oversteek naar Europa. In de Londense healthbar London Juice Company serveert oprichtster Charisse Baker verschillende mushroomlattes en chocolademelk met paddenstoelenextract. Al is het misschien even gezond en minder duur om geregeld wat extra shiitake en champignons (veel van de hippe zwammen vallen niet rauw te eten) op het menu te zetten. Die bevatten sowieso veel mineralen en vitamine B.
Kweek-het-zelflamp
Champignons staan bij het nieuwe restaurant Blue Park Kitchen in New York wel op het menu, al focust het liever op duurzame vis en groenten. De paddenstoelen vind je vooral onder het zitvlak van de Wall Street-clientèle. De krukjes in het restaurant zijn namelijk gemaakt van mycelium of zwamvlokken, een dicht netwerk van zwamdraden waaruit later paddenstoelen groeien.
Nee, klanten zitten niet op levende paddenstoelen. Ecovative, het New Yorkse bedrijf dat de stoelen mee produceert, laat de zwamvlokken een kleine week in speciale mallen groeien op landbouwafval. En voor ze naar de klant vertrekken, worden ze in een grote droogoven 'gebakken'.
Mycelium is een gamechanger voor de designwereld én het milieu. Er zijn geen meststoffen noch toxische stoffen nodig om ze te kweken. Er is amper water nodig om myceliumproducten te maken. En ze zijn goedkoop. Daarom is mycelium een uitstekende plasticvervanger.
Steeds meer designers en architecten beseffen dat. De New Yorkse ontwerpster Danielle Trofe gebruikt de zwamvlokken van Ecovative om als eerste ooit een 'grow-it-yourself'-lampencollectie op de markt te brengen. De kit bestaat uit een zak myceliumsubstraat - paddenstoelvlokken, dus - en een gietvorm waarin je de lampenkap kunt kweken. En natuurlijk ook een tafelstandaard en een lamp.
Designer Jonas Edvard maakt er stoeltjes en lampen mee. Het architectenbureau The Living liet een toren van myceliumbakstenen optrekken op de binnenplaats van het MoMA PS1 in New York. In februari komt de toren naar het Centre Pompidou in Parijs. Het is kunst, maar ook een experiment over de toekomst van het materiaal.
In België bestudeert ingenieur Elise Elsacker als onderdeel van haar doctoraat aan de Vrije Universiteit Brussel de toepassingen van mycelium in architectuur met behulp van 3D-printing. De techniek zou onder meer gebruikt kunnen worden voor tijdelijke paviljoenen, noodopvangplaatsen en als isolatiemateriaal.
Paddenstoelenleder
Mycelium is het materiaal van de toekomst, vindt ook Maurizio Montalti, de oprichter van het designbedrijf Officina Corpuscoli, dat in samenwerking met kunstenaars en designers fungimaterialen onderzoekt. Montalti cureerde de tentoonstelling 'Fungal Futures', een poëtisch overzicht van huidige en toekomstige myceliumprojecten dat nog tot 18 november te zien is in De Wereld van Kina in Gent. Zo zie je er potten die Montalti zelf ontwierp, maar ook een jurk van de Nederlandse ontwerpster Aniela Hoitink, gemaakt van uiterst dunne plakken in het lab gekweekt mycelium.
Ook de ecologisch bewuste ontwerpster Stella McCartney trekt de mycelium-kaart. Zij toonde afgelopen lente een prototype van de 'Falabella 1'-tas, gemaakt van 'myceliumleder' in samenwerking met Bolt Threads. De tas is nog tot eind januari volgend jaar te zien in het Victoria and Albert Museum in Londen. Op de commercialisering van de tas is het nog wachten. McCartney en Kering, het moederbedrijf van haar modemerk, houden de lippen stijf op elkaar. Begin deze maand lanceerde Bolt Threads wel al een luxueuze tas van paddenstoelenleder via Kickstarter, ontworpen in samenwerking met het Amerikaanse merk Chester Wallace.
De Californische start-up Bolt Threads haalde onlangs nog 123 miljoen dollar op. Volgens hen zijn de voordelen van 'myceliumleder' legio. Er hoeven geen dieren voor te sneuvelen, bij het looien komen er minder chemische stoffen aan te pas. Plus: het materiaal is bioafbreekbaar. Wie de handtas ooit beu raakt, hoeft niet naar de kringloopwinkel. Je composteert ze gewoon in je tuin.
Dit artikel verscheen op 26 september 2018 en selecteerden we opnieuw naar aanleiding van ‘World Earth Day’ op 22 april 2019.