Een primeur voor degenen die hun luxe liever in het lab gekweekt zien. Voor het eerst is er een horloge met een bandje van spinnenzijde op de markt, dankzij het Duitse biotechbedrijf AMSilk en de Zwitserse horlogemaker Omega. En binnenkort moet spinnenzijde ook de cosmetica- en modewereld veroveren. Zonder dat daar echte spinnen aan te pas komen.
Een mededeling voor de arachnofoben die bij het zien van het woord 'spinnenzijde' de bladzijde al meteen willen omslaan: in dit artikel komen amper spinnen voor. Meer zelfs, spinnenzijde, een veelbelovend materiaal uit de biotechwereld, wordt níét door echte spinnen gemaakt, maar in het lab gekweekt.
Horlogefans die het niet zo voor spinnen hebben, kunnen dus opgelucht ademhalen en zonder problemen het uit spinnenzijde geweven bandje voor de nieuwe Speedmaster- en Seamaster-horloges van Omega over de pols schuiven.
De Zwitserse horlogemaker sloeg onlangs de handen ineen met het Duitse biotechbedrijf AMSilk voor een nieuw, limited edition NATO-horlogebandje. Zo'n NATO-horlogeband is al decennialang een onderdeel van de officiële militaire uitrusting - vandaar de naam NATO.
Het bandje bestaat uit stof, zodat het zelfs comfortabel blijft aanvoelen wanneer het nat wordt. Het AMSilk-model is evenwel niet gemaakt van gewoon textiel, maar van spinnenzijde (een synoniem is biostaal), in combinatie met een synthetisch polymeer. Een primeur.
'Spinnenzijde is ideaal voor zo'n horlogeband', zegt Jens Klein, de CEO van AMSilk. 'Het materiaal is sterk, flexibel, licht én vriendelijk voor de huid.'
Kogelwerend
U heeft het waarschijnlijk al eens van ver (eventueel met de hulp van een bezem) aanschouwd: een spin die rustig aan een zelfgesponnen draadje hangt te bengelen. Dankzij die 'levenslijn' staan de beestjes in constante verbinding met hun web en kunnen ze snel ontsnappen. Om dat gewicht te dragen, zijn de draden erg sterk en flexibel, en volgens sommigen zelfs harder en weerbarstiger dan staal of kevlar.
Dat 'bewees' de Nederlandse onderneemster en kunstenares Jalila Essaïdi enkele jaren geleden al, toen ze een stuk kunsthuid ontwikkelde door menselijke huidcellen met synthetische spinnenzijde te laten vergroeien. Bij schietproeven raakten kogels niet door de kunsthuid heen.
Spinnenzijde is dus ideaal voor wie een stevig materiaal wil produceren. Waarom kweken we dan niet en masse spinnen om hun spinrag te oogsten? Simpel: de beestjes zijn te agressief. Spinnen kun je niet, zoals pakweg varkens of kippen, in een kleine ruimte opsluiten. Ze zouden elkaar letterlijk opvreten.
Daarom proberen wetenschappers en biotechbedrijven al jaren de code van spinnenzijde te kraken. De idee: wie erin slaagt 'spider silk' in het lab te fabriceren en te commercialiseren, kan daar flink, euh, garen bij spinnen.
Veganistische spinnenzijde is eigenlijk niet meer dan een in het lab gekweekte proteïne. Die ontwikkelt zich tijdens een gistingsproces dat vergelijkbaar is met het brouwen van bier (denk: water, gist en suiker), hoewel er hier wel genetisch gemodificeerde bacteriën aan te pas komen. Daarna wordt de proteïne, een vloeibare witte substantie, tot vezels gesponnen.
In het weekblad Science kondigden het Canadese Nexia Biotechnologies en de U.S. Army Soldier Biological Chemical Command, een afdeling van het Amerikaanse leger die zich bezighoudt met onderzoek naar en gebruik van chemische wapens, in 2002 aan dat ze de code van het spinrag hadden gekraakt en als eerste spinnenzijdevezels in het lab hadden gefabriceerd.
Ook onderzoekers van het Amerikaanse Massachusetts Institute of Technology (MIT) gebruikten genetisch aangepaste bacteriën om vegan spinnenzijde te maken. Aanvankelijk waren die kunstmatige vezels nog lang niet zo sterk als natuurlijke spinnenzijde, maar daarin komt geleidelijk verandering. In de toekomst zou de kunstvezel zelfs sterker kunnen zijn dan echte spinnenzijde.
Bij AMSilk gaan ze er in ieder geval prat op dat hun kunstzijde niet alleen vegan en biologisch afbreekbaar is, maar ook minder energie-intensief en veel duurzamer dan polyester, dat van petroleum wordt gemaakt. Bovendien, zo vermelden de bedrijven, worden er tijdens het maken van deze zijde geen zijdewormen levend vergast of gekookt.
Stella McCartney
Een handvol modemerken ondernam al een poging om vegan spinnenzijde te gebruiken. Zo lanceerde het Duitse AMSilk al een prototype van een biologisch afbreekbare schoen van biostaal, in samenwerking met sportartikelengigant Adidas.
Het Japanse Spiber maakte samen met het outdoormerk The North Face een parkaprototype van spinnenzijde. En onlangs kondigde het bedrijf achter het fleecemerk Polartec aan samen met Kraig Biocraft Laboratories kleding van spinnenzijde op de markt te brengen, hoewel daar nog geen exacte datum op werd geplakt.
Verder staat de Amerikaanse start-up Bolt Threads, die eerder al een luxueuze tas van paddenstoelenleder lanceerde. Zijn 'Microsilk'-spinnenzijde werd door de ecologisch bewuste ontwerpster Stella McCartney al gebruikt in een collectie jurken.
Clean beauty
Daar stopt het niet. Van shampoo tot kleding en zelfs vliegtuigen: volgens voorstanders kan spinnenzijde de wereld veranderen.
'In de cosmeticabusiness is er nu al heel veel vraag naar veganistische, duurzame en ethisch geproduceerde materialen', zegt AMSilk-CEO Klein. In april verkocht het Duitse bedrijf zijn cosmeticapoot - die al spinnenzijdeproteïnen leverde voor vijftig cosmeticaproducten - aan de Zwitserse parfum- en aromagroep en marktleider Givaudan.
Spinnenzijde wordt níét door echte spinnen gemaakt, maar in het lab gekweekt.
Producten op basis van spinnenzijdegel kunnen een zijdeachtige textuur geven aan de huid en het haar, aldus Klein. Ze laten zuurstof door én zijn antiallergeen, menen Givaudan en AMSilk, die er nog aan toevoegen dat de vraag naar 'clean beauty'-producten stelselmatig toeneemt. Volgens AMSilk is zijn in het lab gefabriceerde spindraad zo compatibel met het menselijke lichaam dat het er in de toekomst zelfs silicone implantaten mee wil bekleden.
Ook het Californische bedrijf Spidey Tek wil mee profiteren van die vraag en lanceerde afgelopen maand een reeks huidproducten met spinnenzijdeproteïne, die het lekker hyperbolisch aanprees als een soort modern wondermateriaal. 'Het is ongelooflijk hoe de 'spider silk'-proteïne kleine imperfecties in de huid opvult', aldus Roberto Velozzi, de CEO van Spidey Tek.
Wat spider silk nog zoal kan? Het smelt niet snel. Daarom is ook het Amerikaanse leger heel erg geïnteresseerd in spinnenzijde. Net zoals vliegtuigbouwer Airbus. 'AMSilk werkt samen met Airbus om een composietmateriaal te ontwikkelen dat de koolstofvezel aan de buitenkant van vliegtuigen tot op zekere hoogte zou kunnen vervangen', aldus Klein. 'The sky is the limit.'