Stervoetballer Zlatan Ibrahimovic dommelt erop in. De 'Vividus', met 119.000 euro het duurste bed ter wereld, viert zijn tiende verjaardag. Sabato ging op zoek naar het slaapkamergeheim van producent Hästens in Zweden. 'Ik wil niet hautain klinken, maar in de wereld van de bedden is er ongelooflijk veel crap.'
Toen stervoetballer Zlatan Ibrahimovic in 2001 getransfereerd werd van het Zweedse Malmö FF naar het Nederlandse Ajax, haalde die niet alleen met de transfer zelf de krantenkoppen, maar ook met de verhuizing van zijn bed. Ibrahimovic stond erop dat ook zijn 'Hästens' mee mocht naar Nederland.
Wanneer ik het atelier van de beddenfabrikant in Köppin, een stadje op zo'n uur rijden van Stockholm, binnenkom, zijn paardenstaarten het eerste wat ik zie. Een arbeider haalt gewassen en gekamde paardenstaarten door een machine. Het toestel verwarmt het paardenhaar, waardoor het begint te krullen. Op die manier kan het paardenhaar gebruikt worden als vulsel voor de matrassen. Leuk detail: alleen het middelste deel van de staart, waar de haren het sterkst zijn, is bruikbaar. Na een kwartier is de stapel gekruld paardenhaar niet meer te overzien.
Het is een bijna symbolisch begin van mijn trip. De naam Hästens komt van 'häst', Zweeds voor 'paard'. Het bedrijf, dat in 1852 werd opgericht door Pehr Adolf Janson, begon als manufactuur voor zadels en - in beperkte mate - matrassen. Dat bleef zo tot na de Eerste Wereldoorlog, toen de auto het edelste aller dieren langzaam begon te verdringen, waarna het bedrijfje een volwaardige producent van matrassen én de bijbehorende bedden werd. Toch blijft ook nu nog het paard - en meer bepaald zijn staart - een belangrijke rol spelen voor de fabrikant. 'We werken alleen met natuurlijke materialen', vertelt CEO Jan Ryde, de vijfde generatie van Hästens-eigenaren. 'Behalve paardenhaar, dat van nature isoleert en vocht absorbeert, zit er in de matrassen ook katoen en wol. Materialen die niet alleen voor een natuurlijke temperatuurregeling zorgen, maar ook niet statisch geladen zijn, wat het risico op psychische ziekten aanzienlijk vermindert - ja, daar is écht onderzoek naar gedaan! Weet je, als het op kleren aankomt, houden we niet van synthetische materialen, waarom zouden we het dan voor ons bed wél doen?'
Rolls-Royce
Wat verder in het atelier zie ik hoe ijzeren veren met touwtjes aan elkaar worden verbonden, een werk waarmee een ambachtsman al snel meer dan een dag kwijt is. Een andere arbeider schaaft met de hand het hout van het frame - dat overigens niet zichtbaar is in het eindproduct - precies zoals hij met een dure designtafel zou doen. De man vertelt me dat er in totaal 320 manuren kruipen in één Vividus, de Rolls-Royce onder de bedden en met 119.000 euro naar verluidt 's werelds duurste bed.
Als het op kleren aankomt, houden we niet van synthetische materialen. Waarom zouden we het dan voor ons bed wél doen?
Het Vividus-idee ontstond zo'n tien jaar geleden. 'Veel klanten kochten toen ons 2000T-bed, dat 25.390 euro kostte', zegt topman Ryde. 'Maar ze lieten ons tegelijkertijd weten: 'Als je ooit een nóg beter bed maakt dan dit, kopen we het meteen.' Toen ik die opmerking almaar vaker begon te horen, dacht ik: waarom zouden we dat niet gewoon doen? Dus werden er plannen gemaakt voor een product waarvoor geen enkele beperking gold, noch in kostprijs, noch in materialen, noch in manuren of wat dan ook. Ik kreeg gelijk: het Vividus-bed werd, ondanks zijn prijskaartje, een instantsucces.'
Drie jaar geleden werd het frame van het Vividus-bed nóg verder verbeterd. Maar is dit nu echt het beste bed ter wereld? Zijn er dan geen hightechbedden die nóg beter zijn? Ryde schudt het hoofd: 'Research heeft uitgewezen dat een mens het best slaapt in een bed dat van traditionele materialen is gemaakt. Geloof me, als er betere middelen voorhanden waren, zouden we die wel gebruiken.'
Liefje achterna
De anti-hightechfilosofie kenmerkt het bedrijf van Ryde in al zijn geledingen. In het atelier lijkt de tijd stil te staan. 'In tegenstelling tot veel andere bedrijven mag het er hier traag aan toe gaan', vertelt de Zweedse pr-vrouw van Hästens niet zonder trots. 'Het belangrijkste is dat we kwaliteit afleveren.'
En daarvoor zorgde Jan Ryde toen die in 1988 aan het hoofd kwam van het bedrijf. Als 25-jarige besloot Ryde zijn carrière als 'associate professor' aan de technische universiteit van Linköping op te geven en zich volop met het familiebedrijf in te laten. Al speelde er ook een andere reden mee. 'De belangrijkste reden waarom ik de brui gaf aan mijn universitaire loopbaan was dat ik verliefd was geworden op een meisje dat hier in het atelier werkte. We trouwden en kregen vier kinderen. We zijn intussen gescheiden, maar ze zit nog altijd in de raad van bestuur.'
Ryde gaf de onderneming een tweede adem en koos resoluut voor het hoogste marktsegment. 'Ik ben opgegroeid in de sixties en seventies en hoorde aan tafel constant de gesprekken van mijn ouders. Steevast ging het erover hoe ze het bedrijf konden laten overleven. Het was een kleine firma op dat moment, ze hadden welgeteld 22 mensen in dienst. Als het een beetje meezat, produceerden ze één bed per dag. De werknemers vochten er bijna voor wie wat mocht doen. (lacht) Ze gebruikten toen al wel de beste materialen, maar bedden vormden slechts een klein gedeelte van de productie. Ze maakten vooral bedden voor hotels, maar bijvoorbeeld ook kussens en quilts.'
Kapitale fout
Volgens Ryde was Hästens vooral een schoolvoorbeeld van hoe het níét moest. 'Toen ik hier aankwam, was het bedrijf in handen van mijn moeder en haar twee zussen. Maar het was mijn vader die de lijnen uitzette. Onder diens leiding had de firma enorm gediversifieerd, terwijl ik voor het tegenovergestelde wilde gaan. Ik bezocht onze winkels, en daar vertelden ze me allemaal dat vooral de bedden goed in de smaak vielen.' Toch moest Ryde nog lange tijd opboksen tegen zijn ouders, die de kleinschaligheid van het bedrijf wilden bewaren en niet durfden in te zetten op dure producten. 'Geloof me, mijn vader was in het begin echt niet enthousiast dat ik hier kwam werken. Hij was het altijd gewend geweest om de baas te zijn en ineens kwam er hier een jonge snaak die alles wilde omgooien. De eerste twee jaar waren we het lang niet altijd eens, maar we hebben uiteindelijk nog 25 jaar goed samengewerkt. Ik snapte hem wel, hoor: het moet niet leuk zijn geweest dat ik zijn tactiek openlijk in vraag stelde. Maar ze maakten wat mij betreft een kapitale fout: ze bleven maar geloven dat onze bedden te duur waren.'
Ryde bewees dat hij het bij het rechte eind had: de eerste tien jaar nadat hij het voor het zeggen kreeg, groeide de omzet met meer dan 60 procent per jaar. In de jaren 90 was vooral Zweden verantwoordelijk voor de groei, sinds de millenniumwissel wordt er ook volop ingezet op het buitenland. Met indrukwekkende gevolgen ook voor het personeelsbestand: in vergelijking met het eind van de jaren 80 is het aantal personeelsleden vertienvoudigd.
Onder de werknemers bevinden zich intussen ook de twee oudste zonen van Jan Ryde. De opvolging is dus verzekerd. 'Alleen mijn twee jongste kinderen willen nooit bij Hästens werken', vertelt de topman al lachend. 'Ze zijn bezig met muziek en voetbal. Ach, ze zijn pas 17 en 19, wie weet verandert dat nog wel.'
Zeven jaar sparen
Hästens is al tientallen jaren hofleverancier in Zweden - het keurmerk staat zelfs op de verpakkingen vermeld. Ook de rich and famous van Hollywood zijn vaste klant. Al krijgt Hästens niet alleen gefortuneerde klanten over de vloer, zo blijkt uit het verhaal van een vrouw uit Los Angeles die zeven jaar had gespaard om het Hästens-instapmodel - kostprijs: 3.990 euro - te kunnen kopen. 'Het was een zwarte vrouw uit Inglewood, niet echt de beste buurt van LA. Toen ze de winkelbediende vertelde waar haar flat zich bevond, kreeg ze zelfs te horen dat ze daar onmogelijk konden leveren, wegens te gevaarlijk. Dus pikte ze haar bed maar zelf op.'
'Ik wil niet hautain klinken, maar in de wereld van de bedden is er ongelooflijk veel crap', zegt Ryde. 'Ik zag als eerste in dat we een nieuwe markt konden creëren voor mensen die om de een of andere reden geïnteresseerd zijn in een goed bed. Misschien doen ze dat omdat ze rugpijn hebben, misschien willen ze gewoon een comfortabel bed, het maakt niet uit. Vaak beginnen ze met een instapmodel, maar op termijn willen ze een duurder exemplaar. Ze groeien als het ware mee met ons gamma.'
www.hastens.com