Het is traditie geworden: een designer die speciaal voor Sabato’s Knokke-nummer een uniek object maakt. Na glazen van Knoks zand, een terrazzoschaal met schelpen en een kruk van afgegraven bouwgrond presenteren we nu ge-3D-printe plantenbakken van plastic uit de zee. Dankjewel aan het Amsterdamse printplatform Aectual. ‘We zijn de Tesla van de bouwsector.’
Dinsdag 8 juni. World Oceans Day. Afspraak op het strand van Knokke met het hele Sabato-team. We zijn hier om plasticafval te verzamelen waarmee het 3D-printbedrijf Aectual unieke Sabato-plantenbakken zal maken, die we te koop aanbieden. Gewapend met stevige zakken struinen we vol verwachting de vloedlijn af.
We denken in geen tijd kilo’s pmd te scoren. Maar los van wat achtergelaten frisdrankflesjes, aangespoelde doppen, stukjes visnet en een kapotte kinderschep, vinden we bar weinig. Het Knokse strand is opvallend proper. Misschien is de speciale strandveger deze ochtend al gepasseerd? Tijdens een opruimactie in de paasvakantie verzamelden een honderdtal vrijwilligers hier nog 120 kilogram vuil. Niet mis, zeker als je weet dat het meeste plastic in zee ligt en niet op het strand.
Hoe dan ook, ons punt is gemaakt: met het strandseizoen voor de deur wil Sabato nog eens de aandacht vestigen op de problematiek van het oceaanplastic. Dat is nodig, de plasticpandemie los je niet op met een vaccinatiecampagne. We moeten ons gedrag veranderen. Als Belgen gooiden we in 2020 elk meer dan 30 kilogram plastic weg. Slechts de helft daarvan werd gerecycleerd. Van die andere helft belandde wellicht een deel in zee dat via microplastics in vis terechtkwam, en op ons bord en in ons lijf.
120 shampooflessen
Ook aanwezig om mee te strandjutten is het team van Aectual. ‘Dit project ligt me na aan het hart. Ik ben geboren en getogen in de duinen van Texel, in het huis van mijn grootvader die duinboer was. Als kind nam ik tijdens strandwandelingen alles mee wat ik tegenkwam. Dat leer ik nu aan mijn kinderen. Vanuit het idee: je laat het strand schoner achter dan hoe je het aantrof’, aldus Martine de Wit, een van de drie oprichters van Aectual. ‘Meestal vinden we vooral plastic. Logisch, want dat vergaat niet. Dat is deel van het probleem. Maar ook van de oplossing. Plastic is duurzaam genoeg voor buitentoepassingen en je kunt het meerdere keren hergebruiken.’
‘Ook een mossel is eigenlijk ge-3D-print.’Hedwig Heinsman
Dat is precies wat ze bij Aectual doen. Ze maken design en architectuur van plasticafval en bioplastics. ‘We moeten af van het negatieve idee dat plastic een wegwerpproduct is. Het is óók een grondstof waarmee je mooie dingen kunt maken, met het nieuwe ambacht van 3D-printen’, oppert Hans Vermeulen van Aectual.
Speciaal voor Sabato ontwierp de Amsterdamse studio deze plantenbakken. ‘De vorm verwijst naar de mosselschelp. Omdat uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat mossels enorm veel microplasticdeeltjes bevatten. Maar ook omdat een schelp eigenlijk ge-3D-print is, maar dan door de natuur. Als je goed kijkt, zie je dat ze laag voor laag is opgebouwd.’ Aectual maakte twee plantenbakken: een lage ovale en een hoge ronde. Ze worden geprint van lokaal afvalplastic: een mix van gevonden strandplastic uit Knokke en Belgisch pmd-afval. ‘Daarom is de plantenbak ook zwart. Als je alle afval mengt, is dat de kleur die overblijft’, legt Hedwig Heinsman uit, de derde oprichter van Aectual.
‘Met de hand mengen we er wit pigment in, waardoor er subtiele lijnen ontstaan die aan de mosselschelp doen denken.’ Omdat elke plantenbak individueel wordt geprint – en niet gegoten in een mal – ziet elk exemplaar er net iets anders uit. In één plantenbak zit het equivalent van zo’n 120 plastic shampooflessen.
Printnerds
3D-printen is hot. Door de hype springen veel bedrijven plots op die nieuwe industrie. Zo niet Aectual. Dit drietal is de overtreffende trap van early adopters. In 2013 al haalden ze de wereldpers met hun 21ste-eeuwse versie van een Amsterdams grachtenpand dat ze wilden 3D-printen met een zelfgemaakte printer zo groot als een zeecontainer. Zelfs Barack Obama kwam ernaar kijken.
‘We moeten af van het negatieve idee dat plastic een wegwerpproduct is. Het is óók een grondstof om dingen mee te maken.’Hans Vermeulen
Aectual onderscheidt zich van andere printbedrijven door zijn pionierspositie en bakken ervaring, en door de schaal. De vier zelfontwikkelde extra large printers hebben robotarmen die een oppervlak van 170 m² kunnen printen met hoge kwaliteit. ‘Ook essentieel is onze designbenadering. Met andere woorden: we zijn geen printnerds’, lacht Heinsman. ‘We zijn alle drie architect en weten hoe een ontwerpproces verloopt, waardoor we andere architecten en designers die willen 3D-printen beter kunnen begeleiden.’ Aectual biedt een bibliotheek aan van architecturale basiselementen die voldoen aan alle strenge bouwnormen.
Met die basisvormen van trappen, kolommen, wanden, plafonds, vloeren en gevels kunnen ontwerpers vervolgens hun eigen ding doen. En bijvoorbeeld ook extra functionaliteiten integreren. Zo printte Aectual onlangs een voorgevel waarin een regenpijp en zonneluifel waren verwerkt. Heel nieuwe dingen worden mogelijk. Heinsman: ‘In de bouw- en interieurwereld is 50 procent maatwerk. Met 3D-printen gaat dat sneller, goedkoper en efficiënter. En bovendien heb je als ontwerper meer vrijheden. Ik zeg wel eens: wij geven ontwerpers superkrachten.’
Disney en Hadid
Volgens hun visitekaartjes is Vermeulen CEO, Heinsman creative director en De Wit architectural product developer, maar de samenwerking heeft meer iets van een drietrapsraket. ‘De een heeft een idee, de ander werkt erop voort en de derde zorgt dat het ook echt gemaakt wordt’, licht Heinsman toe. ‘Die laatste stap is heel belangrijk voor ons. We zijn echte makers.’
Dat waren ze ook al toen ze elkaar leerden kennen als student op de Technische Universiteit Delft. Voor een groepswerk maakten ze op zes weken tijd een groot bouwwerk van geweven oude fietsbanden. In 2003 richtten ze samen het architectenbureau DUS op, dat projecten doet op elke schaal: van objecten tot publieke gebouwen en stedenbouw. Ze werkten zich in de kijker met experimentele projecten, zoals een paviljoen van zeepbellen, een koepelvormige pop-upbar van paraplu’s à la Buckminster Fuller en natuurlijk het ge-3D-printe huis.
Dat grachtenpand gaf indirect het startschot voor Aectual, vertelt Heinsman: ‘Daarna kregen we veel vragen van andere architecten die wilden 3D-printen, alleen werkten ze liever niet samen met een ander architectenbureau. Dus richtten we in 2017 Aectual op als onafhankelijk platform voor designers. Sindsdien stromen de aanvragen binnen.’ En niet van de minste. Voor Patricia Urquiola maakten ze een bijzondere gietvloer waarin een uniek patroon zit verwerkt, te zien in het BMW-museum.
Ook Zaha Hadid bestelde zo’n unieke patroonvloer en Nike klopte aan voor een speciale wand voor in hun Londense flagship. Nog op hun klantenlijst: het modelabel Burberry, Disney en het Belgische Maker architecten. Vermeulen: ‘Dat die grote namen ons zo snel vonden, is dankzij DUS. Daar komt ons netwerk vandaan.’
Het architectenbureau staat momenteel op een lager pitje. Aectual slokt alle tijd op. Want het gaat hard. De start-up is intussen een scale-up met klanten tot in Amerika en het Midden-Oosten. Hun dertienkoppige team wordt binnenkort gevoelig uitgebreid en om de groeipijnen op te vangen, hebben ze externe investeerders uit Nederland en Amerika. Ze zetten alles op alles om een mondiale speler te worden.
Plastic feniks
Aanvankelijk werkte Aectual alleen b2b. Maar in januari lanceerden ze een webshop waar ook wij hun ontwerpen kunnen kopen. Momenteel een zevental producten, zoals een boekenkast en een roomdivider, bijna alles ontworpen door DUS Architects. Binnenkort wordt de collectie uitgebreid met meubels van hun klanten. Klinkende namen dus. ‘We bieden de meubels aan in standaardmaten. Maar ze worden speciaal voor jou geprint, dus kun je de boekenkast ook iets hoger of de zitbank iets langer maken, zodat hij perfect op maat is. Dat is een van de grote voordelen van 3D-printen’, looft Heinsman.
‘Samen met het duurzame aspect natuurlijk. Het is een productieproces zonder afval. Je gebruikt alleen wat je nodig hebt. Bovendien kun je plastic meermaals hergebruiken. Ben je een meubel beu, dan versnipper je het en print je iets nieuws. We hebben als onderzoek een meubel al zeven keer verhakseld en opnieuw geprint, met amper kwaliteitsverlies.’
Zo kan plastic van vieze vervuiler een duurzaam circulair materiaal worden, dat als een feniks keer op keer herrijst uit zijn as. Om mensen te stimuleren afgedankte meubels, wanden of vloeren ook daadwerkelijk te hergebruiken, werkt Aectual met statiegeld. ‘En we willen nog een stap verder gaan en evolueren naar een verhuurmodel’, aldus De Wit.
Architectuur-Spotify
‘Nu zijn ge-3D-printe objecten nog relatief duur, maar dat zal veranderen. We zijn als Tesla. Zij brachten eerst een peperdure raceauto op de markt. Elke volgende auto was een beetje goedkoper. Zo zal het ook gaan met 3D-printen.’Hans Vermeulen
Een andere toekomstdroom van Aectual is lokale productie. Momenteel printen ze alles nog in hun eigen printfabriek in Amsterdam. Vermeulen: ‘Over vijf jaar verwachten we het 3D-bestand gewoon te kunnen sturen via de cloud, waarna de kast of het wandpaneel gewoon in Amerika, Dubai of Londen wordt geprint. We bieden ook een soort digitale bibliotheek aan van bestaande ontwerpen waarop designers verder kunnen werken. Als open deelplek wordt Aectual zo de Spotify van de architectuur.’
Al deze ambities passen in de grote droom van Aectual: maatwerk bereikbaar maken voor de massa. Is die ambitie wel haalbaar? Deze plantenbak van 495 euro is moeilijk concurrentieel te noemen. ‘Nu zijn ge-3D-printe objecten inderdaad nog relatief duur, maar dat gaat veranderen. We zijn als Tesla. Zij brachten eerst een peperdure raceauto op de markt. Elke volgende auto was een beetje goedkoper. Zo zal het ook gaan met 3D-printen’, aldus Heinsman. Vermeulen knikt: ‘Op deze manier willen we helpen om de zeer vervuilende constructiewereld schoner te maken. En de wereld een klein beetje mooier. Het begint al in het klein, met deze plantenbak.’
