Apple mag dan aan de haal zijn gegaan met het vroegere ‘weniger, aber besser’-design van elektroproducent Braun en zijn ontwerper Dieter Rams. Met de herlancering van de LE1 maakt Braun weer zelf aanspraak op zijn legendarische designgeschiedenis. Tijd voor een recap.
Vandaag mogen de scheerapparaten en elektrische tandenborstels van Braun dan maar doordeweeks ogen, toch imponeerde de Duitse elektrofabrikant ooit met het ene innovatieve product na het andere: van, jawel, scheerapparaten tot tafelventilatoren en speakers. En samen met Dieter Rams, tussen 1960 en 1995 creatief directeur van Braun, schreef het ook industrieel-designgeschiedenis met sobere ontwerpen onder het motto: ‘weniger, aber besser’.
Posterboy
Op zoek naar een manier om zich van de concurrenten te onderscheiden, trok oprichter Max Braun midden jaren 50 naar Ulm, een stad in de Duitse deelstaat Waden-Württemberg, waar progressieve intellectuelen en ex-Bauhausers de vooruitstrevende designschool Hochschule für Gestaltung Ulm hadden opgericht.
Daar werd met een radicale bril naar design en technologie gekeken. De Ulm-school ontwikkelde een holistische visie: de nieuwe, naoorlogse maatschappij had nuttige, oprechte en rationele producten nodig. Zonder tierlantijnen, maar duidelijk tot in het kleinste detail. Exact wat Braun zocht.
Dieter Rams werd de posterboy van het nieuwe Braun. Was de architect bij zijn aantreden in 1955 nog een 23-jarig groentje, al snel ontpopte hij zich als een getalenteerde productontwerper die vanaf 1961 de leiding kreeg over de creatieve cel en van Braun de ‘Apple van zijn generatie’ maakte.
Of hij nu aanstekers (de T2/TFG2 uit 1968), platenspelers (de TP1 uit 1959) of toasters ontwierp, altijd was Rams’ achterliggende idee dat ‘goed design zo weinig mogelijk design heeft’. Of, zoals Rams het zelf in zijn ‘Zehn Regeln für gutes Design’ verwoordde: ‘weniger, aber besser’.
‘Het was de eerste keer dat zo’n modernistisch idee op industriële schaal werd uitgevoerd’, zegt de Britse kunsthistoricus en Braun-kenner Peter Kapos. ‘De belangrijkste verwezenlijking van Rams is dat hij het toekomstplan zoals de Ulm-school dat tussen 1955 en 1960 had uitgetekend, minutieus opvolgde.’
Het moet gezegd: de nu felbegeerde hifi-speakers en draagbare radio's van Braun die ons modern design vormgaven, waren in hun tijd verlieslatend.
Totaal onlogisch
Opmerkelijk: de meest vooruitstrevende Braun-ontwerpen stammen van de late fifties en sixties, en dat heeft alles te maken met het ontbreken van wat vandaag een onontbeerlijke premisse voor succes lijkt: markt- en consumentenonderzoek. ‘Wie een idee had en genoeg animo verzamelde, bracht zijn product in productie, waarna het jarenlang in het aanbod bleef’, weet Kapos, die met zijn Londense researchgroep Das Programm zulke archiefstukken verzamelt en workshops geeft.
Al moet wel gezegd dat de nu felbegeerde hifi-speakers en draagbare radio’s die ons modern design vormgaven, in hun tijd verlieslatend waren. ‘Het was met het geld van de succesvolle scheerapparatendivisie dat Braun destijds audioapparaten voor de status kon maken.’
Althans voor even. Met de overname van Braun door de Amerikaanse gigant Gillette in 1968 deed ook het marktonderzoek zijn intrede, waardoor Brauns creatieve cel aan experimentele vrijheid moest inboeten. Rams en zijn team zouden nóg mooie producten maken, maar zo gek als in de jaren 60 werd het nooit meer. Het Duitse merk verloor geleidelijk autoriteit. In 1990 werd de ooit zo vooruitstrevende audiotak van Braun zelfs opgedoekt. Ook Rams geraakte wat in de vergetelheid.
Tot Apple kwam aanzetten met iPods, iPhones en computers waarvoor ontwerper Jonathan Ive naar eigen zeggen de mosterd had gehaald bij het ‘gutes Design’ van Dieter Rams. ‘Je hoort vaak dat Apple niets zou zijn geweest zonder Braun en Rams. Maar misschien zou zonder het succes van de techgigant uit Silicon Valley die nieuwe aandacht voor Rams en zijn design er nooit gekomen zijn’, aldus Kapos.
Puristen
Deze maand is Braun Audio na 29 jaar weer op de markt, met drie strakke speakers. Al worden de nieuwe toestellen níét op de markt gebracht door Braun, maar wel door het Britse Pure Audio. Dat merk, dat een plaats op de luxespeakermarkt naast bijvoorbeeld Sonos en Bang & Olufsen ambieert, heeft daartoe de Braun Audio-licenties gekocht. En kreeg van de intussen 87-jarige Rams het uitdrukkelijke fiat voor de geüpdatete LE-speakerlijn uit 1959.
Een nieuw product waarvan het design refereert aan het verleden in plaats van aan de toekomst. Voor puristen is het waarschijnlijk heel on-Rams. Maar zeg nu zelf: wanneer goed design het heel goed blijft doen, zou het gek zijn om de sprong niet te wagen.