'Electric sound design' is hot as hell in autoland. Van Porsche tot Tesla en BMW, steeds meer automerken investeren in deejays en componisten in de zoektocht naar het perfecte geluid voor hun elektrische wagens. En dat levert de meest diverse resultaten op.
‘Electric sound design’ is hot as hell in autoland. Met meer dan twintig nieuwe modellen lijkt de stekkerauto dit jaar helemaal door te breken. Alleen: elektrische motoren maken geen lawaai. Terwijl, om fietsers en voetgangers te beschermen, elektrische en hybride auto’s van de EU verplicht wél geluid moeten maken.
'In dat geluid moet je meteen herkennen waar BMW voor staat. Het is de stem van de auto.'Renzo Vitale
Maar welk geluid? ‘Op dit moment weet niemand echt hoe een elektrische auto kan klinken’, zegt Renzo Vitale, een Italiaanse pianist, componist, kunstenaar en ingenieur die doctoreerde in akoestiek en sinds 2015 voor de BMW Group geluiden ontwerpt. In Japan mag een wagen niet klinken als een dier of een natuurfenomeen zoals wind of regen. In Europa moet het gaan om een ‘continu, progressief geluid dat duidelijk van een auto komt en zijn ‘gedrag’ weerspiegelt.
Richtlijnen die constructeurs uiteenlopend vertalen. Een achteruitrijdende Tesla klinkt vandaag als een ufo. Vooruit lijkt hij het rolgeluid van banden te imiteren, al zit er ook een gegrom in van een overvliegend vliegtuig. En toen Jaguar voor zijn I-Pace een futuristische toon ontwikkelde, keken testpersonen toen de auto voorbijreed niet naar links of rechts, maar naar boven. Zij dachten dat het een ruimteschip was. Terug naar af, dus.
Racewagengevoel
Terwijl autofabrikanten decennialang streefden om hun auto’s zo stil mogelijk te maken, zijn ze nu met het omgekeerde bezig: geluid toevoegen. Een uitdaging die zowel kopzorgen als opportuniteiten met zich meebrengt.
Volgens sommigen is het een ‘fantastische kans om de wereld stiller te maken’. Zo dacht ook Porsche-CEO Oliver Blume bij de ontwikkeling van de elektrische Taycan vijf jaar geleden. Volgens Blume was geluid niet nodig voor het ‘ware sportwagengevoel’. Hij wilde ‘geen artificieel geroffel van een verbrandingsmotor horen, maar een elektrische sound’.
Maar dat was buiten zijn traditionele achterban gerekend, die verslaafd is aan het gegrom van luchtgekoelde motoren. Wie een Porsche koopt, koopt een droom, een design én het karakteristieke geluid.
De Taycan werd afgelopen september gelanceerd mét standaard een grote externe luidspreker vooraan. Optioneel kunnen daar voor ruim 500 euro twee externe speakers achteraan bij komen - zoals uitlaten - én twee in de cabine. Met het accelereren gaat een zacht gezoem gradueel over in een opzwepender fluittoon.
Sound design
Over hoe het geluid werd ontwikkeld, blijft Porsche-woordvoerder Bernard Van Bellingen aan de oppervlakte. ‘We hebben de beste frequenties genomen, voor het mooiste geluid, in lijn met de typische Porsche-sound. De sound zal zeker nog evolueren.’
‘Het geluid van een elektrische auto is als muziek. Die kan aan je voorbijgaan of je net hard raken.’Renzo Vitale
Vooral de toonhoogte en de zwaarte van het geluid zijn belangrijk, zeggen geluidsingenieurs. Hoe sneller de auto rijdt, hoe hoger de toon moet zijn. Bovendien - maar niet minder belangrijk - moet het autogeluid ook een bepaald ‘gewicht’ hebben: hij mag niet overkomen als van een speelgoedautootje.
‘Ik beschouw het geluid van een elektrische auto ook als muziek. Die kan aan je voorbijgaan of je net hard raken’, zegt Vitale. ‘Met sounds kan je hele emotionele werelden oproepen: opwinding, macht, relaxatie, veiligheid enzovoort. Daarvoor moet ik de juiste ingrediënten samenbrengen, zoals een kok voor zijn gerecht.’
Deejay bij Peugeot
Autogeluidsontwerper: je zou het als een nieuw beroep kunnen zien. Al is sounddesign niet helemaal nieuw in autoland. Het geluid van een dichtklappende deur, het geknipper van de richtingaanwijzers en de geluidsicoontjes die de bestuurder informeren en waarschuwen, worden allang nauwgezet ‘ontwikkeld’.
Maar het creëren van een geluid voor een elektrische auto is toch van een ander kaliber. ‘Het is een privilege om te bepalen hoe een elektrische BMW moet klinken’, zegt Vitale. ‘In dat geluid moet je meteen herkennen waar BMW voor staat. Het is de stem van de auto.’
De knowhow voor het invullen van die sound zoeken automerken ook buitenshuis, bij een breed gamma mensen. Voor zijn in 2015 voorgestelde Fractal-conceptcar deed Peugeot een beroep op de Braziliaanse deejay en geluidskunstenaar Amon Tobin. Voor de karakteristieke soundbite die Volkswagen in december losliet op de wereld en voor de sound engineering bij de ID.3 die dit jaar wordt gelanceerd, laat het zich bijstaan door de Duits-Hongaarse componist Leslie Mándoki.
Hans Zimmer
Voor het invullen van de sound van de recente BMW Vision M Next werkte Vitale samen met Hans Zimmer, bekend van de soundtracks voor onder meer ‘The Da Vinci Code’, ‘Interstellar’ en ‘The Lion King’, waarmee hij een Oscar won. ‘Hans is een van de grootste filmcomponisten ter wereld omdat hij met geluid een verhaal kan vertellen’, zegt Vitale.
‘Wanneer we in de studio gaan, heb ik een concept, waarna hij meteen ideeën lanceert over hoe we dat in geluid kunnen omzetten en beginnen we te experimenteren. Vervolgens wordt in München die compositie omgezet in iets driveable.’
BMW omschrijft de sound van de Vision M Next als propulsive, morphing, elevating, visionary, dynamic en embracing. ‘Uit het natuurlijke geluid van de elektromotor hebben we enkele componenten gefilterd en gemixt met orkestinstrumenten en synthesizers. Maar ik wil geen autogeluid waar mensen van schrikken.
Je kent het wel, het te luide roffelen van auto’s die bestuurd worden door johnny’s en marina’s. Ze stelen de show, maar storen in de publieke ruimte, die iedereen toebehoort. Als geluidsdesigner heb ik een grote verantwoordelijkheid: ik vorm mee de soundscape in de steden van morgen.’
