Het shoppingcentrum, decennialang hét walhalla van welvaart maar nu vaak een architecturale schandvlek, is op zoek naar een tweede leven. Soms als waterpretpark, andere keren als gymzaal, escaperoom of hotel.
Ooit was de shoppingmall een symbool van vooruitgang. Vooral in de Verenigde Staten, waar het eerste overdekte shoppingcenter in 1956 werd gebouwd door architect Victor Gruen. In België kreeg Genk de primeur, met Shopping 1, dat opende op 28 augustus 1968, een week later gevolgd door het Woluwe Shopping Center in Brussel. Hoogtepunt van de mallcultuur? 1987 misschien, toen het Amerikaanse tieneridool Tiffany de video van haar hit ‘I think we’re alone now’ filmde in de Ogden City Mall in Utah, omringd door tientallen enthousiaste fans.
Sindsdien gaat het echter bergaf met het fenomeen, vooral in Amerika. Het land heeft niet alleen te veel winkelruimte. Het gaat ook slecht met de zogeheten ‘big box stores’, de gigantische ‘ankerwinkels’ waar malls traditiegetrouw afhankelijk van zijn. Resultaat: miljoenen vierkante meter ongebruikte, slecht verlichte ruimte en honderden malls die op sterven na dood zijn of intussen op het kerkhof van de consumptiemaatschappij liggen.
Gelukkig beginnen hier en daar projectontwikkelaars - letterlijk - out of the box te denken. Wereldwijd krijgen de typische mallwinkels nieuwe invullingen. Winkelrekken moeten plaatsmaken voor ziekenhuizen, gymzalen, escaperooms of woningen en hotels. Wij selecteerden drie opvallende voorbeelden.
Tainan Springs, Taiwan
In de Taiwanese stad Tainan werd een leegstaand winkelcentrum zowaar vertimmerd tot zwemparadijs. Het lijkt wel Atlantis, maar dan op het vasteland.
Vroeger: Toen China Town Mall in 1983 opende, was het shoppingcenter kortstondig populair. Daarna stond het complex in Tainan, de oudste stad van Taiwan, jarenlang leeg: verlaten karaokebars en gebroken skylights. Het gerucht deed de ronde dat er spoken rondzwierven. In 2014 kwam het complex in handen van het lokale stadsbestuur, dat een ontwerpcompetitie uitschreef voor de ruïne. Die werd gewonnen door het Nederlandse architectenbureau MVRDV.
Nu: MVRDV kwam met een radicaal plan: de mall werd grotendeels afgebroken. Want, redeneerden de architecten, je kunt ook waarde creëren door iets weg te halen. In wat voordien de ondergrondse parkeergarage was, kwam een tropisch speelpark. Rond het zwemparadijs legden de architecten een groene zone met subtropische fauna aan, die op termijn een heuse stadsjungle moet worden.
Het gerucht deed de ronde dat er in het lege shoppingcomplex spoken rondzwierven.
Ook nog: Taiwan geldt als een klein paradijs voor urbex-fanaten. Het eiland staat vol met aan hun lot overgelaten, fotogenieke winkelcentra, hotels, cinema’s en fabrieken. In steden als Taipei en Kaohsiung zijn voormalige kazernes, entrepots en marktgebouwen herontwikkeld voor cultureel gebruik, retail en entertainment.
De Braempoort, Gent
De Gentenaars krijgen er in 2021 een rooftopbar bij in het voormalige shoppingcentrum aan het Laurentplein.
De vernieuwde Braempoort lonkt zowel naar Gentenaars als naar toeristen.
Vroeger: De Braempoort is een uit 1987 daterend Gents winkelcentrum tussen het Laurentplein en de Brabantdam. Het complex is opgetrokken in een stijl die typisch is voor die periode: overwegend baksteen, glas en wit plastic, met een atrium waar een pianist nu en dan wat verstrooiing bracht. Het pand stond acht jaar grotendeels leeg.
Nu: Gent krijgt er volgend jaar een rooftopbar bij. En een hotel met 92 kamers. Het pand van De Braempoort wordt door projectontwikkelaar UrbanLink Group ingrijpend gerenoveerd. De lobby van het hotel en een restaurant worden ondergebracht in het vroegere atrium. Het idee is dat zowel hotelgasten als Gentenaars er welkom zijn, net als in de terrasbar op de bovenste verdieping, met weids panorama. Het concept en de interieurs zijn bedacht door het creatief agentschap King George. Het architectenbureau Bontinck, een vaste waarde in Gent, tekende voor de architectuur. De opening is gepland voor 2021.
Ook nog: In België blijft het aantal omgevormde shoppingmalls voorlopig beperkt. Er is eerder sprake van een tegenovergestelde evolutie: kerken, banken en zalen worden getransformeerd tot foodhallen of shoppingcentra, zoals de Antwerpse Stadsfeestzaal aan de Meir.
Westside Pavilion, West Los Angeles
De drie verdiepingen van Westside Pavilion worden getransformeerd tot kantoorruimte voor Google.
Westside Pavilion figureerde in films en series, van ‘Clueless’ tot ‘Modern Family’.
Vroeger: Westside Pavilion opende in 1985 op de plek van wat in 1934 de eerste drive-incinema van Californië was. Het winkelcentrum werd gebouwd door architect Jon Jerde, de peetvader van de ‘moderne’ mall.
Westside Pavilion was door de jaren heen vaak te zien in films en series, van ‘Clueless’ tot ‘Modern Family’. De teloorgang begon relatief laat, rond 2015. Een aanpalend grootwarenhuis van May’s (later: Macy’s) in pure sixtiesstijl bleef onaangeroerd.
Nu: De drie verdiepingen van Westside Pavilion worden onder de naam One Westside getransformeerd tot kantoorruimte voor Google. De opening is gepland voor 2022. In het gebouw van Macy’s, dat sinds 2018 leegstaat, komt een centrum voor tech en entertainment, West End. De gevel uit 1964, een en al glas en betonnen bogen, wordt bewaard.
Ook nog: Google heeft al kantoren in een oude shoppingmall in Mountain View, Silicon Valley. Mayfield Mall was in 1966 het eerste winkelcentrum in Noord-Californië met airconditioning, en werd al in 1984 getransformeerd tot kantoorruimte voor HP. Google betrekt de 46.000 vierkante meter sinds 2013. Alphabet, het moederbedrijf van de technologiereus, heeft zijn hoofdkwartier, Googleplex, elders in Mountain View.
