Knokse ‘Place m’as-tu vu’ krijgt nieuw gezicht

Die komt geen moment te vroeg. Vroeger was de piazza dé plek om te komen flaneren of om op een terras gespot te worden. Maar bij gebrek aan horeca en visie had het plein de voorbije jaren veel van zijn aantrekkingskracht verloren. Waanzinnige ideeën passeerden de revue om de piazza te reanimeren. Een bar in de vorm van René Magrittes bolhoed, om er maar één te noemen. Maar met Samyns glazen koepel en een heraangelegde betontegelvloer is de definitieve facelift een feit.

De naam van het project klinkt alleszins vertrouwd: Matuvu. En deze zomer al kan iedereen in Knokke het paviljoen bewonderen. Zonder de horeca-inrichting weliswaar, daarvoor kunnen de werken pas ten vroegste na de zomer beginnen.

De koepel staat met zijn voeten in een waterbassin, zodat hij visueel verdubbeld wordt. ‘Het water geeft sfeer en verkoeling. Maar dat kan evengoed weggepompt worden, als er extra plaats nodig is voor terrassen of voor een event. Bij slecht weer kunnen de mensen schuilen onder de koepel’, zegt Samyn. ‘De bol plooit aan beide kanten naar binnen. Via die trompet wordt de opstijgende warme lucht afgezogen. Koude lucht komt uit de betonnen verdiepingen van de parking eronder. Zo wordt de bol geventileerd.’

Die koepel is eigenlijk een zot idee waarmee Samyn al vijftig jaar (!) rondloopt. Meer bepaald sinds hij studeerde aan het Massachusetts Institute of Technology, in de VS. ‘Maar ik heb nooit een bouwheer gevonden die mijn zogenaamde ‘Isonode’-koepelvorm wilde realiseren’, zegt hij. De bolvorm is een technisch huzarenstukje in glas en staal, typisch voor het werk van Samyn, zeg maar de Belgische kruising tussen de architecten Norman Foster en Richard Buckminster Fuller. De Isonode-koepel bestaat uit een lichte, zelfdragende structuur van knoopverbindingen met in totaal 2.211 driehoekige raampjes. Opmerkelijk: de koepel werd van boven naar beneden gebouwd, bengelend aan een bouwkraan. ‘Die vorm is een wereldprimeur, een echte bouwkundige innovatie’, zegt Samyn, die in 1980 zijn eigen kantoor oprichtte en ook professor is aan de VUB.

Voor Samyn is dit het eerste bouwwerk in Knokke-Heist. ‘Ik bouw een beetje overal op aarde, van China tot Zuid-Amerika. Van een theater in Finland tot de Prinses Elisabethbasis op Antarctica. Maar het is mijn eerste keer dat ik iets realiseer in die Belgische kustgemeente. Eerlijk gezegd, ik heb geen band met Knokke. Ik kom er hoegenaamd nooit. Knokke is voor mij even vreemd als Suzhou, de Chinese stad ten westen van Shanghai, waar we het hoofdkwartier van Positec zullen bouwen’, zegt Samyn.

Net omdat hij Knokke niet goed kent, moest Samyn de ‘genius loci’ – de specifieke ziel van de plek – live komen capteren. ‘Een gebouw in baksteen of beton midden op het Albertplein was echt niet passend. We moesten iets lichts, transparants en speels bedenken voor Place m’as-tu vu, een plein dat een ecosysteem op zich is’, zegt hij. ‘Alle lagen van de maatschappij passeren er, van hele rijke ondernemers tot arbeiders. Zien en gezien worden is er belangrijk. Het is een theater, waar iedereen een acteur is. Alleen zijn het in Knokke viersterrenacteurs.’

Die acteurs zullen ongetwijfeld ook onder de indruk raken van de tegelvloer van de nieuwe Place m’as-tu vu. Met zwarte en witte stoeptegels. ‘Ik wilde het Albertplein weer wat edeler maken. Vandaar dat tegelpatroon, dat je ook in onze gotische kathedralen ziet. Het zit verankerd in onze westerse geschiedenis. Place m’as-tu vu zal een soort openluchtkathedraal worden. Dat sacrale motief maakt die plek weer bijzonder.’

Bovendien zitten er in die tegelvloer oude munten verwerkt. Een subtiele sneer naar het mondaine Knokke, waar met geld gesmeten wordt? Of waar de macht van het geld regeert? ‘Het is meer een referentie aan de kauwgomvlekken waar wijlen Leopold Lippens zo’n hekel aan had’, zegt Samyn. ‘Na een gesprek met de burgemeester kreeg ik het idee om ‘kauwgomsporen’ te maken met oude muntjes. Die zamelden we in via collectebussen op publieke plaatsen, om zo de inwoners en tweedeverblijvers bij de nieuwe invulling van Place m’as-tu vu te betrekken. 85.000 muntjes verwerkten we in de nieuwe betonnen vloertegels van het plein. Bert Panis, innovatiemanager bij het betonbedrijf Ebema, bedacht een systeem om aan de munten een inox staafje te lassen. Zo kon elke munt worden vastgezet in de tegelmal waarin het beton werd gegoten. Met die technologie maakte hij mijn zotte idee mogelijk.’

Samyn werkte voor de heraanleg van het Albertplein samen met het Knokse gemeentebestuur. Maar vooral met PSR Brownfield Developers (Jan De Nul Group) en Goethals Promotor, een duo privé-ontwikkelaars die in 2018 de ondergrond van het Albertplein kochten. Zij bouwden eerst samen met Samyn de ondergrondse parking met 150 privéparkeerplaatsen, waarvoor inwoners en tweedeverblijvers van Knokke tot 250.000 euro per stuk betalen. Daarna pakten ze ook het bovengrondse publieke plein aan. ‘Als architectuurbureau zijn we vaak met heel ongebruikelijke realisaties bezig. Daarvoor heb je aannemers, bouwheren en ontwikkelaars met lef en visie nodig. Daarom ben ik de gebroeders Dirk en Jan-Pieter De Nul zo dankbaar.’

Voor het interieur van Samyns paviljoen op het Albertplein is Scratch Studio verantwoordelijk: het Knokse bureau dat ook al de nieuwe hoofdzetel van de Guy Pieters Gallery en het nieuwe hotel Enso inricht. De uitbaters van Hotel Memlinc, eveneens aan het Albertplein, rijfden de horecaconcessie van de glazen bol binnen. Maar de opening zal zeker niet voor deze zomer zijn. Technisch, akoestisch, thermisch en organisatorisch moeten eerst nog enkele vraagstukken worden beantwoord, voor er een functionele bar kan worden ondergebracht. Misschien kan Knokke er in afwachting een vlindertuin van maken?