Rapper Drake investeert in Duits kunstpretpark Luna Luna

Wel, zo’n stunt realiseerde de Weense kunstenaar slash circusimpresario André Heller (vandaag 75) in 1987 met ‘Luna Luna’. Een ‘lunatic’ moet je zijn om aan zo’n project te beginnen. En om aan 33 kunstenaars – onder wie David Hockney, Salvador Dalí, Kenny Scharf, Jean-Michel Basquiat, Keith Haring, Roy Lichtenstein en Georg Baselitz – te vragen om voor tienduizend dollar een pretparkattractie te bedenken. Gek moet je zijn om een investering van McDonald’s te weigeren. Maar Hellers vrijheid was niet te koop. Alleen de Duitse magazine-uitgever Heinrich Bauer Verlag (vandaag Bauer Media Group), bekend van onder meer het boulevardblad Neue Revue en het jongerenmagazine Bravo, sponsorde – omgerekend – zo’n 350.000 euro. Daarmee realiseerde de Oostenrijker de grootste droom van zijn leven.

Tussen 4 juni en 31 augustus 1987 lokte het amusementspark Luna Luna zo’n 250.000 bezoekers naar de Moorweide in Hamburg. Twintig Duitse mark betaalde je indertijd voor ‘the most dizzying, dazzling art show on Earth’, aldus het Amerikaanse Life Magazine. Hoe kreeg de Oostenrijker Keith Haring en Jean-Michel Basquiat – op het toppunt van hun carrière – zo ver om een kermis­attractie te beschilderen? En om Georg Baselitz een schaduwtheater te laten maken? Hoe kon hij giganten als Roy Lichtenstein en David Hockney mee in het kinderbad trekken? ‘Als ik nu nadenk over de mensen die in dat project geloofden, dan kan ik niet anders dan mijn hoofd schudden uit ongeloof’, schrijft hij.

‘Luna Luna is een van die projecten waar zogenaamde ‘experts’ me voor waarschuwden. Ze hadden nooit gedacht dat de kunstenaars die op mijn verlanglijstje stonden, zouden toestemmen. Omdat een pretpark – ten onrechte – gezien wordt als minder serieus dan een tentoonstelling in het Centre Pompidou. Maar ook omdat ik de kunstenaars van dat kaliber maar belachelijk lage fees kon betalen. Voor de meesten was het echt een aalmoes. Ik werd ook gewaarschuwd voor de productiekosten: niemand dacht dat het toen voor minder dan tien miljoen Duitse mark mogelijk was om zo’n dertig artistieke attracties te maken. Terwijl gewone attractieparken toen gemakkelijk tussen honderd en zeshonderd miljoen Duitse mark kostten. Ach, ik ben niet goed met waarschuwingen. Het onmogelijke heeft me altijd aangetrokken.’

Hellers bedoeling was om de attracties te laten doorreizen. Verschillende scenario’s deden de ronde. Aanvankelijk zou Nederland de eerste stop van een wereldtournee worden; een andere optie was dat de stad Wenen een permanente plek zou geven aan Luna Luna. Maar al die plannen vielen in het water, waardoor er geen inkomsten binnenkwamen en Heller in financiële problemen raakte. In 1990 verkocht hij het themapark voor zes miljoen dollar aan de Amerikaanse Stephen and Mary Birch Foundation, die non-profitorganisaties ondersteunt op het vlak van kunst en cultuur, jeugd, dierenwelzijn en onderwijs. Eerst zouden die Luna Luna in 1991 exposeren in San Diego. Maar door een juridisch gevecht over eigenaarschap en auteursrechten bleven de attracties 35 jaar opgeborgen in 44 zeecontainers in een Texaanse loods.

Door de jaren heen verdween elk spoor van Luna Luna. En ook Heller had zijn droom allang opgeborgen. ‘Het voelde als een affaire waarover je maar natte dromen blijft krijgen’, vertelde hij plastisch in The New York Times.

Tot Michael Goldberg, oprichter van het New Yorkse creatief bureau Something Special Studios, in 2019 op een blogpost stootte over het godvergeten Luna Luna-park. Hij besloot zijn schouders te zetten onder de renaissance ervan. Maar het finale duwtje kwam van Drake. Toen de Amerikaanse rapper via Goldberg hoorde over Luna Luna, besloot hij via zijn productiebedrijf DreamCrew honderd miljoen dollar te investeren in de aankoop, restauratie en herlancering. Sinds januari 2022 worden de werken opnieuw geassembleerd in Los Angeles. Drakes bedrijf en eventorganisator Live Nation willen ermee gaan touren.

‘Toen ik voor het eerst over Luna Luna hoorde, werd ik van mijn sokken geblazen’, zegt Drake in een persbericht. ‘Het is zo’n unieke manier om kunst te ervaren. Het idee erachter is groots: het brengt mensen samen. Net wat we het liefst doen.’

Het doel van Drake en co. is niet mis: de attracties uit 1987 herstellen én aanvullen met enkele nieuwe pretparktoestellen. Welke kunstenaars daarvoor gekozen zijn, wil de organisatie niet lossen. Wel dat ze in de zomer van 2024 op wereldtournee willen vertrekken. Precies zoals Heller het wilde dus.

Als aperitiefje voor de wereldtournee kwam vorige maand het originele boek uit 1987 over Luna Luna opnieuw uit, maar dan in het Engels.

De archieffoto’s zijn gedateerd, maar de artistieke line-up leest nog altijd als een ‘who’s who’ van de belangrijkste stromingen in de naoorlogse kunst. Sonia Delaunay, Joseph Beuys, David Hockney, Erté, Salvador Dalí, Kenny Scharf, Jean-Michel Basquiat, Rebecca Horn, Keith Haring, Jean Tinguely, Roy Lichtenstein, Hermann Nitsch, Friedensreich Hundertwasser, Daniel Spoerri, Georg Baselitz: een onvoorstelbare lijst toptalenten werkte eraan mee. En – niet te vergeten –  componist Philip Glass, een van de weinigen die nog leven, naast Heller himself.

Als kunstenaar was Heller niet van het kaliber Haring en Hockney. Maar hij stond wel bekend als een excentrieke doener met een ongelooflijke fantasie, overtuigingskracht en dadendrang. Zijn geheime wapen was: mond-tot-mondreclame en vroeg genoeg beginnen te lobbyen.

Al in 1976 begon hij hardop te dromen over Luna Luna. De eerste ‘naam’ die bevestigde, was Sonia Delaunay. De Franse kunstenares maakte het ontwerp voor de kleurrijke toegangspoort, maar stierf in 1979. Hetzelfde verhaal bij Joseph Beuys: hij overleed in januari 1986, maar gaf wel zijn akkoord en idee voor zijn deelname (een tekst over kapitaal en creativiteit). Heller ging ook langs bij poparticoon Andy Warhol, maar die was te ziek om mee te werken aan Luna Luna. Hij raadde André Heller wel aan bij Jean-Michel Basquiat aan te kloppen. Die stemde in om een reuzenrad te beschilderen, als hij Miles Davis’ album ‘Tutu’ als soundtrack mocht gebruiken.

Keith Haring was nog het gemakkelijkst te overtuigen om deel te nemen. De Amerikaan haalde sowieso al veel inspiratie uit de kinderwereld. En hij schilderde op alles wat los of vast zat: van Knokse surfplanken en jeansvesten tot carrousels. Haring introduceerde Heller bij zijn New Yorkse maatje Kenny Scharf, bekend om zijn cartooneske murals en schilderijen over actiehelden en comics. En Roy Lichtenstein was ook meteen enthousiast. Hij maakte een glazen labyrint en liet daarvoor muziek componeren door Philip Glass.

Lichtenstein gaf David Hockneys telefoonnummer door. De Brit ontwierp een sprookjesbos en mocht van dirigent Herbert von Karajan enkele walsen gebruiken die hij opgenomen had met ‘zijn’ Berliner Philharmoniker. ‘Voor Luna Luna moesten de kunstenaars iets nieuws bedenken. Ze mochten niks uit de lade halen, laat staan een oud idee herhalen’, zegt Heller. David Hockney maakte een precieze maquette die het team vervolgens uitvergrootte. Lichtenstein, Spoerri, Baselitz en Basquiat volgden de uitvoering van hun plannen nauwgezet op. En Kenny Scharf en Keith Haring beschilderden persoonlijk hun attracties.

In Keith Harings dagboeken kun je die making-of vanaf de eerste rij meemaken. Op 1 mei 1987 schrijft hij enthousiast: ‘Dag van de Arbeid. Maar niet voor mij! We ontmoeten mensen van Luna Luna op het vliegveld van München en rijden door naar het hotel. We lunchen en kijken naar jongens met strakke broeken en schattige kontjes. Daarna rijden we nog een halfuur naar een klein dorpje, waar we onmiddellijk verder werken aan de carrousel. Peter Petz is een beroemde carrouselbouwer. Hij tekent ook andere pretparkattracties en schildert of restaureert oudere modellen. Wat een huis heeft hij, en wat een omgeving! ‘King Kong’-beelden van drieënhalve meter hoog, monsters, carrousel­onderdelen, sculpturen: dit is een plek uit mijn kinderdromen! De carrousel zag er goed uit. Behalve een paar onbekende personages, die ik nooit getekend heb. En ook het bovenste paneel was wat anders dan ik gepland had.’

Haring stierf in 1990, maar Peter Petz leeft nog. ‘Ik herinner me de samenwerking met Keith Haring en Arik Brauer maar al te goed, want ik bouwde voor beide kunstenaars toen een attractie’, schrijft hij. Of hij ook aan het werk is voor Luna Luna 2024? ‘Ik ben in contact met de projectmanager, ja. Maar ik wacht nog op precieze instructies over renovatie of iets anders.’

Dankzij Keith Haring kleurt Luna Luna trouwens ook een klein beetje Belgisch. De opening was namelijk op 4 juni 1987. Daags ervoor was Keith Haring nog in Antwerpen, omdat hij een solotentoonstelling had bij zijn Galerie 121. Jason Poirier dit Caulier – toen boezemvriend van Haring, nu eigenaar van Galerie Plus-One in Antwerpen – zat na de vernissage naast Haring op het diner in restaurant Euterpia. ‘Ik heb nog een mooie foto van Keith die avond. Hij droeg een T-shirt van Luna Luna, met een stralende maan op. In de brieven die hij me toen schreef, vertelde hij hoe druk hij het had. Ikzelf ben helaas nooit in het pretpark geraakt.’

Of André Heller in de zomer van 2024 welkom zal zijn bij de wedergeboorte van Luna Luna is weinig waarschijnlijk. Hij en zijn zoon Ferdinand waren aanvankelijk betrokken bij het Amerikaanse project. Maar Heller viel uit de gratie toen bleek dat hij Basquiats originele ontwerptekeningen voor Luna Luna had verwerkt in een kunstwerk dat hij in 2017 op de kunstbeurs Tefaf probeerde te verkopen.

Voor het boek schreef hij wel een nieuwe tekst. ‘Met Luna Luna heb ik iets geproduceerd dat inspirerend en plezierig was voor mensen van allerlei leeftijden of opleidingsniveaus’, zegt hij. ‘Voor mij is kunst geen geheim genootschap voor de happy few.’ Dat kan Drake alleen maar beamen.