Kijk binnen in Villa Michaux | Weekend-, kunst- en vakantiehuis

Anno 2023 is het dorpje, een deel van de gemeente Hastière, in de provincie Namen, als een schone slaapster ontwaakt. Nieuwe inwijkelingen hebben er een vakantiehuis gekocht en in de oude glorie hersteld, sommigen zijn zelfs definitief naar hier verkast om er een tweede leven te beginnen. Onder meer de schilder Koen Broucke heeft er een permanent onderkomen gevonden in zijn Villa des Roses, waar hij vaak schrijvers en andere kunstenaars uitnodigt om er te komen werken.

Hier in Waulsort vonden Mieke Van der Linden en Armand Eeckels, beiden architect, hun Villa Michaux. ‘Naderhand beseften we wat voor een bijzondere plek Waulsort was’, vertelt Eeckels. ‘Hoe het historisch was gegroeid, door de rijkdom en de infrastructuur die de industriële revolutie had teweeggebracht. Doordat er voor de opkomende industrie een spoorweglijn aangelegd was, had de bourgeoisie van Antwerpen en Brussel in de belle époque ontdekt hoe mooi het dorpje was. Ze begonnen er hotels en villa’s te bouwen langs de Maas. Tussen de rijke boomgaarden en de vroegere wijngaarden. Tussen die statige art-decovilla’s lag ons huis: een grote uitzondering qua stijl, omdat het modernistisch is.’

We staan op een kille ochtend met z’n drieën te kijken naar het uitzicht vanuit de villa. Het huis ruikt nog naar zwemen verf en boenwas. Naar een popelnieuw begin. Dat Van der Linden en Eeckels Villa Michaux hebben kunnen kopen, bleek naderhand een half mirakel. ‘We hoorden achteraf dat er veel geïnteresseerden op vinkenslag lagen tot het huis te koop zou komen’, vertelt Van der Linden. ‘We kenden de villa niet, we waren in de ruimere regio op zoek naar een weekendhuisje. Nauwgezet volgden we een aantal makelaars online en op een nacht stond Villa Michaux te koop. Ik kon het bijna niet geloven dat een dergelijk huis te koop stond.’

Het was liefde op het eerste gezicht. ‘Nog dezelfde nacht hebben we een mail verstuurd.’ De eigenaars bleken de dochters te zijn van de Gentse componist Franklin Gyselinck, die na zijn overlijden het huis van hem hadden geërfd. ‘Ze wilden het aan ons verkopen omdat we net als hun vader uit Gent kwamen en omdat ze vermoedden dat wij als architecten de woning met respect zouden behandelen’, aldus Eeckels. Een sterke link was ook de muziek, een passie van Van der Linden, die ook piano speelt.

De regio was Van der Linden en Eeckels niet onbekend omdat ze er vaak gingen klimmen. Maar toen kwam corona. Eeckels: ‘In volle coronaperiode waren we vooral op zoek naar mentale ruimte. Onze loft in Gent, waar we met onze drie kinderen wonen, gaf weinig vrijheid. Misschien moesten we gewoon een tweede plek zoeken waar we naartoe konden in het weekend? Ons uitgangspunt was een ‘cabin in the woods’, niet te groot. Dat is wel anders uitgedraaid.’

Over de oorspronkelijke bouwheren en over de architect vonden ze weinig terug. ‘Het huis werd gebouwd in 1937 in opdracht van een familie Picard door een zekere architect Michaux, waar we verder maar weinig informatie over vonden’, zegt Eeckels. ‘Een dorp verder staat een gelijkaardig huis tegen de flanken opgebouwd. Was het ook van hem? We weten het niet. In het dorp wordt verteld dat dit het eerste huis zou zijn geweest van een masterplan om de hele helling te voorzien van modernistische huizen, maar om de een of andere reden is dat project niet doorgegaan.’

De dag nadat ze het huis online te koop hadden zien staan, kochten ze het, al moesten ze even slikken om de trieste staat waarin het zich in werkelijkheid bevond. ‘Toen we het voor het eerst zagen op die donkere, sombere dag, begon ik te twijfelen’, zegt Van der Linden. ‘Het was in een erbarmelijke toestand. De laatste bewoner had het compleet verwaarloosd. We zagen als architect meteen hoeveel werk en geld er nodig zou zijn om het goed te krijgen. Maar we hebben toen beslist om er gewoon voor te gaan, omdat het een project was om samen met de kinderen te doen.’ Eeckels: ‘Toch waren we onder de indruk van het oorspronkelijke concept. Het huis bleek niet zo diep, maar naar verhouding hoog. Het staat bovendien op een helling, waardoor het dus heel monumentaal overkomt. De buitenwereld is er sterk aanwezig. Het uitzicht rondom is groots, omdat het huis zo hoog is. Er is heel veel licht dat langs alle kanten binnenstroomt. Ook al is de woning niet gericht naar de zon, maar naar de vallei, toch komt de zon maximaal binnen en fungeren de overhangende terrassen als luifels. Voor mij was het ook belangrijk dat de tijd er had stilgestaan. Franklin Gyselinck had er niets aan veranderd. Dat was heel bijzonder.’

Twee jaar deden ze erover om het huis opnieuw in blakende conditie te krijgen. Ze hielden opzettelijk de druk hoog, vertellen ze, maar ze hebben vooraf de tijd genomen om over alle details en kleuren grondig na te denken. ‘Het was jammer dat we geen foto’s van het huis hadden zoals het oorspronkelijk was’, zegt Van der Linden. ‘We hadden weliswaar plannen van de oorspronkelijke eigenaar, maar die klopten niet volledig met de werkelijkheid.’

Opvallend zijn de rode ramen van Villa Michaux. ‘Daar ben je helemaal voor of radicaal tegen’, lacht Van der Linden. ‘We kwamen op het idee voor de ramen toen Armand de oorspronkelijke verflaag ontdekte. Vooraf hadden we al een onderzoek gedaan, onder meer naar het kleurenpalet van Le Corbusier. Kleurwerking in modernistische architectuur is heel fascinerend en interessant. We hebben die studie als onderlegger gebruikt.’

‘Villa Michaux heeft eigenlijk heel veel gemeenschappelijk met Villa Muller in Praag van Adolf Loos, waar mosterdgele ramen in zitten. Na heel wat simulaties met verschillende kleuren bleek dit rood de identiteit van de villa het meest te versterken. Voor ons was daar het belangrijkste dat we de waarden van het modernisme hebben proberen te eerbiedigen en er toch onze eigen interpretatie aan hebben gegeven.’

Het huis wenkt de bezoeker naar boven met een indrukwekkende draaiende trap. Zacht en dik tapijt nopen bijna tot een sacrale opgang. Gedempt licht valt zijwaarts naar binnen. Ook voor de binnenafwerking kozen Van der Linden en Eeckels voor de arbeidsintensieve traditionele methoden. ‘Als we alles vernieuwd zouden hebben met modern pleisterwerk, zou de ziel van die plek weg zijn. We hebben alles laten pleisteren zonder pleisterprofielen, maar met afgeronde, gepolierde hoeken, zoals het werd gedaan in die tijd’, aldus Eeckels. ‘Je hebt voor dat soort werk echt mensen nodig die je passie voor die woning aanvoelen, die dat kunnen appreciëren, en die zelf een passie voor hun vak blijven tonen, ook al neem je niet de weg van de minste weerstand. De pleisteraar die alles heeft hersteld, deed z’n werk met erg veel plezier, hij is er zowat anderhalve maand mee bezig geweest.’

Helemaal bovenaan bevindt zich de masterbedroom. Hier stond ooit de vleugelpiano van de componist. Het uitzicht geeft instantgelukzaligheid. Het dakterras is letterlijk de bekroning van Villa Michaux. Je hebt er uitzicht op de hele vallei. Toch werd het dak bovenaan nooit als terras gebruikt. Van der Linden: ‘Er was vroeger alleen een plat dak, wat vreemd is, want een van de kenmerken van het modernisme zijn terrassen. Je hebt uitzicht over het hele dorp, over de Maas. Er was een opstandje van vijftig centimeter, maar geen borstwering. Wij hebben er een nieuw groot terras van gemaakt.’ Eeckels legt uit: ‘Het modernisme zag het plat dakterras als vijfde gevel, als een moderne plek om op te sporten, te mediteren, te genieten van de buitenlucht, contact te zoeken met de natuur. Modernisten hingen het idee aan van een gezonde geest in een gezond lichaam. Michaux was een avant-gardistische architect, maar kreeg wellicht in dit huis te maken met een bourgeois klant met eigen oude opvattingen.’ Van der Linden: ‘De kamer op de bovenste verdieping werd alleen door het personeel gebruikt, zoals de bourgeoisie het zou doen. We hebben er een slaapkamer met een groot raam en een badkamer van gemaakt. Voor het raam zit een pergola, zodat de kamer koel kan blijven.’

Maar hoe benader je zo’n modernistisch gebouw? Hoe krijg je het conform de regels, hoe pas je het aan aan moderne noden, aan isolatienormen? Eeckels: ‘Villa Michaux was geen beschermd gebouw, maar toch een uitzonderlijk mooie modernistische woning met knappe details. Die wilden we zoveel mogelijk behouden. Daardoor moet je keuzes maken. Ons huis was blijkbaar een van de eerste modernistische gebouwen met platte daken. Bouwtechnisch was dat een ramp. De gebruikte bakstenen waren stevige klinkaerts uit de Rupelstreek, maar het beton zat vol betonrot. Om het gebouw gezond te krijgen zonder de esthetiek te veranderen, hebben we veel werk moeten verzetten. Het beton werd helemaal hersteld, we brachten nieuwe bewapening aan. Die werken heb ik uiteindelijk voor een groot stuk zelf gedaan.’

Isoleren was moeilijker. ‘Als je langs buiten isoleert, dan ben je je verhoudingen kwijt. Als je aan de binnenkant isoleert, dan verlies je lambriseringen en de hele afwerking. We hadden geluk dat de muren zo’n veertig centimeter dik waren. De westwand heeft bovendien een spouwmuur. In het souterrain zitten nu slaapkamers en badkamers, daar hebben we alles geïsoleerd aan de binnenkant. Voor het overige hebben we alles gelaten zoals het was, behalve het dak. Alle platte daken zijn goed geïsoleerd, wat de meeste opbrengst genereert, samen met thermische beglazing.’

Villa Michaux is vandaag niet alleen een ideale herbronplek voor Van der Linden en Eeckels. Iedereen kan ze huren als vakantiehuis. Maar er staan nog meer plannen in de steigers. ‘Met Villa Michaux hebben Mieke en ik een stuk erfgoed nieuw leven ingeblazen’, zegt Eeckels. ‘We hopen dat we alle kwaliteiten die in dit soort architectuur zitten, alle zeldzame ambachtelijke details, ook toegankelijk kunnen maken voor andere mensen. Voor ons is Villa Michaux een stevige investering geweest. We zijn daarom zo snel mogelijk begonnen met de verhuur van het huis als vakantiewoning, want dat is de financiële motor die we nodig hebben. Maar eigenlijk willen we ook mensen voor langere tijd samenbrengen, zowel in vriendschappelijk als in familiaal verband, of als collega’s, door activiteiten te organiseren, workshops en teambuildings gekoppeld aan kunsten, aan ambacht en muziek. Zo stellen we momenteel een selectie van de kunstcollectie van Koen Broucke in de villa tentoon. Bovendien willen we hier samen met mensen van hier projecten realiseren, zodat we een breder draagvlak creëren. Het is niet de bedoeling ons te nestelen in een enclave van Vlaamse inwijkelingen. Ook al brengen die mensen stuk voor stuk een waardevolle nieuwe energie in het dorp. We willen onze projecten ook lokaal zinvol houden, daarvoor doen we ons uiterste best.’