Is vogelspotten de nieuwe mindfulness?

“Waarom maak je niet gewoon een foto?”, vragen veel mensen. Omdat het onmogelijk is om de perfecte foto te maken: het verenkleed zit niet netjes, de achtergrond is storend, de houding is niet typisch en ga zo maar door. In mijn tekeningen heb ik dat allemaal onder controle. Mijn grote inspiratiebronnen zijn 19de-eeuws. Mijn veldschetsen maak ik nog altijd met potlood en papier, en sinds een halfjaar ook als aquarel.’

‘Mijn passie voor de natuur kreeg ik mee van thuis uit. Elke vakantie trokken we eropuit met onze Landrover Defender met daktent. Vaak naar Scandinavië, maar ook naar Afrika en Australië.’

‘Gewoon de natuur intrekken en zien wat ik tegenkom, dat doe ik nog zelden. Omdat ik in opdracht werk, ga ik nu op pad om die ene vogel te tekenen. Ik kijk op de website waarnemingen.be waar die onlangs gespot is. Voor exotische dieren check ik op zootierliste.de waar ze in de dichtstbijzijnde zoo zitten. Voor mijn veldwerk ga ik alleen op pad. Ik ga echt om te schetsen. En ik zit dan echt in mijn ‘zone’. Ik hoor of zie niets van wat er om mij heen gebeurt. Niet echt gezellig dus.’

‘Voor sommigen is vogelspotten iets competitiefs, een echt mannending. Niet voor mij. Ik ben niet bezig met zoveel mogelijk vogels af te vinken. Ik duik de natuur in omdat die me tot rust brengt. Als er ergens een zeldzame soort gezien is, zitten er de volgende dag veertig vogelaars om die te zien. Daar ga ik echt niet naast staan. Ik trek de natuur in om juist níét tussen de mensen te zijn.’

‘Mijn grootste klant is de sjeik van Sharjah, een van de zeven emiraten in de Verenigde Arabische Emiraten. Als de tachtigjarige sjeik Sultan III een nieuw natuurpark opent, maak ik alle illustraties.

Ik raakte aan die uitzonderlijke klant via een goede vriend van mijn ouders, Paul Vercammen. Hij werkt al ruim 15 jaar voor de sjeik, als directeur van het kweekcentrum voor bedreigde Arabische soorten. Hij was jarenlang dierenverzorger in de Zoo van Antwerpen en later bij de Beekse Bergen. Daardoor mochten mijn broer en ik als kind vaak backstage. Dan gingen we bijvoorbeeld stekels rapen in het hok van de stekelvarkens. Fantastisch natuurlijk.’

‘In de zomer van 2008 trok ik naar Sharjah, voor een studentenjob bij Paul. Ik was net gestopt met mijn studies biologie en wist nog niet wat ik wilde doen. Als kind volgde ik jarenlang tekenacademie en als tiener fotografeerde ik veel.

Mijn droom was om fotograaf te worden en voor National Geographic te werken. Tijdens die zomer in Sharjah pakte ik het tekenen weer op. Zodra ik terug was in België, kocht ik een tekentablet en schreef ik me in aan de academie. Toen ik in 2012 afstudeerde, had ik meteen een grote opdracht voor het Kalba Bird of Prey Centre dat opende in Sharjah.’

‘Intussen volgden ook andere parken. Voor elk nieuw project vlieg ik naar daar. Meestal is dat een stresserende week, omdat ik op korte tijd heel veel soorten moet tekenen. Soms moet ik uit tijdsgebrek foto’s maken. Ik logeer dan bij Paul, die in een villa woont in het park. Echt een ervaring: terwijl je rustig aan het zwembad ligt, komen kroonkraanvogels je handdoek pikken.’

‘Ik werk ook geregeld voor uitgeverijen, in 2017 bijvoorbeeld voor een boek over uilen en roofvogels. Ik maak tekeningen voor schoolboeken en in het nieuwe vogelboek ‘Fluitend door het leven’ zijn een twintigtal tuinvogels van mijn hand.’

Of hij nu gaat werken, op restaurant gaat, naar de supermarkt stapt of het Zwin induikt om te gaan vogelspotten: Nicolas Van Overmeeren ziet er altijd onberispelijk uit. ‘Ik ben een echte estheet. Het totaalplaatje moet kloppen. Mijn donkere lederen boots gaan op in de kleur van de aarde en de omgeving, net als mijn broek en mijn jasje. Een hemd en een das dragen vind ik vanzelfsprekend. Ik kijk nostalgisch naar de jaren 20 en 30, toen mensen zich nog opkleedden om te gaan wandelen in de natuur. Daar zijn prachtige foto’s van.’

‘Ik hecht veel waarde aan mooie materialen: een tweedwollen jas in de winter, een linnen hemd in de zomer. Maar ik vrees dat ik anno 2019 een loner ben qua tenue. Mijn bevriende vogelaars zijn totaal niet bezig met kleding of esthetiek. Hen is het alleen om de vogels te doen.’

‘Mijn vaste vogelcompagnon is een rugzak van gerecupereerde gewaxte stoffen, handgemaakt in België. Een duurzaam stuk dat een leven lang meegaat. Speciaal voor mij maakte Ronald Ceuppens, de man achter Treesizeverse, er riempjes aan. Als maatwerkfan droom ik van een rugzak volledig naar mijn goesting gemaakt door Ceuppens, die trouwens ook opgeleid is als kleermaker.’

‘Mijn vogelpassie begon vier jaar geleden. Toen ik op een paaltje een buizerd zag zitten. Hij vloog op en begon te cirkelen. Zeker een halfuur heb ik ernaar staan kijken, mezelf afvragend wat hij aan het doen was. Voor het eerst in mijn leven was ik echt gefascineerd door de natuur. Wie, zoals ik, opgroeit tussen baksteen en beton, voelt zich soms een vreemde eend in de natuur. Dat wil ik met mijn pasgeboren zoontje zeker anders aanpakken.’

‘Vogelen is een besmetting. De passie groeit naarmate ik er meer mee bezig ben. Het is een heel tijdsintensieve hobby. Wekelijks kost het me twintig à dertig uur - niet te vergelijken dus met iemand die geregeld gaat joggen. Ik werk vier vijfde bij Café Costume en in mijn vrije tijd probeer ik er zoveel mogelijk op uit te trekken. Alleen of met vrienden. Maar ook ’s ochtends, op weg naar Antwerpen, stop ik soms in een natuurgebied. Of ’s avonds, op de terugweg.

Mijn telescoop leg ik altijd achterin. Je weet nooit waar je belandt. Ook op vakantie ga ik vaak spotten. Vorige zomer trok ik samen met mijn vriendin door Finland, Zweden en Noorwegen: een vogelwalhalla. Het liefst spot ik aan de kust. Dat is een heel andere manier dan in de bossen. Daar moet je continu zoeken tussen het gebladerte. Terwijl je op een open vlakte gewoon wacht tot ze passeren.’

‘Leven in de huidige maatschappij vind ik soms lastig. Er is altijd iets dat om jouw aandacht schreeuwt. Ik werk in Antwerpen en dat kan voor mij echt heftig zijn. Als compensatie duik ik dan de natuur in. Buiten zijn is therapeutisch. De wind horen in plaats van claxons. Al doe ik het spotten vooral voor de vogels zelf. Ik kijk graag naar hun kleuren en vormen. En naar de eenvoud van hun dagelijks leven.’

‘Onder vogelaars heb je echte trophee hunters. Competitieve types die de eersten willen zijn, de meeste soorten willen spotten en hun locaties niet delen met anderen. Natuurlijk vind ik het leuk om een zeldzame soort te zien, maar mij gaat het meer om het moment. Soms probeer ik dat vast te houden door met mijn telescoop een foto te maken. En ik maak ook tekeningen die ik thuis verder uitwerk.

Online kan je als vogelaar een levenslijst bijhouden van alle vogels die je ooit gezien hebt. Zelf zit ik intussen aan 5.445 waarnemingen en 300 opgemerkte vogelsoorten. Controle daarop is er amper. Het gaat puur om de spotterseer.’

Noem Tim Vanhaecke gerust een nachtraaf. Soms staat hij tot 5 uur ’s morgens platen te draaien en soms is hij om 5 uur ’s ochtends al op pad om vogels te spotten. ‘Ik hou van het nachtleven, maar ook van de natuur. Ik heb die rust echt nodig om mijn hectische leven met twee jobs vol te houden. Sommige mensen zeggen dat yoga of meditatie helpt. Maar ik vind ontspanning in het groen. Dan vergeet ik alles en negeer ik de stroom berichten op mijn gsm.

Gelukkig is Gent omringd met natuur. Op tien minuten fietsen sta ik van mijn huis in hartje stad hier in de Gentbrugse Meersen. Ik kom zeker een paar keer per week. Een tijd geleden zelfs dagelijks, omdat ik een koppel broedende ransuilen volgde. Hun twee jongen zijn intussen uitgevlogen naar een bosje verderop, letterlijk aan de rand van de stad. Onlangs vloog er eentje minutenlang met me mee toen ik langs de Schelde naar huis fietste.’

‘Vier jaar geleden begon ik met vogelspotten. Eigenlijk heel toevallig. Ik deelde toen een appartement met een goede vriend, Dimitri Vandeputte. Hij kwam geregeld thuis met prachtig geïllustreerde oude vogelboeken die hij vond op rommelmarkten. Ik was net terug van een paar trips naar het eiland Borneo, waar ik met een fotograaf van National Geographic de jungle in dook. De natuurpracht daar is fantastisch.

Maar toen ik thuis de boeken van Dimitri bekeek, kreeg ik zin om de natuur van hier te ontdekken. Die is misschien minder kleurrijk, maar niet minder boeiend. Dimitri en ik zijn nog altijd vogelspotbuddy’s, al ga ik meestal alleen op pad. Een kenner ben ik zeker niet. Wel een liefhebber. Mijn kennis haal ik onder meer uit ‘Vroege Vogels’, een fantastisch Nederlands tv-programma. De website waarnemingen.be bevat ook een schat aan informatie, en ik volg verscheidene natuurfotografen op Instagram.’

‘Soms ga ik spotten op onevidente plaatsen, zoals de Gentse haven, waar veel zeevogels zitten. Of in het verlaten dorp Doel, waar de volledig overwoekerde tuinen allerhande dieren lokken. Gisteren zag ik vanaf mijn terras nog twee buizerds cirkelen. Maar het liefst ga ik echt de natuur in, met alleen mijn verrekijker en een fles water. Ik neem bewust geen camera mee. Ik geniet liever van het moment dan een foto te maken.’

‘Mijn roots liggen op het platteland en thuis hadden we een biologische moestuin. Maar als opstandige tiener begon ik te skaten en te dj’en en vond ik mijn geboortedorp Beernem maar niks. Ik wilde in de stad wonen waar alles gebeurde. Nu ik ouder ben, zie ik de charme van het groen en de rust. Ik verlang er zelfs naar. Gelukkig vind je dat ook aan de rand van de stad. Op mijn weg naar hier zie ik reetjes en vossen.’

‘Als natuurliefhebber ben ik begaan met het milieu. Al in 1990, op mijn dertiende, werd ik vegetariër. Sinds vier jaar eet ik vegan. En in plaats van naar Azië te vliegen, plan ik nu een kampeervakantie in Europa met de fiets.’

‘Als vogelspotter heb ik één tekort: ik ben kleurenblind. Vooral de verschillen tussen rood en bruin en tussen blauw en paars zijn moeilijk voor mij. Maar het verenkleed is niet de enige manier om een vogel te determineren. Ik compenseer mijn gebrek door te kijken naar het silhouet van de vogel, zijn vlieggedrag, zijn grootte, de plek waar hij zit en natuurlijk het geluid. Als dj heb ik gelukkig een getraind oor.

Of ik al eens na een dj-set ben gaan spotten? Nee, nog nooit. Wel een goed idee. Ik ga dat eens proberen.’