Gen Z kleedt zich met een nieuw soort nonchalance die oude stijlen door elkaar haspelt en géén streling is voor het oog: ‘chaos dressing’. En daar raken de modeontwerpers door geïnspireerd.
Pal op de eerste dag van het nieuwe jaar kopte de Britse krant The Guardian: ‘Slobs rejoice! In 2023, looking dreadful will be the height of fashion’ (‘Slonzen, verheug u! Er vreselijk uitzien zal het toppunt van mode zijn’). Dat slonzigheid ineens een nieuwe trend was, hadden we niet zien aankomen. Edoch. We hadden maar in de spiegel moeten kijken.
Tot u schrijft, gezeten op een sofa die ze deelt met twee katten, een thuiswerker. Ik heb mijn winteruniform aan, te weten: een wijde lange rolkraagtrui, een broek met een elastiek in de taille, en een paar dikke sokken. Geen pumps sleep ik nog in mijn laptopwinkelkar, geen dure blazers of jurken, maar functioneel gerief, huiswaren, vazen en kandelaars.
Ik betrap mijzelf bovendien op nieuwe voorkeuren. Zo liep ik warm voor het vreemde kruippak waarmee Brad Pitt onlangs werd gespot – al kan dat ook aan de algehele gezelligheid van vriend Pitt gelegen hebben. Tot mijn ontstentenis blijk ik alleen nog aangetrokken door simpel comfort, eenvoudige esthetiek die mijn hersens rust gunt.
Gaat het bergaf met mij? Lig ik al onderaan de modetrap? Moet ik in stijltherapie? Protest: ik ben geen opzettelijke slons, maar een accidentele. Ik ben gewoon pragmatisch. Alles wat enigszins de belofte van troost en warmte inhoudt, is aantrekkelijk. De rest kan mij zowat gestolen worden. Blijkbaar ben ik in hardnekkige ‘goblin mode’.
We kregen vorig jaar al de eerste signalen dat de trend er zat aan te komen. In de UK werd het begrip ‘goblin mode’ tot woord van 2022 verkozen. Goblins, dat zijn aardwezentjes met vuile wangen, lange teennagels en ongewassen haar. De term ‘goblin mode’ werd gebezigd om er een nieuwe, zichtbare tendens mee te beschrijven, namelijk ‘een type gedrag dat onbeschaamd genotzuchtig, lui, slordig of hebzuchtig is, meestal op een manier die de sociale normen of verwachtingen verwerpt’, aldus de Oxford Dictionary. Dat de term het met voorsprong haalde als woord van 2022 was het beste bewijs: steeds meer mensen herkenden zichzelf in die slonzige toestand van leven. Gezellig op bed, tussen pizzadozen en chipszakken, Netflix-series over dystopische werelden bingend, wanneer een of ander virus de wereld om zeep zou helpen. Oversized T-shirts, nutteloze yogapants, oude trainingsbroeken en hoody’s volstonden ruimschoots om in te overleven.
Het aardmannetjesgevoel was helemaal nieuw. Ver weg in de vorige eeuw was het verwerpen van sociale normen en verwachtingen uitgemond in de punkbeweging, maar anno 2022 was er iets anders loos: mensen gaven het op om nog hun best te doen met hun kleding. Er was in de COVID-19-periode slechts weinig geweest om naar uit te kijken, vestimentair gezien. Toen we met z’n allen mochten knallen, kregen we door dat het nooit meer hetzelfde zou worden als voorheen. De ‘fear of missing out’ ofte fomo werd overklast door de ‘joy of missing out’, de jomo. In het licht van ziekte en dood wereldwijd, met doembeelden van eeuwigdurende quarantaine, polarisatie, cancelcultuur en baldadige wokers was de vraag ‘wat trek ik aan?’ de minste van alle zorgen.
Nadien bleef de wereld stuurloos. Steeds meer kregen grote levensvragen de halftijdse thuiswerkers in hun greep. Die gaven het op om aan ‘self embetterment’ en ‘self improvement’ te doen. De goblin modus was een deugddoende mentale winterslaap. Time-out. Het leven was zo al uitputtend genoeg. Want wat was nu eigenlijk belangrijk in dat leven? Minder werken, meer huiselijkheid. Meer vriendschap. Natuur. Kinderen. Beestjes en besties. Goblin mode was bijgevolg geen teken van luiheid, wel het omarmen van het impulsieve en het koesteren van een verloren oergevoel. Hoe bevecht je anders het doembeeld van klimaatcrisissen, onrecht en oorlog dan met jezelf zacht in te bunkeren?
De afgelopen tijd is er ook iets intergenerationeels aan de hand. De zoomers, of gen Z – versus de millennials – kunnen zich niet meer vinden in de online-esthetiek van geplamuurde valse levens van influencers en in zorgvuldig samengestelde, gesponsorde silhouetten. Ook al zijn ze kwistig overgoten met een morele saus van bodypositivity. Na ettelijke jaren van scrollen door perfect gecombineerde setjes van millennial-influencers, met perfecte nagels, perfecte lippen en perfecte kapsels, al dan niet door een leugenfilter bewerkt, is de esthetiek van fake perfectie passé.
De buikspieren van Emily Ratajkowski en de capriolen van Kim Kardashian? Het boeit intussen de meeste jonge scrollers niet. Zelfs niet als guilty pleasure. Selfies blijken voor experimenterende teenagers geen middel meer tot zelfpromotie of selfbranding zoals voor de millennials. Ze bieden hen daarentegen wel een mogelijkheid tot verbinding met hun vrienden, tot fun, tot opzettelijke vervorming in plaats van perfectie. TikTok is hét forum voor life hacks geworden, voor wacko tutorials, voor irreguliere recepten, voor van de pot gerukte modecombinaties. De Franse app BeReal en TikTok Now, waarbij je authentieke, ongeënsceneerde momenten moet vastleggen en delen, stimuleren gebruikers juist om het gewone, het lelijke en het ordinaire te cultiveren.
In de zijlijn van die groeiende afkeer van streng geredigeerde looks op sociale media duikt er stilaan een nieuwe manier van kleden op. Een die het borrelende verlangen naar echtheid en vrijheid kan uitdrukken, te midden van chaotische wereldgebeurtenissen. Een kledingstijl die geen stijl is, geen regels heeft, en niet eens om speciale merken draait. Ziedaar de ‘chaos dressing’.
Wat is dat vreemde verschijnsel? Chaos dressing en chaos fashion draaien om de vreemdsoortige combinatie van verschillende kledingstukken, zo blijkt, meestal geïnspireerd op de ‘Y2K aesthetic’ of verschillende trends van rond de millenniumwissel. Chaos dressers dragen hun kleren met een gigantische dosis lef en met een je-m’en-foutisme dat de brillenglazen van de boomers kan doen barsten. Dat het allemaal hoegenaamd niet bij elkaar past en nergens op slaat, is net de clou. Het is visuele verstoring, evenwel gecombineerd met opvallend verzorgd haar en felle make-up, de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie, om het met iets misplaatst literairs te zeggen.
In chaos dressing lijkt ten andere óók alles misplaatst. Lage, wijd uitlopende ultralange taillebroeken met minicroptops of een soort bralettes in dikke kledingstof, schreeuwerige gecombineerde prints, stoffen die niet bij elkaar passen, bizarre accessoires – het is een kunst om het zo wars van alle mogelijke regels en antiregels te dragen.
Het boegbeeld van de chaos dressing is zonder twijfel het personage van Portia (gespeeld door Haley Lu Richardson), beweert The Guardian, uit de tweede serie van ‘The White Lotus’, de assistente van Tanya (Jennifer Coolidge). Wat het lieve kind aantrekt, is voor de vorige generaties een stijlbreuk op stijlbreuk op stijlbreuk. Alles is bovendien of vintage en/of supercheap en van bedenkelijke kwaliteit.
Chaos dressing is een weerspiegeling van de chaos in ons hoofd, van onzekerheid, maar ook van een verlangen naar plezier, naar vrijheid.
Ook al is Portia fictief, ze is misschien exemplarisch voor een hele generatie. Want zelfs al lijkt het bij chaos dressing steevast alsof een silhouet met een zekere nonchalance samen werd gegooid, er zit wel degelijk een bedoeling achter. Een of andere logica. Probleem: wie niet tot de generatie van de zoomers behoort en into chaos dressing is, kan de code eigenlijk niet gemakkelijk lezen. Laat staan aantrekkelijk vinden. De generatiekloof gaapt diep. Ze kraakt.
Wie de code van het chaos dressen wél beheerst, zij het op een iets hoger level dan de fictieve Portia, is Julia Fox. Julia raakte vooral bekend toen ze een maand lang het liefje was van Kanye West, na zijn breuk met Kim Kardashian. La Fox raakte in die maand niet alleen op miraculeuze wijze ettelijke kilo’s kwijt, ze werd meteen ook een paar echelons hoger getild als hypercool stijlvoorbeeld.
Julia raakt intussen zowat met alles weg. Ook met haar persoonlijke interpretatie van goblin mode. Ze kan een spreekwoordelijke vuilniszak aantrekken en toch nog miljoenen likes krijgen. En ze leert anderen hoe het moet: ze verknipt op TikTok een badhanddoek, combineert die met lange handschoenen en lieslaarzen, doopt het filmpje een ‘End of the World Fashion Tutorial’ en scóórt. Ze maakt vervolgens een onverbloemd filmpje van haar kleine, rommelige appartement. Ze zegt ook dat ze last heeft van muizen. Chaos is echt, chaos is fun, en Julia Fox is kampioen van de chaos. Ze spreekt ook over haar ADHD. De chaos in haar hoofd. Jonge mensen bewonderen haar eerlijkheid. Haar ‘net worth‘ klimt gestaag.
Heeft chaos dressing ook een invloed op de modeontwerpers, op wat we zagen tijdens de defilés? Absoluut. Niet zelden laten ontwerpers zich inspireren door wat durvende A-listers zoals Julia Fox dragen – vaak een onsamenhangende verzameling van groovy kledingstukken. De comeback van de nonchalante cargopants, die via TikTok en de billen van Zendaya, Bella Hadid en Hailey Bieber naar de catwalk zijn opgeklommen, zijn exemplarisch. De chaos werd in de fashion weeks zichtbaar op de catwalks: stylingcombinaties waren bij momenten soms opvallend irrationeel, soms ronduit bevreemdend, zoals bij JW Anderson. Soms was de kleurenclash te fel, waren de laagjes te storend, zoals bij DSquared.
Chaos dressers dragen hun kleren met een gigantische dosis lef en met een je-m’en-foutisme dat de brillenglazen van boomers kan doen barsten.
Nicolas Ghesquière gaf dan weer als motivatie voor zijn collectie voor Louis Vuitton aan dat hij ‘de typische kenmerken van de vrouwelijkheid wilde verstoren’. Bij Prada zagen we jurken die met een mes opengereten leken. De sfeer van gecontroleerde chaos verklaarde Miuccia Prada als volgt, uit naam van haarzelf en Raf Simons, haar sidekick: ‘Het leven ofte de menselijkheid maken de kleding. (…) Kleren die ontstaan door sporen van leven vinden we prikkelend.’ Chaos is een prikkelend virus.
Het fenomeen van de chaos fashion vertelt in ieder geval veel over wie we zijn en wat we voelen. Trends ontstaan en ebben weg, dat is evolutie. De mode weerspiegelt, net als popcultuur en muziek, de samenleving. Chaos dressing is een weerspiegeling van de chaos in ons hoofd, van onzekerheid, maar ook van een verlangen naar plezier, naar vrijheid. Sean Monahan, de Amerikaanse trendgoeroe die in 2013 de ‘normcore’-trend voorspelde (de trend met de New Balance-sneakers, de dad en mom jeans, überbasic kleren – een soort antistijl), ziet in ieder geval een duidelijke verschuiving in hoe mensen zich kleden.
Na jaren van scrollen door perfecte setjes van perfecte millennial-influencers, al dan niet met leugenfilter, is de esthetiek van fake perfectie passé.
Volgens hem is het tijdperk van de dure logo-luxemerkkledij goeddeels voorbij. Hij voorspelt een terugkeer naar een meer gefragmenteerde modecultuur. En ook naar de rockmuziekstijl en naar visuele ironie van de nillies of aughties. Monahan spreekt van een ‘vibe shift’. Sommigen zullen weer teruggrijpen naar de ‘indie sleaze’ (een rommelige vintage-stijl uit de nillies). Anderen zullen zich al even nonchalant in een nieuwe soort van grunge beginnen te kleden (hey, Brad!). Grunge 2.0 of 2.zoveel: het is een luxueuzere versie van de oude grunge, voor wie graag ongegeneerd, maar stijlvol in goblin modus blijft verkeren. Laat maar komen.
Tot slot: chaos toelaten in je leven blijkt zo stilaan het nieuwe zen. Het is geen toeval dat ook Marie Kondo, de millennial-keizerin van het opgeruimde huis, in een webinar ter promotie van haar nieuwe boek ‘Marie Kondo’s Kurashi at Home’ heeft toegegeven dat ze haar rigoureuze opruimregels heeft versoepeld en de chaos in haar leven heeft toegelaten. Hopelijk heeft Marie door dat kinderen, pubers, thuiswerken en samenleven (of kortweg: het leven) nu eenmaal gepaard gaan met een zekere chaos. Op sommige zaken krijg je jammer genoeg (of gelukkig maar) geen vat.
Ofwel aanvaard je die chaos, ofwel word je diep ongelukkig. Wie in staat is om nog een stap verder te gaan en de chaos kan fêteren, zal er ongetwijfeld zelfs deugden in ontdekken. Leve dus het ongerijmde. Leve de slons in ieder van ons. Voorlopig toch.
