Biologe voert race tegen de tijd om koralen te redden

In het Groot Barrièrerif in Australië leven niet minder dan 7000 zeediersoorten. Maar in amper drie jaar tijd is een derde van dat rif verloren gegaan. Zozeer dat het leven daar misschien niet zal overleven. Dat heeft alles te maken met het veranderende klimaat. Warm zeewater, met meer zuur en minder zuurstof, heeft een grote impact op het biologische leven in de koralen’, aldus Emma Camp, een 32-jarige mariene biologe uit het Engelse Brentwood.

We ontmoeten Camp op het National Geographic Explorers Festival in Washington, een jaarlijkse bijeenkomst van vorsers en ontdekkingsreizigers die met de planeet begaan zijn. Ze is de eerste spreekster van de tien finalisten van de Rolex Awards van dit jaar.

In 1976 lanceerde de Zwitserse horlogebouwer naar aanleiding van de vijftigste verjaardag van zijn Oyster-model - het eerste volledig waterdichte horloge ter wereld - een tweejaarlijks programma om ontdekkingsreizigers, wetenschappers en ondernemers te steunen die een project hebben waarmee ze de wereld willen verbeteren.

De biologe brengt niet alleen de onheilspellende boodschap: ze heeft ook een plan klaar om er iets aan te doen. Haar onderzoek heeft aangetoond dat er in sommige delen van de wereld koralen zijn die wél overleven in warmer water met lagere pH-waarden zoals we dat overal zullen krijgen als er niet snel iets wordt ondernomen.

Vandaar Camps idee om dergelijk ‘superkoraal’ over te brengen naar riffen die worden verwoest door de snel stijgende watertemperatuur. Een beetje zoals je bomen ent. Of zoals een transplantatiearts zieke organen vervangt door gezonde.

Camp heeft die getaande huid die typisch is voor iemand die zowat de helft van haar leven heeft doorgebracht op een boot. ‘De klimaatverandering maakt de koraalriffen kapot, en we lopen het risico ze definitief te verliezen’, zegt ze bezorgd. ‘Maar er zijn dus koralen die dankzij hun eigenschappen kunnen overleven. Met mijn project wil ik uitvissen hoe dat komt, en of dat ons kan helpen om andere riffen te redden.’

Haar werk was lange tijd zeer algemeen: in verscheidene wateren nagaan welke impact de klimaatverandering heeft op het koraal. Tot ze in 2016 in de Stille Oceaan naar de mangroves van Nieuw-Caledonië trok. Het zou haar visie compleet veranderen. ‘Geen enkele wetenschapper die dacht daar iets interessants te kunnen vinden, maar ik vond er overal koraal. Volledige rifstructuren in water met een zeer lage pH-waarde.’

Overigens wordt vaak ten onrechte gedacht dat koralen planten zijn. In werkelijkheid zijn het dieren die vastzitten, zoals zeepokken of mosselen. Een ongewerveld zeedier dat verwant is met de zeeanemoon of kwal.

Koralen leven van de algen die in hun weefsel huizen, aan fotosynthese doen en het koraal zijn kleur geven. Als ze onder stress komen te staan, bijvoorbeeld door opwarmend water of een veranderende pH-waarde, verlaten de algen het koraal. En sterft het koraal af. Wetenschappers omschrijven dat proces als ‘bleken’, omdat het koraal dof en bleek wordt.

Een goede pH-waarde voor koraal ligt tussen 8 en 8,5. In bepaalde mangrove-lagunes in Nieuw-Caledonië - waar je door de getijden en door unieke fysisch-chemische omstandigheden een warm, zuurstofarm water met een lagere pH-waarde aantreft, verwachtte Camp niet dat het koraal er gezond kon zijn.

Het water was immers 1 tot 2 °C warmer dan in de onmiddellijke omgeving. Camp mat de pH-waarde: minder dan 7,5. ‘Mijn collega’s geloofden het niet en zeiden dat mijn meter kapot moest zijn. We probeerden uiteindelijk vijf sensoren uit vooraleer we die 7,5 aanvaardden. Zo moeilijk te geloven was het.’

Het was het soort eurekamoment dat wetenschappers maar eens of hooguit twee keer in hun carrière mogen koesteren. De omstandigheden in het water waren extremer dan in de grootste doemscenario’s voor de grote oceanen in de volgende eeuw. Als het koraal daar kan overleven, dan kan het misschien een oplossing aanreiken voor het Groot Barrièrerif?

Camp en haar team zijn nu aan de volgende stap toe: ze verplanten koraal dat in extreme omstandigheden kan overleven naar gebieden waar het koraalrif serieus wordt bedreigd. Daarom begon ze voor de Australische kust al een kwekerij voor allerlei soorten koraal: een hek van gaas met stekken van verscheidene koraaltypes erin vastgemaakt, dicht tegen de zeebodem.

Niet dat we er nu al van mogen uitgaan dat het probleem van de afstervende koralen opgelost is met Camps ontdekking. Het Groot Barrièrerif, een van de zeven wereldwonderen van de natuur, is ongeveer even groot als Italië en wordt door meer dan één fenomeen bedreigd.

Erger nog zou zijn dat klimaatsceptici de bevindingen van Camp als voorbeeld gebruiken om te beklemtonen dat de planeet zelf het vermogen heeft om zich aan te passen en te overleven, in welke omstandigheden ook. ‘Sommige mensen zoeken naar uitvluchten om minder te doen’, zegt Camp. ‘We moeten eerlijk zijn, maar niet ten onrechte de indruk wekken dat het allemaal best oké is. Sowieso zullen we de uitstoot van CO2 fundamenteel moeten verlagen als we de koraalriffen willen redden. Maar er is veel meer nodig. We moeten tegelijk zoeken naar alternatieve strategieën die kunnen helpen.’

Emma Camp was als kind al gefascineerd door koraalriffen. Ze groeide op in Essex, een graafschap ten oosten van Londen, in een gezin waar moeder en vader bij de gemeente werkten. Haar ene broer heeft een eigen zaak, de andere is politieman. Op haar zevende nam vader haar mee snorkelen, tijdens een vakantie op de Bahama’s. Ze had het virus meteen te pakken.

‘Ik herinner me nog goed hoe ik dat masker voor het eerst opzette en dat rijke leven zag dat je van boven het water niet kan zien. Ik genoot toen gewoon van de schoonheid. Maar later, toen ik ouder werd, begon ik in te zien hoe belangrijk dat ecosysteem wel is. Dat veel mensen en dieren ervan afhangen. Een derde van de vispopulatie interageert met het rif. Die vissen hebben het nodig.’

Als tiener bracht Camp de meeste zomers door in Spanje, waar ze haar duikbrevet behaalde. Duiken was evenwel niet haar enige passie: ze ging ook basketten en speelde zelfs voor het Britse nationale team. Het was trouwens met een basketbalbeurs dat ze ging studeren aan het Belmont Abbey College in Noord-Carolina, VS, waar ze afstudeerde in milieuwetenschappen en scheikunde.

Volgden een master aan de Sheffield Hallam University, Engeland, en een doctoraat in mariene biologie aan de Universiteit van Essex.

Een periode die ze vooral doorbracht in the field, aangezien ze overal ter wereld koraalriffen bestudeerde. Vandaag is Camp verbonden aan de University of Technology in Sydney, Australië, waar ze een van de gezaghebbende onderzoekers is op het vlak van klimaatverandering en koraalriffen.

Af en toe laat Camp zich al op een Australische tongval betrappen, vooral als ze het heeft over haar leven daar down-under. Ze woont in Sydney met haar echtgenoot Rawiri, een bankier uit Nieuw-Zeeland. Ze trouwden in januari en nu leert ze hem snorkelen.

Camp zegt dat de fascinatie voor het onderwaterleven dat ze nu bij haar partner ziet haar eigen liefde ervoor weer aanstak. Zo uit het hoofd denkt ze dat ze ondertussen al zo’n 1500 keer is gaan duiken, minstens een uur lang. ‘Eigenlijk ben ik gestopt met het bij te houden’, lacht ze.

Een snelle rekenoefening leert dat ze wellicht al twee volle maanden van haar leven onder water doorbracht. ‘Ongeveer een kwart van mijn werkdag is inderdaad in het veld’, lacht Camp. ‘De rest in het laboratorium, waar ik stalen test en mijn bevindingen opteken. Communicatie wordt trouwens almaar belangrijker in de wetenschappen. Om er zeker van te zijn dat de mensen begrijpen wat we doen, en waarom we het doen.’

Daarom vindt ze het ook belangrijk dat ze dit jaar een van de tien finalisten is van de ‘Rolex Awards for Enterprise’. Behalve de financiële steun is vooral de extra aandacht die haar project krijgt bij mensen die ze anders niet zou bereiken, meer dan meegenomen.

De jury van wetenschappers en vorsers kreeg dit jaar niet minder dan 957 inzendingen binnen voor de Rolex Awards. Daaruit werden vijf laureaten verkozen die elk 200.000 Zwitserse frank kregen voor hun project, en uiteraard een uurwerk. Onder hen de Fransman Grégoire Courtine, die een methode ontwikkelde om mensen met een gebroken rug weer te laten stappen, en de Oegandees Brian Gitta, die een nieuw wapen bedacht tegen malaria.

Rolex was evenwel zo onder de indruk van de tien finalisten dat ook de vijf niet-laureaten het statuut krijgen van ‘geassocieerde laureaat’. Als ‘geassocieerde laureate’ blijft Camps project steun krijgen. ‘Voor mij gaat het meer om de exposure dan om het geld’, zegt ze.

‘De bewustwording over wat met onze oceanen gebeurt versnellen: dat is een internationaal probleem en een merk als Rolex kan die boodschap helpen verspreiden.’ Bovendien kreeg Camp de kans serieus te kunnen netwerken en tal van mensen te ontmoeten. Zoals haar idool, de legendarische Sylvia Earle, de intussen 83-jarige wetenschapster die een volledig jaar van haar leven onder water doorbracht.

Camp hoopt dat ze op haar 83ste ook nog in staat zal zijn om te duiken en te werken. ‘Er zijn dagen dat je denkt, pfff, dit is echt niet gemakkelijk’, zegt ze. ‘Vooral als je het politieke toneel bekijkt. Maar is er wel een andere keus? Je kan opgeven of een van die weinige mensen zijn die er hun ambitie van maken om de riffen te redden, en zich daar ook voor engageren.’

Vorig jaar werd Camp ook aangeduid als een van de 17 ‘jonge leiders’ in het Sustainable Development Goals-programma van de Verenigde Naties. Een statuut dat ze twee jaar behoudt. Ze moest al een keertje de algemene vergadering toespreken.

Of ze daar naar haar luisterden? ‘Ja, ik was aangenaam verrast. Je voelt dat iedereen nood heeft aan discussies tussen de generaties. Wij zijn de volgende die de planeet zal erven, ervoor zal moeten zorgen om ze dan door te geven aan onze kinderen. Daarom is het belangrijk dat er nu wordt geluisterd naar de stem van de jeugd.’

En niet alleen de jeugd laat zich horen. Overal in de wereld luidt de alarmklok. Maar stoppen we niet te veel energie in bijzaken, zoals bijvoorbeeld het verbod op rietjes? ‘Het beeld dat ik graag gebruik, is dat van iemand die terminaal ziek is en een been breekt’, zegt Camp. ‘Uiteraard moet je dat been verzorgen, maar dat betekent niet dat je de behandeling voor de dodelijke ziekte moet stopzetten. Je kan energie stoppen in kortetermijninitiatieven zonder het grotere plaatje uit het oog te verliezen.’

Camp blijft optimistisch, maar beseft dat het vijf voor twaalf is voor de aarde. ‘Het best mogelijke scenario is dat we over vijftig jaar nog altijd biodiverse koraalriffen hebben, met de functie waarvoor ze bestemd zijn. In dat geval zouden we zelfs een gezonder zeemilieu hebben dan vandaag. Het slechtst mogelijke scenario is dat we de koraalriffen zoals we die vandaag kennen kwijt zijn.’

Tijd om af te ronden. Mijn blik dwaalt af naar haar halssnoer, een traditionele ‘hei matau’ van de Maori gemaakt door een oom van haar man. Het betekent ‘veilige vaart’. Wie het draagt, wordt beschouwd als iemand die zorgt en beschermt, met een sterke wil en vastberadenheid om te slagen. Camp raakt het snoer even aan: ‘Het maakte al betere tijden mee, maar ik draag het nog telkens als ik ga duiken.’