Hij is een van de vijf beste dansers ter wereld. Zij heeft in Japan alles gewonnen wat er te winnen viel. Wim Vanlessen en Aki Saito vieren hun twintigjarig jubileum als danspaar bij het Ballet Vlaanderen. Een danskoppel over het delen van lief en leed, ballet als een rockconcert en een pas de deux die al twintig jaar duurt.
Ze vieren hun twintigjarig jubileum, maar verliefd zijn ze nooit geweest. Dat Wim Vanlessen en Aki Saito al twee decennia samen dansen, hebben ze te danken aan 'koppelaarster' Marinella Paneda, de toenmalige directeur van de Koninklijke Balletschool Antwerpen.
De twee wonderkinderen hadden net de prestigieuze Prix de Lausanne voor jonge danstalenten gewonnen. Saito was uit Japan overgevlogen om ook Europa te veroveren. Vanlessen van zijn kant danste in Antwerpen, maar had net een aanbod gekregen uit Londen. 'Dat zag de Antwerpse balletschool echter niet zitten', blikt Vanlessen terug. 'Directeur Paneda had Aki aan het werk gezien en dacht: die twee zijn geen slechte match.' Omdat hun talent opviel, maar ook omdat beiden ongeveer even groot en tenger gebouwd waren - en dat nog altijd zijn. Dus kwamen de zestienjarige Saito en Vanlessen op de eerste schooldag recht tegenover elkaar te staan. 'Vanaf dag één dansten we samen.'
Dat het gearrangeerde ballethuwelijk zo succesvol zou worden, had zelfs Marinella Paneda nooit durven te hopen. Na drie jaar samen oefenen in de lokalen van de Antwerpse school mochten ze in 1994 samen beginnen bij het Ballet Vlaanderen. De twintigste verjaardag van die overstap vieren ze op 15 november met een galavoorstelling in de Antwerpse Opera.
De voorbije twee decennia danste het koppel wereldberoemde voorstellingen als 'De schone slaapster', 'Het zwanenmeer', 'Onegin' en 'In the middle somewhat elevated'. Ook de prijzen stapelden ze op. Zo werden Vanlessen en Saito in 2007 gehuldigd tijdens 'Les Etoiles de Ballet2000', zeg maar de Oscars van de balletwereld. In 2007 en 2009 riep het tijdschrift Dance Europe hen uit tot 'beste danspaar van Europa'. The New York Times noemde hen 'fabulous' in 'Impressing the czar' en choreografe Marcia Haydée creëerde speciaal voor het koppel een moderne versie van 'Het zwanenmeer'.
Wilde hond
Nochtans is het niet daarom dat ze wereldberoemd zijn. Dat zijn ze voor de finale pas de deux uit 'In the middle somewhat elevated' van William Forsythe, een semimodern stuk dat meer aan gymnastiek dan aan klassiek ballet doet denken. Ze dansen het al negen jaar. 'Als we die voorstelling morgen voor de beste dansers ter wereld moeten dansen, kunnen we ons mannetje staan', zegt Vanlessen trots. 'In dat stuk blinken we uit.' Zelfs in Parijs - 'het meest kritische publiek ter wereld' aldus Saito - waren ze er gek van. Ze brachten het drie weken in het Théâtre National de Chaillot, een hoogtepunt in hun carrière. 'Herinner je je nog', draait Vanlessen zich naar Saito, 'dat de zaal elke avond uitverkocht was? Het voelde aan als een rockconcert.'
Zo rustig en onderuitgezakt Vanlessen in de zetel rust, zo rechtop zit de frêle Aki Saito. Niet alleen als ze dansen, zijn de twee yin en yang. Niet dat ze een echt koppel zijn - beiden vallen op mannen - en niet dat ze per se altijd samen willen dansen. Soms doen ze solo's of wordt een van hen niet geselecteerd voor een stuk of rol. Maar choreografen blijven ze samen opvoeren. Tot op vandaag, waar ze bij het Ballet Vlaanderen hun jubileum vieren met een galavoorstelling van 'Onegin', een choreografie van John Cranko uit 1965. Daarin vervullen ze de titelrollen, ook al omdat beiden zijn opgeklommen tot 'principal dancers', de belangrijkste dansers uit het gezelschap.
'Als jonge danser wil je almaar hoger in de hiërarchie', blikt Vanlessen terug. 'Dan storm je als een wilde hond het podium op. Maar zodra je aan de top staat, is de stress nog groter dan voorheen.' 'Mislukken is geen optie', vult Saito aan. De mensen komen voor jou, dus het moet perfect zijn.' Want de jonge dansers staan te trappelen om je plek in te nemen. 'Het is eenzaam aan de top', knikt Vanlessen.
Maar ze hebben ook geluk gehad, zegt hij er meteen bij. 'We waren op het juiste moment op de juiste plek. Twintig jaar samen dansen is zeldzaam. Er zijn wel bekende balletkoppels, maar meestal dansen die niet zo lang samen. Vaak vertrekt een van de twee naar een ander gezelschap.' Waarom zijn zij gebleven? 'Zoiets is persoonlijk', legt Vanlessen uit. 'Waar voel je je goed en geliefd? Waar krijg je creatieve kansen? Voor ons beiden was dat hier.'
'Wij hebben elkaar nooit verplicht om te blijven', knikt Saito. 'Maar op de een of andere manier zijn we toch samengebleven.'
Nog een halfuur voor het doek opgaat. Saito trekt zich terug in haar kleedkamer. Vanlessen doet zijn vaste check-up van de vloer en het licht. Hij smeert zijn handen nog eens in met het witte gymnastenpoeder dat zweet opneemt. 'Het laatste wat ik wil, zijn glibberige handen. Ik check ook altijd mijn grip op Aki's kostuum.' Die grip is van levensbelang. Of toch zeker van carrièrebelang. Als je verkeerd landt, raak je gegarandeerd geblesseerd. Zoiets kan een heel seizoen of zelfs een hele carrière in de war sturen. 'Ik vertrouw alleen Wim', zegt Saito. 'Bij een andere danspartner zal ik me altijd wat inhouden.'
'Dat is ook een pluspunt voor choreografen', legt Vanlessen uit. 'Wij kunnen net dat stapje verder gaan. Ik kan haar hoger gooien bijvoorbeeld. Omdat we elkaar aanvoelen.'
'Laten we elkaar aanvoelen': het is niet toevallig de zin waarmee ze elkaar steevast moed inspreken, een soort toverformule net voor ze opgaan. 'Als we dansen, denken we als één persoon', zegt Saito. 'We zijn volledig in harmonie.'
Nooit tevreden
Niet dat het elke voorstelling rozengeur en maneschijn is. Soms loopt er toch iets mis. Tijdens het uitblazen in de coulissen beginnen Saito en Vanlessen meestal meteen ook op te lijsten wat er allemaal beter kon. 'Als je goed wil zijn, hoort dat erbij', zegt Saito gedecideerd. 'Als ik achteraf een opmerking geef, doe ik dat om ons beter te maken.' Vanlessen knikt. 'Wij winden er geen doekjes om. We zeggen gewoon wat niet goed was.'
De woorden 'perfectionisten' en 'controlefreaks' lopen als een rode draad door het gesprek. 'Wij zijn nooit tevreden. Er is altijd iets dat beter kan. Dat zoeken naar kwaliteit onderscheidt ons van de rest.' En dat zit in de kleine dingen: hoe je het podium op wandelt, hoe je buigt, hoe je acteert. 'Het is zoals een handtas die zomaar even in elkaar is geflanst met losse steken versus diezelfde tas, zorgvuldig gemaakt van natuurlijk leer. Wij zijn die laatste.'
Maken ze elkaar ook tot betere dansers? Vanlessen aarzelt geen seconde: 'Absoluut. We zijn beiden bang dat het publiek denkt dat maar één van ons top is (lacht). Dus proberen we onszelf allebei te overstijgen.' 'Daarom zijn we er nog altijd', vult Saito aan. 'Na al die jaren hebben we nog een brandende ambitie. We zullen nooit achteroverleunen en 'whatever' zeggen. We zijn nog altijd hongerig naar meer en beter. Naar perfectie.'
Vanlessen is 39, Saito 40. Hoelang gaan ze nog samen door? Vanaf 35 is een balletdanser zowat klaar voor zijn pensioen. 'Ik weet dat ik op een dag zal stoppen met dansen', zegt Saito. 'Maar daar heb ik nog geen plan voor. Daar bereid ik me nog niet op voor. Wat moet ik hierna doen dat ik even graag zal doen? Waar ik me evenzeer in kan smijten? Ja, in het New Yorkse ballet ging iemand op zijn 46ste met pensioen.'
'Je voelt wel wanneer je moment gekomen is', knikt Vanlessen. 'En toch hangt veel af van het balletgezelschap. Als het niveau er niet meer is of je niet langer de stukken kan dansen die je graag doet, is het misschien genoeg. Want het moet goed zijn. Wij zijn veeleisend voor onszelf, maar ook voor het gezelschap.'
Aki Saito en Wim Vanlessen dansen hun galavoorstelling 'Onegin' op 15 en 22 november in de Opera Antwerpen. www.operaballet.be