KBC geeft het voorbeeld tegen kernwapens

Door Tom Sauer, professor internationale politiek aan de UA en auteur van ‘De strijd voor vrede. En hoe we die kunnen winnen’ (Polis, 2017)

Een jaar geleden onderhandelden 122 landen over een algemeen verbod op kernwapens. Ons land was daar jammer genoeg niet bij. Nochtans heeft België het Nucleair Non-proliferatie Verdrag (NPV) - deze week 50 jaar oud - ondertekend als niet-kernwapenstaat. Volgens dat verdrag worden alle leden geacht multilaterale ontwapeningsonderhandelingen op touw te zetten en tot een goed einde te brengen om kernwapens de wereld uit te helpen. Voor het eerst in 70 jaar zijn die onderhandelingen begin vorig jaar in het kader van de VN opgestart.

Merkwaardig genoeg stuurde ons land zijn kat. Dat gaat in tegen onze internationale juridische verplichtingen onder het NPV, maar ook tegen het regeerakkoord en tegen wat twee derde van de bevolking daarover denkt. Het regeerakkoord vermeldt echter ook dat we lid zijn van de NAVO. Die oude tante is een nucleaire alliantie. Onze politici zitten gewrongen tussen hamer en aanbeeld.

Maar hoe lang is die spreidstand nog houdbaar? Zowel het NPV als de NAVO zijn aan vervanging toe. Dat de Amerikaanse belangen en de Europese belangen meer en meer uit elkaar lopen, is sinds de komst van Donald Trump kristalhelder geworden. Verwacht ook geen ommekeer wanneer Trump afzwaait. De macht van de VS is tanende en dat heeft aanzienlijke gevolgen voor het Amerikaans buitenlands beleid, wie er ook de scepter zwaait. Een meer isolationistische koers is onafwendbaar met alle gevolgen van dien voor allianties zoals de NAVO. De aanstaande NAVO-top zal hiervan opnieuw een voorbeeld zijn. Met een handelsoorlog tussen de VS en Europa kan van een bondgenootschap toch geen sprake meer zijn? De NAVO is ook de grootste rem op een eigen Europese defensie. Wanneer trekken onze Europese leiders de stekker uit de NAVO?

Het NPV is ook aan het einde van zijn Latijn omdat de niet-kernwapenstaten - veruit de meerderheid van de leden - het beu zijn verder te wachten op substantiële ontwapeningsstappen. Het Verbodsverdrag is een niet mis te verstaan signaal. De kans is reëel dat landen zich een per een of en bloc uit het NPV terugtrekken, als er niet dringend werk wordt gemaakt van nucleaire ontwapening. De hoeksteen van het non-proliferatieregime ligt op apegapen. De weg naar ongebreidelde proliferatie ligt open, om te beginnen in het Midden-Oosten, zeker nu Trump de Irandeal in de prullenmand gekieperd heeft.

Bal

Maar niet getreurd. Het is niet omdat onze politici hun kop in het zand steken, dat de wereld gedoemd is te vergaan. We zijn niet enkel stemvee. We zijn ook burgers, we zijn journalist of lezen elke dag wat die journalist schrijft, we engageren ons in ngo’s (al is dat door ons jachtig leven beperkt in de tijd), we zijn ondernemers of werknemers, we zijn bankier of klant van een bank. We zijn academici die af en toe een kritisch opiniestuk schrijven.

Ziedaar alle ingrediënten om de bal aan het rollen te brengen. Het begint met kritische burgers die vinden dat banken die ethisch bankieren hoog in het vaandel dragen niet goed bezig zijn wanneer ze bedrijven in de kernwapenbusiness blijven steunen. Vredesorganisaties als Vrede vzw en Pax Christi Vlaanderen trekken dan aan de alarmbel, en af en toe pikt een journalist dat op. Wanneer dat bericht op de voorpagina van een krant belandt en vrijwilligers voor de bankkantoren protesteren, kruipen veel misnoegde klanten in hun digitale pen.

De ene al wat beleefder dan de andere raden de bank aan om haar beleid dringend aan te passen. Uit een recente peiling blijkt dat 68 procent van de Belgen vindt dat banken niet mogen investeren in activiteiten gerelateerd aan kernwapens. Als chemische en biologische wapens, en zelfs landmijnen en clustermunitie als ‘controversiële wapensystemen’ worden beschouwd, waarom staan kernwapens - die de grootste vernietigingskracht hebben - niet op de lijst? Een bank kan heel wat kwade e-mails met dergelijke vragen de baas, maar als die ook van hun rijkere klanten komen, belandt dat op een zeker moment op het bureau van de CEO. Als die vredesorganisaties en geëngageerde academici in gesprek gaan met de top van de bank bestaat de kans dat CEO’s met oog voor wat er leeft in de samenleving overstag gaan, ook al weten ze dat dat het winstpercentage misschien niet ten goede zal komen.

Vorig jaar noemde ik in een opiniestuk namen van Belgische banken die het niet goed deden. Welnu, als het goed is, mag het ook gezegd worden. Onlangs heeft KBC beslist om niet meer te investeren in bedrijven die kernwapens produceren, expliciet verwijzend naar het Nucleair Verbodsverdrag. De klanten van BNP Paribas en ING weten waar naartoe. Een Noors en Nederlands pensioenfonds ging KBC voor.

Dat soort van leiderschap ontbreekt bij onze politici. Als je onze politici laat doen, bestellen ze binnenkort voor miljarden euro’s gevechtsvliegtuigen met illegale kernwapens aan boord. Ze zouden zich moeten schamen.