Focus op de belangrijke maatregelen voor de energietransitie

De werkgeversorganisaties maken zich zorgen over de bevoorradingszekerheid en de toenemende afhankelijkheid van aardgas. Ze pleiten voor het langer openhouden van twee van de zeven kerncentrales. Hoe begrijpelijk hun zorgen ook zijn, voor wetenschappers die zich al lange tijd over de energietransitie buigen is de al dan niet kernuitstap niet het belangrijkste issue.

Op 9 september 2020 bracht EnergyVille de studie uit over de mogelijke gevolgen voor prijzen, broeikasgasuitstoot en andere parameters van de keuze om 2 GW aan nucleaire capaciteit met 10 of 20 jaar te verlengen. Het antwoord: de keuze tussen de drie opties (alles dicht, 2 centrales 10 of 20 jaar verlengen) is een politieke beslissing. Die moet zonder dralen genomen worden, want er is veel werk aan de winkel om een begin te maken met de energietransitie.

Gascentrales hebben we in elk scenario nodig. Ze moeten ‘state of the art’ zijn en dienen om de gaten op te vullen die er altijd zullen vallen. Ze hebben een lange gebruikshorizon als ze op termijn overschakelen op koolstofneutrale brandstoffen, waarbij zij maar enkele honderden uren per jaar effectief draaien. Ze zijn snel nodig. Kijk daarom wat technisch of op andere wijze gedaan kan worden aan de stikstofproblematiek en faciliteer de nodige investeringen.

Maak werk van de uitbouw van hernieuwbare productie: wind op zee met de bijbehorende netinfrastructuur in West-Vlaanderen en Henegouwen. Die netinfrastructuur is de volgende decennia even essentieel, wanneer we nog meer hernieuwbare energie van verder moeten aanvoeren. Wind op land is de goedkoopste optie voor elektriciteitsproductie. De 100 MW nieuwe en upgrading van oude windturbines uit het Windplan Vlaanderen zijn in hoge mate ontoereikend. Zonne-energie moet versneld uitgerold worden. Er is plaats voor meer dan 100 GW alleen al op daken in België. De kosten zijn sterk gedaald. Maar momenteel hoopt men in Vlaanderen tegen 2030 slechts 6,7 GW te bereiken.

Woningen

Energiebesparing en warmtepompen met warmteopslag, waar mogelijk gekoppeld met warmtenetten, zijn energetisch de beste manier om degelijk gerenoveerde woningen te verwarmen. Tussenstappen waarbij men EPC-labels D nog aanvaardbaar vindt en een label C tegen 2040 vooropstelt zijn niet in lijn met internationale klimaatdoelstellingen. Hybride warmtepompen, waarbij de gasaansluiting met bijbehorende kosten bewaard wordt, hebben mogelijk voordelen op korte termijn, maar houden het gevaar in dat men veel te lang in de ‘lock-in’ van fossiele brandstoffen blijft. De onontkoombare conclusie dat men het best rekening houdt met een volledig verdwijnen van de gasdistributienetten wordt zo onnodig lang uitgesteld.

Zonnepanelen, elektrische voertuigen en warmtepompen en warmtenetten met opslag zijn een perfect trio voor een actief gestuurd elektriciteitsgebruik, waar flexibiliteit de verbindende rol tussen vraag en aanbod realiseert. Daarom moet het stroomdistributienet dringend op een actieve manier gestuurd worden om overdreven investeringen in de infrastructuur voor piekmomenten te vermijden. De invoering van het capaciteitstarief, digitale meters, dynamische energiecontracten en de mogelijkheid van de verkoop van elektrische energie zijn een begin. Het uitstellen van dergelijke stappen is nefast.

Duurzame molecules

Voor de industrie (staal, chemie, kunststofrecyclage, cement, …) en voor het vliegen en varen over lange afstanden is nood aan veel ‘duurzame molecules’ (waterstof, ammoniak, methanol, methaan, e-kerosine). Die zullen via de havens ingevoerd worden. Daarvoor is basisinfrastructuur nodig.

En wat met zelf produceren? Het inplanten van waterstoffabrieken in Europa verhoogt de prijs voor de emissierechten onnodig. Productie kost per kg waterstof meer CO₂-uitstoot dan het rechtstreeks uit aardgas te halen, vooral omdat er in Europa de komende decennia geen hernieuwbare energie - nodig om de waterstof te produceren - op overschot zal zijn. Het opzetten van een demonstratiesite in een van de havens is - naast kleinere flexibele onderzoeksfaciliteiten - meer dan voldoende voor de industrie om haar producten te ontwikkelen en kennis op te bouwen.

Een volledige kernuitstap of niet is een politieke beslissing. Ons pleidooi voor de echte toekomst van het Belgisch en Vlaams energiesysteem is: doe gecoördineerd verder op alle beleidsniveaus om de veel grotere uitdaging van de energietransitie te realiseren. Laten we niet de achterblijver in Europa zijn.

Het hierboven opgesomde ‘menu’ geeft aan dat we nog niet ver staan. We rekenen op de industrie om op economisch correcte wijze de hand aan de ploeg te slaan en de energietransitie mee te realiseren, zonder dralen of afpingelen. Investeren in de toekomst loont. Daarbij mag niemand achterblijven. Dat is de taak van de overheid. En dan begint het echte werk: koolstofneutraliteit tegen 2050.