TikTok wint strijd om aandacht jongeren

De coronapandemie heeft de digitalisering van de Vlaming fundamenteel versneld. Gewoontes die we tijdens de verplichte lockdowns aangenomen hebben, zijn blijven hangen en namen na 2020 zelfs nog toe. 22 procent (+5% in vergelijking met 2020) van de Vlamingen shopt via de smartphone, 28 procent (+8%) betaalt maandelijks iets via de QR-code met de smartphone en 70 procent (+30%) gebruikt de Itsme-app om zichzelf te identificeren op het web.

‘Voor de coronapandemie jongleerden we al met (sociale)mediaplatformen op onze smartphone. Daar komen alleen maar apps bij’, zegt Lieven De Marez, professor digitale innovatie aan de UGent en Imec. Denk aan populaire bankingapps, die 57 procent (+3%) van de Vlamingen maandelijks gebruiken, of apps als Bol.com, Amazon en Colruyt, waar je kan winkelen. ‘Elk bedrijf denkt almaar meer als een platform en apps zijn meestal belangrijke toegangspoorten tot die platformen.’

Die toenemende adoptie van digitale dienstverlening heeft ook een effect op de verwachting van Vlamingen. 27 procent van de ondervraagden geeft aan nog altijd liever langs te gaan bij een fysiek loket om iets te regelen dan dat online te doen. Dat is een daling van 5 procent. Maar de lat voor digitale toepassingen ligt steeds hoger. 31 procent van de Vlamingen geeft aan dat websites van overheden duidelijk en toegankelijk zijn, een daling van 6 procent.

Facebook is dood, leve TikTok

Voor het eerst in de geschiedenis van het Digimeter-onderzoek staat een rood cijfertje naast de naam Facebook. Van de 188 minuten die de gemiddelde Vlaming dagelijks op zijn smartphone spendeert, gaan 75 minuten naar sociale media. Twee derde van die tijd (54 minuten) scrollen we in apps van Meta, de nieuwe bedrijfsnaam van Facebook, een daling van 3 minuten. Ook het dagelijks gebruik van Meta-apps door Vlamingen daalt minimaal met 1 procent.

Op het eerste gezicht lijken dat verwaarloosbare dalingen. Tot we inzoomen op de groep 16- tot 24-jarigen. Die nemen duidelijk afscheid van elke app die de naam Facebook draagt. Zowel de Facebook- als de Messenger-app worden maandelijks 9 procent minder gebruik door jongeren. Die andere Meta-apps - Instagram (+1%) en WhatsApp (+9%) - winnen nog aan populariteit. ‘Jongeren schrijven al het slechte dat sociale media met zich meebrengen toe aan Facebook, bijvoorbeeld dat die apps te tijdsintensief zijn en geen respect hebben voor onze privacy’, zegt De Marez.

De grote winnaar in de strijd om de aandacht van jongeren is TikTok. In 2019 gebruikte maandelijks 12 procent van de jongeren TikTok, vandaag is dat 62 procent. ‘TikTok is in niets te vergelijken met de sociale media die we al gekend hebben’, zegt De Marez. De gemiddelde schermtijd van een jongere op TikTok ligt hoger dan de gemiddelde schermtijd van de gemiddelde Vlaming op alle sociale media samen. ‘Jongeren gebruiken TikTok niet voor korte sessies, maar kijken ernaar zoals anderen tv-kijken of een serie streamen’, zegt De Marez. ‘Het platform is niet alleen een concurrent voor sociale media, maar ook voor tv-zenders en streamingdiensten.’

Kabel knippen wint aan populariteit

Meer dan de helft van de Vlamingen (55%) heeft thuis een abonnement op Netflix, Streamz, Disney+ of een andere streamingdienst. Bij de 25- tot 34-jarigen is dat 80 procent (+8%). Ook de intensiteit in gebruik neemt toe. Van die doelgroep streamt 76 procent (+6%) maandelijks een film of serie.

Ondanks de komst van Disney+ en Streamz groeit Netflix nog in Vlaanderen. 49 procent van de Vlamingen betaalt voor het bekendste streamingplatform. Disney+ volgt op de tweede plaats met een marktaandeel van 16 procent, Streamz strandt op 11 procent. ‘We zien vooral dat twintigers en dertigers abonnementen voor meerdere platformen tegelijk afsluiten. Er is nog geen sprake van kannibalisatie’, zegt De Marez.

In 2020 leek het aantal Vlamingen die een tv-abonnement links laten liggen voor streamingdiensten te stagneren op 6 procent, nu toont de Digimeter opnieuw een stijging. 10 procent van de Vlamingen knipt de tv-kabel door en gebruikt alleen platformen om video te consumeren. ‘Vooral jonge werkenden knippen de kabel door’, zegt De Marez. Bij jongeren tussen 25 en 34 jaar ligt het percentage op 24 procent, bij 35- tot 44-jarigen op 17 procent. ‘Die trend zal nog toenemen’, voorspelt De Marez.

Opgelet: digitale kloof

Almaar meer Vlamingen voelen zich vertrouwd met digitale toepassingen of hebben er minstens vertrouwen in dat ze in staat zijn digitale vaardigheden aan te leren. Toch moeten we volgens De Marez voldoende achterom kijken. ‘De coronapandemie heeft 64 procent van de Vlamingen op zijn adem doen trappen.’ Zij hebben het gevoel dat die digitalisering wat te snel gaat. 

Het gaat om mensen die zich zorgen maken over verschillende facetten van de digitale evolutie. De Marez spreekt in zijn onderzoek al jaren over technologieparadoxen. Denk aan mensen die zich te afhankelijk voelen van hun smartphone. Drie vierde van de Vlamingen is bezorgd over de invloed van valse nieuwsberichten op de samenleving. ‘Neem bijvoorbeeld de waterval van phishingberichten, die steeds moeilijker te onderscheiden zijn van echte berichten’, zegt De Marez. Daarnaast stoort het 73 procent van de Vlamingen dat bedrijven niet transparant zijn over welke gegevens ze precies verzamelen.

‘Als we willen dat Vlaanderen klaar is voor de volgende digitaliseringsgolf, in de vorm van artificiële intelligentie en blockchaintoepassingen, dan moeten we mensen eerst helpen met hun zorgen van vandaag’, zegt De Marez. ‘We zullen mensen de gereedschappen en de kennis moeten aanreiken om hen te helpen meer controle te krijgen over de paradoxen.'