Vooral Gent werd de afgelopen maanden geconfronteerd met gekraakte panden. Maandag stelde een eigenares vast dat haar te koop staande woning door zeven Roma was gekraakt. Het pand was niet meer bewoond, maar wel bemeubeld. De krakers vertrokken uiteindelijk vrijwillig zonder schade achter te laten. Doorgaans is het veel lastiger om krakers op straat te zetten.
De opeenstapeling van kraak-gevallen bracht het wetsontwerp tegen kraken in een stroomversnelling en resulteerde in een nieuwe wet. Maar de eigenares kon daar maandag nog geen beroep op doen: de wet werd pas donderdag 16 november van kracht. ‘Met de maatregel krijgen eigenaars meer rechtszekerheid tegen kwaadwillige krakers. Die bescherming bestond al als het pand bewoond was, maar was minder duidelijk als het pand niet gebruikt werd’, zegt minister van Justitie Koen Geens (CD&V). Intussen is er in Gent een testcase: donderdag werd een klacht ingediend tegen krakers van een onbewoond pand in de deelgemeente Ledeberg.
Met de nieuwe wet wordt ook het kraken van onbewoonde panden strafbaar, na een klacht van de gedupeerde. Het toepassingsgebied wordt uitgebreid tot ‘het binnendringen, het bezetten of het verblijven in een pand zonder zelf houder te zijn van een titel of recht’. Verzwarende omstandigheden zoals bedreiging, geweld of inbraak zijn niet langer vereist.
1. Wat als een bewoond huis of appartement wordt gekraakt?
In de praktijk worden zo goed als nooit bewoonde panden gekraakt. ‘Als dat toch gebeurt, kunnen de krakers onmiddellijk worden aangehouden en binnen 24 uur voor de onderzoeksrechter worden voorgeleid’, zegt Lode Vrancken, vrederechter en erevoorzitter van het Koninklijk Verbond van de Vrede- en Politierechters. ‘Het kraken van een bewoond pand is een misdrijf dat kan uitmonden in een gevangenisstraf van maximaal twee jaar.’ Het begrip ‘bewoond’ wordt ruim geïnterpreteerd: een inschrijving in het bevolkingsregister op het adres is niet vereist. Een kot of een vakantiewoning kan dus ook bewoond zijn.
2. Welke procedure geldt voor onbewoonde panden?
‘Voor onbewoonde panden is het ook met de nieuwe wet niet mogelijk om ’s morgens de politie te bellen omdat er krakers in een pand zitten, in de hoop dat ze er in de namiddag al worden uitgezet’, zegt Maarten Dambre, advocaat en professor aan de Universiteit Gent. U moet nog altijd een procedure doorlopen. Naast de procedure bij de vrederechter, kunt u voortaan ook een klacht bij de politie neerleggen. Dat kan niet alleen door eigenaars, ook vruchtgebruikers of huurders kunnen een ontruiming vragen.
Met de nieuwe wet wordt ook het kraken van onbewoonde panden strafbaar.
De rol van de vrederechter is in de nieuwe wet versterkt: in dringende gevallen kan hij binnen tien dagen de uithuiszetting bevelen. Hoe loopt de procedure? Als u de identiteit van de krakers kent, kan een vordering ingesteld worden ‘bij verzoekschrift op tegenspraak’. Beide partijen moeten dan binnen acht dagen voor de vrederechter verschijnen. ‘Een probleem is dat een getuigschrift van woonst van de krakers moet worden voorgelegd. Dat is in de praktijk onmogelijk omdat de krakers nooit op het adres ingeschreven zijn’, klaagt Vrancken aan.
Als u de identiteit van de krakers niet kent, moet u een vordering bij ‘eenzijdig verzoekschrift’ dat ondertekend is door een advocaat indienen. U - de eisende partij - wordt dan binnen twee dagen gehoord.
De vrederechter moet altijd beide partijen trachten te verzoenen. Als hij daarin niet slaagt, dan zal hij de termijn bepalen waarbinnen de krakers het pand moeten verlaten. U moet aankloppen bij de vrederechter die bevoegd is voor de ligging van het kraakpand. Om een procedure voor het vredegerecht te starten moet u een rolrecht van 40 euro betalen en 20 euro voor het rechtsbijstandfonds (pro-Deofonds).
Een tweede piste is om klacht in te dienen bij de politie en aan de procureur te vragen een bevel tot uithuiszetting uit te vaardigen. Het parket moet over de situatie oordelen en kan binnen acht dagen een uithuiszetting bevelen. Nadat die beslissing is aangeplakt, hebben de krakers nog acht dagen de tijd om bij de vrederechter in beroep te gaan. Dat beroep heeft een schorsende werking.
Als de kraker zelfs na het bevel van de procureur het pand niet verlaat, kan de politie tot de ontruiming overgaan.
3. Kan ik eender wie uit mijn pand laten zetten?
Nee, de nieuwe kraakwet is er alleen voor het kraken in de strikte zin van het woord. ‘U kunt er niet op terugvallen bij huurgeschillen, waarbij een huurder na de afloop van het huurcontract in de woning blijft wonen’, legt Vrancken uit. Daarvoor blijven de bestaande procedures gelden. ‘Ook in familiale geschillen speelt de kraakwet niet. Na een relatiebreuk kan een partner niet op basis van de anti-kraakwet een ex uit zijn appartement zetten.’
4. Is de kraakwet er alleen voor woningen?
De kraakwet blijft niet beperkt tot woningen in de strikte zin van het woord. Ze geldt ook voor een (woon)boot, caravan, vakantieverblijf, tuinhuis of garagebox. De wet is er ook voor woningen die tijdelijk leeg staan omdat ze gerenoveerd worden of omdat ze te koop of te huur staan. Ook kantoren en bedrijfsgebouwen vallen onder het toepassingsgebied.
5. Welke straffen riskeren krakers?
De mogelijke straffen zijn zwaarder voor bewoonde dan voor niet-bewoonde panden. Voor het kraken van bewoonde panden legt de wet een gevangenisstraf op van 15 dagen tot 2 jaar en een geldboete van 26 tot 300 euro. Voor onbewoonde panden is dat acht dagen tot een maand cel en een geldboete van 26 tot 100 euro. De wettelijke boetebedragen moeten nog vermenigvuldigd worden met een factor acht. Dat zijn de zogenaamde opdeciemen.
6. Moet een kraker bij een uithuiszetting onmiddellijk vertrekken?
Nee, een kraker krijgt daarvoor minstens acht dagen de tijd. Die periode moet het OCMW toelaten opvang te regelen. ‘In uitzonderlijke situaties - bij vrieskou bijvoorbeeld - kan de vrederechter in een langere termijn voorzien, met een maximum van een maand als het pand van een particulier is. Als het bijvoorbeeld over een overheidsgebouw gaat, kan die termijn tot zes maanden verlengd worden’, zegt Vrancken.
7. Wat met de schade die de krakers hebben aangericht?
Als de krakers schade hebben aangericht of water of elektriciteit hebben verbruikt, kunt u die kosten niet op hen verhalen op basis van de anti-kraakwet. ‘Er moet een aparte procedure worden ingesteld of u kunt zich burgerlijke partij stellen als de krakers strafrechtelijk vervolgd worden’, zegt Dambre.
‘Voor zo’n extracontractuele aansprakelijkheid moet u aantonen dat er schade, een fout en een causaal verband tussen beide is, maar bij een misdrijf is er sowieso een fout. Hoewel een procedure theoretisch kan, is in de praktijk de kans om bij klassieke kraak de schade vergoed te zien zo goed als nihil. Heel vaak hebben krakers amper bezittingen en zijn die bovendien zo goed als niets waard. Een goede (brand)verzekering met een uitbreiding tegen het inbraakrisico biedt meer soelaas.’
