Voor het vijfde jaar op rij kregen lezers van De Tijd en de zusterkrant L’Echo de kans hun persoonlijke erfenisvraag voor te leggen aan een expertenpanel. Afgelopen dinsdag streken 19 Nederlands- en Franstalige notarissen neer op onze redactie om de 160 lezers die dit keer een vraag hadden gesteld, op te bellen met een persoonlijk antwoord.
De Erfenisgids van De Tijd gemist?
U vindt hem nog in de krantenwinkel 6,90 euro.
Hebt u een vraag?
Stuur ze naar redactie@netto.be
Vooral mensen met een duidelijke voorkeur voor bij wie hun erfenis terecht moet komen, vragen zich af of dat wel degelijk het geval zal zijn. Omdat ze een (klein)kind willen uitsluiten omdat de onderlinge band verstoord is. Of omdat ze een geliefde extra willen beschermen, zonder de andere erfgenamen te benadelen.
Gehandicapt kind
Kan ik al mijn kinderen beschermen zonder zware fiscale factuur?
We hebben vier zonen, van wie de jongste zwaar mentaal en motorisch beperkt is. Bij het overlijden van de jongste zoon wordt wat hij van ons geërfd heeft, verdeeld onder zijn drie broers. Daarop worden zij belast tegen een hoger tarief dan voor de erfenis van een ouder. Is het verstandig een beperkter deel aan onze gehandicapte zoon na te laten en dus een groter deel aan de andere kinderen, die de zorg voor hem op zich nemen als wij er niet meer zijn?
Het is mogelijk de drie zonen een groter deel na te laten. Dat kan via een schenking, met als last dat ze moeten zorgen voor de jongste zoon. Een testament dat de helft van de nalatenschap - dat is het vrij beschikbare deel - aan de drie oudste zonen toewijst, is ook een optie. De jongste zoon erft dan een achtste van de erfenis, de drie anderen samen de rest.
Maar in dit geval lijkt een restlegaat meer aangewezen. Zo’n legaat houdt in dat de ouders twee keer bepalen wat met hun goederen moet gebeuren. In eerste instantie bepalen ze welke goederen toekomen aan het zorgenkind. In datzelfde testament duiden de ouders ook al aan wie het overblijvende gedeelte van het legaat krijgt, als het zorgenkind er niet meer is. Die aangeduide ‘tweede’ begunstigde kan een familielid zijn zoals een broer. Als de tweede begunstigde een broer of een zus is, wordt die laatste niet belast tegen het tarief ‘broers-zussen’ (25%/ 30%/ 55%) bij het overlijden van de gehandicapte zoon, maar wel tegen het lager tarief ‘in rechte lijn’ (3%/9%/27%) omdat de begunstiging uitgaat van de ouders.
Nieuw samengesteld gezin
Kan ik het vruchtgebruik op mijn woning beperken voor mijn partner?
In ons nieuw samengesteld gezin is de gezinswoning volledig van één partner, de andere bezit zelf vastgoed. Kunnen we bij een huwelijk bekomen dat de inwonende partner het vruchtgebruik niet erft of maar tot drie jaar na het overlijden erft?
Dat is tegenwoordig perfect mogelijk door te werken met het Valkeniers-beding in het huwelijkscontract. Daarbij geldt maar één beperking: de nieuwe echtgeno(o)t(e) mag minimaal zes maanden lang na het overlijden van zijn of haar partner in de gezinswoning blijven wonen.
Kan ik mijn erfenis afschermen voor de kinderen van mijn nieuwe vrouw?
Mijn huidige vrouw heeft geen vermogen. Na mijn overlijden mag mijn vrouw een flink deel van mijn erfenis krijgen om goed te leven tot aan haar overlijden. Maar bij haar overlijden wil ik dat wat zij van mij geërfd heeft naar mijn drie kinderen uit mijn eerste huwelijk gaat en niet naar haar twee kinderen uit vorige huwelijken. Wat kan ik doen?
Bij het overlijden van de man erft de huidige vrouw het vruchtgebruik over de hele nalatenschap. Dat heeft tot gevolg dat de nieuwe echtgenote verder kan wonen in de gezinswoning en genieten van intresten op het spaargeld.
De drie kinderen van de man erven bij zijn overlijden de blote eigendom op die nalatenschap. Later, bij het overlijden van de nieuwe echtgenote, verwerven ze de volle eigendom over de goederen van hun vader. Hun erfrecht is dus uitgesteld tot het overlijden van hun stiefmoeder. De twee stiefkinderen van de man erven niets van zijn nalatenschap, niet bij zijn overlijden en ook niet bij het overlijden van hun moeder.
In principe hoeft u dus niets te doen. Tenzij u uw nieuwe echtgenote meer wilt nalaten dan het vruchtgebruik op de nalatenschap. Als dat het geval is, kunt u een testament opmaken in het voordeel van de echtgenote (binnen de grenzen van het beschikbaar deel van de drie kinderen) en daar een restlegaat aan koppelen (zie de vraag over het gehandicapte kind), zodat de bewuste goederen bij het overlijden van de vrouw alsnog in handen komen van uw kinderen.
Vertroebelde familiebanden
Kan ik mijn kind onterven?
Ik zie mijn dochter van 25 al 13 jaar niet door een vechtscheiding. Ik ben hertrouwd en heb bepaald dat de langstlevende alles erft. Klopt het dat mijn dochter daardoor alleen aanspraak kan maken op haar deel als ze een advocaat inschakelt?
De kinderen hebben hoe dan ook een erfrechtelijke reserve. Uw dochter zal (de waarde van) haar deel inderdaad kunnen opeisen. Dat hoeft niet per se via het gerecht (en dus met advocaten). ‘Als wij uitleggen dat de rechter sowieso zal concluderen dat de benadeelde erfgenaam recht heeft op zijn deel, is de persoon die meer gekregen heeft in de praktijk meestal bereid dat af te staan. Daar maken wij een overeenkomst van bij de afwikkeling van de erfenis. Pas als een van beide partijen niet bereid is toe te geven, moet het recht worden afgedwongen via de rechtbank’, legt notaris Carol Bohyn uit.
Kan ik mijn kinderen tijdelijk buitenspel zetten?
Mijn partner en ik zijn gehuwd met scheiding van goederen. Kunnen wij wederzijds een handgeschreven testament opmaken om de kinderen voorlopig buitenspel te zetten?
‘Spiegeltestamenten’ waarin beide echtgenoten in hun eigen testament zo veel mogelijk nalaten aan hun partner kunnen inderdaad. In die testamenten kan de erfenis van de kinderen beperkt worden tot hun minimaal erfdeel, dat zij altijd (in waarde) kunnen opeisen. Maar die werkwijze biedt geen zekerheid. Een van de echtgenoten (bijvoorbeeld de overlevende) kan altijd zijn of haar testament aanpassen.
Kunnen kleinkinderen buitenspel worden gezet?
Mijn ondertussen overleden broer heeft vroeg het huis verlaten en zijn drie kinderen hebben we nooit gezien. Ik zorg momenteel voor mijn hoogbejaarde ouders. Zij willen niet dat de drie kinderen van mijn broer iets erven. Wat is de beste oplossing?
Omdat uw broer overleden is, nemen zijn drie kinderen zijn plaats in de nalatenschap in. Samen hebben zij recht op een kwart van de nalatenschap, namelijk het minimale erfdeel van hun overleden vader. Uw ouders kunnen een groter deel aan u aan nalaten, met name drie vierde van hun nalatenschap. Maar wordt alles via een testament aan u nagelaten, dan kunnen de drie kinderen van uw broer, als ze dat willen, hun deel opeisen door een inkorting te vorderen.
Hoe moet ik de erfenisruzie in de familie oplossen?
Na het overlijden van onze ouders in 2014 zijn mijn zes broers en ik in onverdeeldheid eigenaars geworden van een aantal onroerende goederen. Die in België zijn verkocht, maar voor die in Spanje is nog niets geregeld door onderlinge problemen. Na vijf jaar wil ik deze puinhoop opruimen en overgaan tot de verkoop van het Spaanse vastgoed. Wat moet ik doen?
Niemand is verplicht in onverdeeldheid te blijven. Omdat u er onderling niet uit geraakt, kunt u een gerechtelijke procedure opstarten om uit de onverdeeldheid te treden. Die procedure kan dan uitmonden in een openbare verkoop. Omdat het onroerend goed in Spanje ligt, zult u zich wel tot een Spaanse rechter moeten wenden daarvoor.
