In het klimaatbeleid botst de ambitie om vervuilend gedrag ook financieel te ontmoedigen met de ambitie om energie betaalbaar te houden of te maken. Een van de cruciale vragen is daarom of fossiele energie voor de burger duurder mag worden. De PVDA, Vooruit, N-VA en Vlaams Belang vinden van niet. CD&V, Groen en Open VLD zijn van oordeel dat de taksen mogen verschuiven van groene naar fossiele energie.
Er is een brede consensus dat groene energie aangemoedigd moet worden en goedkoper moet worden. Maar over de prijs voor fossiele energie verschillen de meningen. Als je consumenten wil aanmoedigen om minder te vervuilen, moet die voldoende hoog liggen. Maar om de koopkracht te vrijwaren en in ieders basisbehoeften te blijven voorzien, moet hij laag liggen. De meeste partijen doen geen enkel voorstel om de prijs voor fossiele energie op te trekken.
De PVDA trekt in dit dossier voluit de kaart van de koopkracht. Ze wil de prijzen voor gas en voor elektriciteit verlagen en blokkeren. De factuur is voor Engie en andere multinationals. De partij vindt dat België zich moet terugtrekken uit de Europese koolstofmarkt en het emissiehandelssysteem, en wil af van de slimme elektriciteitsmeter. Die leidt doorgaans tot fijnmaziger berekende maar ook hogere energiekosten, luidt het. Vanuit dezelfde logica is de PVDA ook gekant tegen een kilometerheffing, omdat die burgers zouden bestraffen zonder dat die een echt alternatief hebben.
Vooruit wil heffingen uit de elektriciteitsfactuur weghalen, waardoor warmtepompen financieel aantrekkelijker worden. Het dilemma ‘koopkracht of klimaat’ wordt opgelost door het sociaal tarief voor energie uit de alles-of-nietslogica te halen, maar het geleidelijk af te bouwen naarmate je inkomen stijgt. De energiefactuur moet daarnaast transparanter worden, zodat consumenten makkelijker de beste deal kunnen vinden. De overheid moet erop toezien dat goedkope groene stroom kan worden gedeeld met burgers die zelf geen zonnepanelen kunnen leggen.
Ook Groen ambieert elektriciteit goedkoper te maken: er moet een kwart van de prijs af door alle accijnzen te verschuiven van stroom naar fossiele brandstoffen, die daardoor duurder worden. Toch moet de totale energiefactuur voor de doorsnee burger lager uitvallen dan vandaag, vooral voor de laagste inkomensgroepen. Dat gebeurt door beleidskosten uit de elektriciteitsfactuur te halen, het sociaal tarief voor energie weer uit te breiden naar meer mensen en het aanbod aan (goedkope) hernieuwbare energie te vergroten.
CD&V noemt betaalbare energie een absolute topprioriteit en wil vooral dat energie uit hernieuwbare bronnen en uit elektriciteit voor iedereen betaalbaar is. Denk aan verwarmen met een warmtepomp. Daarom wilt ze de tendens verder zetten om de vele heffingen en taksen op de elektriciteitsfactuur in te perken. De accijnzen moeten verschoven worden weg van elektriciteit naar fossiele energie, zodat ze de klimaatimpact reflecteren. De heffing voor de Vlaamse openbare dienstverplichtingen op de elektriciteitsfactuur wordt omgevormd tot een heffing op stookolie en aardgas.
Open VLD vermindert de ‘verborgen lasten’ op de energiefactuur eveneens, verschuift tegelijk de overheidsheffingen van elektriciteit naar fossiele brandstoffen en zet de subsidies aan die laatste versneld stop. De liberalen willen dat ons land zo snel mogelijk verlost is van aardgas en stookolie. Wie milieuvriendelijke alternatieven hanteert, moet dat voelen in de portemonnee. Dat gebeurt door alle belastingen op groenestroomcertificaten af te schaffen. De liberalen willen dat het sociaal tarief voor energie gebaseerd wordt op inkomen, zodat het minder functioneert als een soort subsidie om veel te consumeren.
Het Vlaams Belang wil geen koolstoftaks voor Vlaamse burgers en bedrijven, maar wel een importheffing op koolstofintensieve producten die van buiten de EU worden ingevoerd. De plicht om een woning met energielabel E of F binnen de vijf jaar na aankoop te renoveren, verdwijnt. De plaatsing van een digitale meter kan niet verplicht worden. Wie al lang geleden zonnepanelen installeerde, blijft recht hebben op de voordelen die destijds – op basis van de analoge meters met terugdraaiende tellers – werden beloofd. Om gezinnen die recht hebben op het sociaal tarief tot besparen aan te zetten, wordt dat voordeeltarief geplafonneerd op een bepaalde hoeveelheid kilowattuur, rekening houdend met het aantal gezinsleden en het type verwarming. De Europese Green Deal wordt afgeschaft en in één adem wordt de pauzeknop ingedrukt voor alle Europese klimaatregels. De btw en accijnzen op diesel en benzine dalen.
De N-VA zegt te passen voor groene belastingen waaraan de burger zich blauw betaalt en is tegen een uitbreiding van het Europese systeem van vervuilingsrechten naar transport en verwarming van gebouwen. Het volledige energiebeleid moet naar de deelstaten gaan, zodat Vlaanderen kan werken aan een verlaging van de energiefactuur. Een realistisch klimaatbeleid moet betaalbaar zijn voor de burger.
