Mobiel betalen in Afrika

Zambia, 2001: Celpay, de eerste mobiele betalingsdienst, ziet het levenslicht. Sindsdien werden gelijkaardige initiatieven gelanceerd in diverse ontwikkelingslanden, vooral in Oost-Afrika. Niet door banken, maar door gsm-operatoren. Door het succes van M-PESA in Kenia vanaf 2008 heeft die trend zich alleen maar doorgezet. Gevolg? Vandaag zijn er in de ontwikkelingslanden 150 mobiele betaaldiensten voor 30 miljoen actieve gebruikers (een derde van Oost-Afrika). In Kenia, Madagaskar, Tanzania en Oeganda zijn er zelfs meer mobiele betaalrekeningen dan bankrekeningen.

Wat betekent mobiel betalen daar? Geen gesofistikeerde applicaties voor smartphones, maar wel diensten die toegankelijk zijn via een gsm van de eerste generatie: elektronische portemonnee, overschrijvingen (meer dan 80 procent van de verrichtingen) en mobiele betalingen. Want het doel van de applicaties is niet de diversificatie van een al uitgebreid bancair aanbod. Mobiel betalen betekent in die landen toegang tot financiële basisdiensten, voor mensen die uitgesloten zijn van bankdiensten – wereldwijd zo’n 2,5 tot 3 miljard.

Meer dan de helft van hen bezit een gsm en in die ontwikkelingslanden zijn de mobiele operatoren stevig gepositioneerd in de landelijke gebieden. Bovendien is de gsm er meer ingeburgerd dan het internet. En hebben de banken nog geen andere manier gevonden om hun diensten goedkoop aan te bieden aan minderbedeelden. Daarom is mobiele technologie daar wellicht het meest geschikte middel voor betalingen.

En er staat veel op het spel. Want dankzij die mobiele betaaldiensten is er minder cash in omloop, wat de veiligheid ten goede komt. Bovendien kunnen die diensten de groei van de ontwikkelingslanden ondersteunen. Want het aanbod kan wel eens uitgebreid worden met andere diensten zoals micro-financiering, sparen en microverzekeringen. Op die manier krijgen minderbedeelden makkelijker toegang tot krediet. Dat kan een stimulerende rol spelen in de ontwikkeling van die landen. En daar vaart iedereen wel bij.

François Coupienne
Branchless & Mobile Banking Specialist UN Capital Development Fund