De Belgische architecten Office Kersten Geers David Van Severen bouwden de perfecte vakantiewoning in het woeste noorden van Spanje. Hun ringvormige Solo House is een hedonistische machine zonder muren, die zo weinig mogelijk 'huis' wil zijn. We gingen er toertjes lopen.
Gerrit Rietveld bouwde welgeteld één fabriek in zijn leven. Weverij De Ploeg, in Bergeijk, vlak bij Eindhoven. De Nederlandse architect-designer wou het gebouw aan de voorkant van het perceel inplanten, prachtig tussen de bomen. Maar dat zinde tuinarchitecte Mien Ruys totaal niet. 'Bouw toch niet op het mooiste plekje, Gerrit, want dan blokkeert jouw gebouw het uitzicht. Dan verpest je de omgeving waarnaar je wil kijken', zei ze. Een punt had ze. Al is het ook een onderhuidse egoclash natuurlijk, want wie krijgt de ereplaats: de architect of de tuinarchitect? Is het landschap het belangrijkst, of de architectuur? Ruys kreeg gelijk in 1958: Rietveld eiste het mooiste plekje niet op. Hij bouwde de fabriek discreet achteraan op het terrein. En vanuit de centrale fabriekshal is het uitzicht nog altijd prachtig op de landschapstuin vooraan. Een win-winsituatie.
We zijn net geen 60 jaar later. En 1.500 kilometer verder, in Cretas: op de Noord-Spaanse grens tussen Catalonië en Aragon. Hetzelfde dilemma kreeg het Belgische architectenbureau Office Kersten Geers David Van Severen op zijn Spaanse bord. Hoe en waar bouw je het ideale vakantiehuis als de natuur errond zo woest is? 'Heel verlammend, die vraag', geeft David Van Severen toe. We staan samen het heuvelachtige landschap van Matarraña te bewonderen vanuit het Solo House: de circulaire villa die ze net opleverden voor de architectuurcollectie 'Solo Houses' van de Franse ondernemer Christian Bourdais. 'Wat kan je nog toevoegen aan een plek die al zo mooi is? Vandaar ons idee om een huis te bouwen dat zo dun mogelijk is. Als een cirkelvormige lijn, een perimeter. Dit is een huis dat de randen opzoekt.'
Wie het Solo House vandaag ziet, vergeet dat de making-of bijzonder veel voeten in de aarde had. De opleveringsdatum moest meermaals worden opgeschoven.
Schuiffaçades
Architect Kersten Geers komt erbij staan. Hij overnachtte hier gisteren voor het eerst. En hij raakt maar niet uitgepraat over de overweldigende sterrenhemel. Pour la petite histoire: toen Geers en Van Severen vijf jaar geleden het terrein voor hun Solo House verkenden, zat er een bijennest midden op hun plateau. Hun edgy huis bouwden ze als een ring errond. 'Zo ontdekten we inderdaad die rand. Maar ook zonder dat bijennest waren we tot die ronde oplossing gekomen', zegt Geers. 'We bevinden ons hier op een plateau. Als je die aardrijkskundige vorm abstract maakt, kom je automatisch uit bij een cirkel. Zeker als je, zoals wij bij Office, een relatief beperkt geometrisch vocabularium hebt. Zomaar in het midden van het terrein bouwen vonden David en ik banaal. Je wordt vanzelf getrokken naar de rand van het plateau. Dat hebben we onderlijnd met een huis dat zo weinig mogelijk 'huis' is.'
De cirkelvorm is gekruist met een vierkante structuur in stalen kolommen. Waar beide geometrische vormen elkaar snijden, zitten vier maanvormige kamers: een leefruimte, een slaapkamer, een gastenverblijf en een poolhouse. Aan de binnenkant zijn sommige ruimtes afsluitbaar met gordijnen en deuren in spiegelinox, aan de buitenkant met verschuifbare wanden in geperforeerd aluminium en polycarbonaatplaten. 'Dit is een huis zonder muren', zegt Kersten Geers. 'Nergens ben je zeker of je buiten of binnen bent. We spelen met die verwarring, ook door die spiegelende inox, die het landschap opnieuw reflecteert. Met die schuivende façades, geplaatst door het Belgische bedrijf De Clercq, kan je zelf beschutting creëren tegen wind of inkijk.' Drie van de vier kwarten kunnen helemaal open- of dichtschuiven. Het effect is dramatisch, in positieve zin. De wanden en gordijnen bepalen de scenografie van open en dicht, van binnen en buiten, van intiem comfort en sublieme landschapsbeleving.
Vijf jaar hebben ze eraan gewerkt. Zonder ereloon, wordt gefluisterd, al bevestigen ze dat zelf niet. Ongeveer 900.000 euro kostte het gebouw, al bij al relatief scherp voor een villa van 550 vierkante meter met een patiotuin van 1.050 vierkante meter. Aan alles merk je dat Kersten Geers en David Van Severen trots zijn op de woning. Relax lopen ze rondjes op het plateau, terwijl ze praatjes slaan met vrienden en internationale pers, die in primeur de woning komen ontdekken. De afwezigen hebben ongelijk: dit huis moet je live beleven.
'Twee jaar geleden kwamen we op de werf, toen alleen de cirkelvormige vloerplaat en het dak er stonden. We vonden de ruwbouw toen al sterk: je kon nog overal doorkijken', zegt David Van Severen. 'Toen moesten we van de structuur nog een huis maken. Maar tegelijk voelden we: als we nu maar niet te veel zaken toevoegen. Ik ben zo blij dat het ons gelukt is. Door die bewegende gevels en spiegelende elementen blijft het geheel heel licht. Echt de ideale vakantiewoning.'
Het is exact de opdracht waarvoor Christian Bourdais hen contacteerde: ontwerp de perfecte vakantiewoning, zonder beperkingen. In totaal mochten 15 architectenstudio's, waaronder Sou Fujimoto, Didier Faustino, Johnston Marklee en Studio Mumbai, hun ideeën op papier zetten. 'Carte blanche krijgen is leuk. Maar eigenlijk was er één enorme beperking: hoe kunnen we het maagdelijke landschap eerbiedigen met onze architectuur? En als je hier autonoom wil leven, wat heb je dan nodig?', zegt Kersten Geers. 'Ons antwoord is een huis zonder muren. Maar ook: een huis dat autonoom - letterlijk 'solo' - functioneert in het landschap, omdat het zelfvoorzienend is qua energie en waterhuishouding. Een huis dat zo natuurlijk aanvoelt dat je de architectuur ervan vergeet.'
Machinale schoonheid
Een hele dag lang proberen we de architectuur te vergeten. Het lukt ons niet. We draaien ontelbare rondjes en beleven het huis als een architecturale centrifuge. Als middelpuntvliedende atomen cirkelen we automatisch rond de kern: een binnentuin met zwembad. Opvallend: niemand wandelt zomaar door het midden, niemand bruuskeert de architecturale promenade, iedereen neemt de bocht. Eveneens opmerkelijk: de ringwoning heeft geen voor- of achtergevel. Er is alleen een binnenste en buitenste schil, met tussenin een betonnen plateau van 4,5 meter. Daar is iets vreemds mee aan de hand: de binnenkant is extravert en de buitenkant introvert. Wie zich rond de binnentuin begeeft, wordt een soort acteur op het circuit van 140 meter. Wie de buitenbaan opzoekt, gaat een stille relatie aan met het landschap. Je verdwijnt dan in de sublieme omgeving rond het plateau. Het zijn de twee extreem verschillende manieren waarop je dit huis kan beleven.
Deze woning heeft ook iets heel mechanisch, maar dan vooral door de opvallende technische kokers op het dak. Twee daarvan zijn beschilderd door kunstenaar Pieter Vermeersch, als vriend van Van Severen vandaag eveneens present in het Solo House. 'We werkten nooit eerder samen', zegt Vermeersch. 'Maar Office vroeg mij na te denken over een artistieke ingreep.' De ene cilindrische watertank op het dak beschilderde hij rondom in een abstracte degradé van blauwtinten, die visueel overlopen in de lucht. De andere is uitgevoerd in bruintinten, het negatief van dat blauw. 'De technische machines, die je normaal in een woning verstopt, maakten we hier gewoon zichtbaar op het dak', zegt Kersten Geers. 'Net als een woning zonder muren bouwen was dat hier een enorme stap in ons oeuvre. Technische infrastructuur verheffen we tot sculpturale objecten. Zulke machines geven ons een bepaald comfort, dus waarom moeten we ze dan verstoppen?'
Zelfportret voor genot
Als we in de namiddag met David Van Severen een rondje - een vuelta - in het huis lopen, begint hij spontaan ook over dat comfort. Niet vanuit machinaal oogpunt, maar vanuit lichamelijk perspectief. 'Omdat dit huis geen permanente bewoner heeft, wordt dit een zelfportret. Wie het huis huurt, projecteert het op zichzelf. Het wordt soloarchitectuur die je terugwerpt op jezelf en je lichaam. Maar die je ook schaamteloos laat genieten. De woning zelf is een kader voor een spartaans leven. Maar de weinige objecten die er staan, gaan over genot en comfort.'
Hij doelt op het meubilair, dat Office voor het Brusselse label Maniera tekende. Die Corner Chair én Solo Chair spelen allebei met vierkante en ronde vormen: een verschaling van de villa op objectniveau. Maar ook Muller Van Severens meubellijn in metaaldraad werd speciaal ontworpen voor het Solo House. 'Het mooiste poolmeubilair ooit', zegt David Van Severen, de oudste broer van Hannes. Samen met zijn vrouw Fien Muller bedacht Hannes Van Severen zit- en ligsculpturen waar je dwars doorkijkt. Het WireS-meubilair is afwezig en aanwezig tegelijk. De rasters gaan op in de omgeving, net zoals de villa in het woeste landschap. 'Deze villa gaat niet over blingblingluxe', zegt Geers. 'De echte luxe is hier: de sensatie, of beter, de hallucinatie, om het landschap van hieruit te beleven. Alleen, met je gezin of met vrienden.'
Uitkijkpost
Vandaag lijkt iedereen die in het Solo House rondloopt opgelucht. Christian Bourdais misschien nog het meest. Hij noemt het huis zonder verpinken 'een project dat de architectuur van de 21ste eeuw zal markeren'. Hij kan wel eens gelijk krijgen: qua impact kan dit Case Study House-niveau worden: de ongeveer 30 woningen die tussen 1945 en 1966 door toparchitecten werden gebouwd in de buurt van Los Angeles.
Bourdais lijkt al vergeten dat de making-of bijzonder veel voeten in de woeste aarde had. De opleveringsdatum werd meermaals opgeschoven. Een lokale architect, Diogo Porto, volgde de complexe bouwwerken op met de plaatselijke aannemers. Ook hij slaakt een zucht van verlossing als we hem uitgeteld naast het zwembad aantreffen. 'Architectuur is een traag proces. Zeker als je het zo goed wil doen. Dit is een project dat je niet kon rushen. Hier is geen enkel overhaast compromis gesloten op kwaliteit', zegt hij. 'Dit is pas het tweede Solo House dat Christian Bourdais bouwt in deze streek. Ik volgde ook de bouw van het eerste op, met de Chileense architecten Pezo von Ellrichshausen. Dat ligt hier op vijf minuten wandelen vandaan. De brutalistische betonsculptuur torent boven het landschap uit, als een uitkijkpost op een sokkel. Helemaal anders qua sfeer, veel contemplatiever dan dit interactieve huis van Office.'
Paris-Dakar
Bourdais wil een architectuurpark realiseren en commercieel exploiteren. In plaats van de Solo Houses apart te verkopen als tweede verblijf bedacht Bourdais een nieuwe formule: 'Elk huis zal nog altijd worden verkocht aan een particulier, maar die zal wel moeten meestappen in ons hotelidee van de toekomst', zegt hij. 'Het is de bedoeling dat de eigenaars, wanneer ze er zelf niet verblijven, hun Solo Houses verhuren als architecturaal verblijf. Als een soort autonome presidentiële suite, midden in de natuur.'
Het Solo Pezo-huis afhuren kost tussen 450 en 600 euro per dag, het Solo Office-huis tussen 600 en 850 euro, afhankelijk van het seizoen. 'Met de eerste twee huizen groeit nu stilaan het idee van een collectie', zegt Bourdais.' We willen in totaal 15 hedendaagse projecten realiseren. Plus een centraal hotel van 26 kamers bouwen, ontworpen door Smiljan Radic. Die collectie van 15 Solo Houses vormt de Brusselse landschapsarchitect Bas Smets om tot een architectuurtuin. De wereldvermaarde Zwitserse kunstcurator Hans-Ulrich Obrist denkt intussen na over hedendaagse kunst op het domein. Zo wordt het een architectuur-, kunst- en designbestemming op zich.'
Wie ernaartoe wil, moeten we waarschuwen: het is dik twee uur rijden van de luchthaven in Barcelona naar de Solo Houses-site in Cretas. Een rit doorheen een onbekend stukje Catalonië en Aragon. Vervallen boerderijen, steengroeves en oude schijfcactussen: echt spannend is de tocht aanvankelijk niet. Tot je plots een minuscuul zandwegje inslaat.
Vanuit een helikopter heeft dat parcoursgedeelte doorheen Matarraña, het Toscane van Spanje, ongetwijfeld Paris-Dakar-allures. Maar in de wagen zelf is het vooral avontuurlijk voor de maag. Architect David Van Severen heeft er alvast geen last meer van. Met zijn beroemde vader, ontwerper-architect Maarten Van Severen, kwam hij als kind wel vaker in de streek. Rolf Fehlbaum, de toenmalige baas van meubelfabrikant Vitra, had er een vakantiewoning waar de Van Severens graag over de vloer kwamen. Wedden dat Fehlbaum een van de eerste huurders van dit Solo House wordt? Of is hij de witte raaf die er 1,3 miljoen euro voor ophoest?
Het Solo House Office Kersten Geers David Van Severen is te huur voor 600 tot 850 euro per nacht, afhankelijk van het seizoen. contact@solohouses.com via www.solohouses.com.